یک تجربه موفق از مطالبه‌گری مدنی
تهران - ایرنا - مطالبه‌گری گسترده برای نگاه برابر به زن و مرد در نظام آموزشی طی ماجرای حذف دختران از طرح روی جلد کتاب ریاضی سوم دبستان، عذرخواهی مسوولان آموزش و پرورش را به دنبال داشت.
حذف تصویر دختران از جلد کتاب ریاضی سوم دبستان برای سال تحصیلی 1400-1399، انتقادات و حواشی زیادی به دنبال داشت. این اتفاق واکنش بسیاری را جامعه از مردم عادی گرفته تا جامعه‌شناسان، کارشناسان حوزه تعلیم‌وتربیت، مسوولان، هنرمندان و دیگر چهره‌های شناخته شده برانگیخت و به واکنش‌های عمومی در رسانه‌های مجازی دامن زد.
نگاهی به واکنش‌ها
به دنبال حذف عکس دختران از روی طرح جلد کتاب ریاضی پایه سوم دبستان، انتقادها از آموزش و پرورش بالا گرفت. از دید منتقدان، این مساله حاکمیت نگاه دارای سوگیری جنسیتی در بخش‌هایی از نظام آموزشی را به جامعه القا می‌کرد.
از نخستین بازخوردهای این اتفاق واکنش «نسیم بهاری» طراح جلد کتاب ریاضی سوم دبستان بود. او در متنی که در صفحه اینستاگرام خود منتشر کرد، درباره حذف دختران از جلدی که او طراحی کرده نوشت: «این طرح را سال 92 برای کتاب ریاضی سوم دبستان کشیده بودم... برایم باور نکردنی است که آن‌قدر راحت دست در طرح ببرند و دختران را حذف کنند. همان زمان هم، اتود کلی، ممیزی خورد و اجازه ندادند یکی از دخترها بالای درخت باشد. حتی جایی گفتند انگار دختر به سمت پسر می‌رود تا بغلش کند و پس طرح را اصلاح کنید. این اصلاحات قبل از چاپ جلد کتاب بود، ولی برای دست بردن در طرحی که تایید شده است، هیچ توجیهی وجود ندارد.»
«علی جنتی» وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از تندترین انتقادها به این اتفاق را داشت. او در واکنش به این اقدام در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «وقتی افراد نادانی را مسئول تدوین کتابهای درسی می‌کنند و بر کار آنان نیز نظارتی نمی‌شود نتیجه‌اش بار کردن هزینه سنگین بر دوش نظام و مسأله دار کردن نیمی از جمعیت کشور خواهد بود. زنان و دخترانی که بیشترین افتخارات را در صحنه های علمی فناوری و ورزشی آفریده اند شایسته ستایش اند.»
«صادق زیباکلام» تحلیلگر سیاسی، نیز در حساب کاربری‌اش در توییتر به این رویداد واکنش نشان داد و نوشت: «حذف تصاویر دختران از کتابهای درسی را مقایسه کنید با مطالبی که درایران پیرامون جایگاه زنان در اسلام گفته می شود. مثلا نگاه کنید به سند "سبک زندگی ایرانی اسلامی"و جایگاهی که برای زنان قائل شده. ما همواره غرب را متهم به استفاده ابزاری از زن می نماییم در حالیکه در اسلام کرامت زنان محفوظ است.»
«معصومه ابتکار» معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری نیز نسبت به حذف تصویر دختران از جلد کتاب ریاضی سوم ابتدایی در حساب کاربری خود چنین واکنش نشان داد: «اگرچه جلد کتاب ریاضی و علوم سال تحصیلی جدید را باید در کنار هم دید، وزیر محترم آموزش و پرورش بررسی و اصلاح کتابهای درسی از زوایای مختلف از جمله عدالت جنسیتی را در دستور کار دارند.
ابتکار افزود: در هر صورت حساسیت مردم بجاست. دختران را نمی‌توان نادیده گرفت.»
برخی هنرمندان هم نسبت به این اتفاق واکنش‌های تند وتیزی از خود نشان دادند. افزون بر چهره‌های شناخته شده، سایر کاربران شبکه‌های اجتماعی هم از حذف عکس دختران از روی جلد کتاب ریاضی پایه سوم دبستان انتقاد کردند. بیشتر کاربران در انتقادهایشان، چنین اتفاقی را به نبود نگاه برابر نسبت به زن و مرد در برخی بخش‌های جامعه نسبت می‌دهند. آنان بیش از هر چیز بر لزوم آموزش نگاه برابر نسبت به زن و مرد به افراد در نظام آموزشی و اهمیت وجود نگاه غیرجنسیتی در سیستم آموزش و پرورش تاکید دارند.
«خلوت کردن طرح جلد»؛ دلیلی که قانع‌کننده نبود
به دنبال بالا گرفتن انتقادها از حذف عکس دختران از روی جلد کتاب پایه سوم دبستان در اصلاحات امسال کتب درسی، بعضی مسوولان آموزش و پرورش دلیل این اقدام را خلوت کردن طرح روی جلد کتاب عنوان کردند.
در همین زمینه، روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در بیانیه‌ای آورد: «در ارتباط با تصویر روی جلد کتاب ریاضی سال سوم ابتدایی و ویرایشی که در این تصویر انجام شده است، از آنجا که تصویر قبلی بسیار شلوغ بود و تعداد مفاهیم ریاضی مطرح شده در آن تصویر بسیار زیاد بود، پیشنهاد دوستانی که از منظرهای هنری، زیبا شناسی و روانشناسی بخش‌های مختلف کتاب را بررسی می‌کنند بر این بوده است که تصویر خلوت تر گردد. از آنجا که تصویر دو دانش آموز دختر که برخی شکل‌های هندسی در دستان آنهاست حذف شده است؛ برداشت‌هایی از قبیل حذف دستوری تصاویر دختران نتیجه‌گیری شده است. با بررسی صفحات دیگر کتاب و نیز جلد سایر کتابهای ریاضی مشاهده می‌شود که تصاویر متعددی از دختران دانش آموز در کتابهای ریاضی استفاده شده است و لذا موضوع حذف دستوری تصاویر دختران نمی‌تواند مد نظر باشد.»
مطرح شدن این موضوع که خلوت کردن طرح روی جلد کتاب ریاضی سوم دبستان، دلیل حذف عکس دختران از این طرح بوده است اما از ناخرسندی‌ها نکاست و موج جدیدی از انتقادها نسبت به این اقدام را در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی به راه انداخت.
به دنبال این موضوع، کاربران در شبکه‌های مجازی این انتقاد را مطرح کردند که برای خلوت کردن طرح روی جلد کتاب چرا دختران را حذف کرده‌اید. در این میان هشتگ‌هایی چون #حذف دختران ممکن نیست، #حذف دختران ممنوع و #حذف دختران ازریاضی رویایی نشدنی است در فضای مجازی به راه‌افتاد تا حمایتی باشد از دختران؛ دخترانی چون زنده‌یاد «مریم میرزاخانی» نابغه ریاضی که در دوران حیاتش خدمات علمی ارزنده‌ای داشت و در برای میهنمان در حوزه ریاضی افتخارات جهانی به ارمغان آورد.
وقتی مطالبه‌گری نتیجه داد
در ادامه شکل‌گیری انتقادهای گسترده به حذف دختران از عکس روی جلد کتاب ریاضی سوم دبستان، «محسن حاجی میرزایی» وزیر آموزش و پرورش در پیام توییتری به این اعتراضات واکنش نشان داد و نوشت: به رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مأموریت دادم تغییرات در شکل و محتوای کتابهای درسی را با حساسیت کامل رصد، اصلاح و گزارش نماید. تغییرات در کتابهای درسی همه ساله بر اساس ارزیابی و از سوی مولفین انجام می‌شود. وزیر آموزش و پرورش در این پیام توییتری تصریح کرد: به دغدغه‌های مردم اهمیت می‌دهم و دختران میهن شایسته احترام‌اند.
حاجی میرزایی سرانجام در ششمین برنامه گفتگوی هفته باهدف ایجاد ارتباط و تعامل دوسویه بین وزارت آموزش‌وپرورش و سایر دستگاه‌های دولتی که به‌صورت ویدئو کنفرانس و از طریق بستر شبکه شاد برگزار شد، از حذف تصویر دختران عذرخواهی کرد و آن را «بی سلیقگی» خواند.
او گفت: «یک بی‌سلیقگی در حذف تصویر دختران در کتاب سوم دبستان انجام شد و از این بابت عذرخواهی می‌کنیم.»
عذرخواهی وزارت آموزش و پروش از حذف عکس دختران از روی جلد کتاب ریاضی نشان داد که انتقادها به گوش مسوولان این وزارتخانه رسیده است و آنان پذیرای انتقادهای سازنده‌اند.
این اتفاق همچنین حاکی از آن بود که مطالبه‌گری و نقد سازنده برخی تصمیمات در دستگاه‌های دولتی تا چه میزان می‌تواند تاثیرگذار باشد و بهبود کیفیت تصمیم‌گیری‌ها منجر شود.
موضوع اخیر همچنین مشخص کرد که مطالبه‌گری مدنی در خصوص رعایت نگاه برابر نسبت به زن و مرد در بخش‌های مختلف، همواره باید مدنظر جامعه باشد؛ چرا که برابری میان زن‌ومرد هم در آموزه‌های دینی و هم در آموزه‌های انقلاب اسلامی وجود دارد و خداوند در قرآن کریم هیچ انسانی را به دیگری برتر نمی‌داند مگر در تقوا. لذا در این زمینه هیچگونه نگاه افراطی و تفریطی از سوی مسوولان نباید مورد پذیرش جامعه قرار گیرد.
*س_برچسب‌ها_س*