11 درصد بودجه برای شرکت‌های زیان‌ده

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، به‌تازگی رئیس مجلس پس از قرائت گزارش کمیسیون برنامه‌وبودجه درباره عملکرد بودجه 1399 و 6 ماه نخست سال 1400 شرکت‌های دولتی به کارگروه تخصصی ماموریت داده، بودجه شرکت‌های دولتی زیان‌ده را برای کنار گذاشتن از بودجه مشخص کنند. اینکه این دستور چقدر اجرایی است، باید گفت لازم است دولت و مجلس با احتیاط بیشتری با این موضوع برخورد کنند؛ چراکه اولا باید دلیل زیان‌دهی این شرکت‌ها مشخص شود. چه‌بسا شرکت‌هایی هستند که در اثر تحریم‌های ظالمانه زیان‌ده شده‌اند یا شرکت‌هایی هستند که در اثر ارائه خدمات عمومی و حاکمیتی با قیمت کمتر از قیمت تمام‌شده کالا و خدمات به مردم ارائه می‌دهند و همچنین شرکت‌هایی هستند که دلیل زیان‌دهی آنها، فرسوده بودن ماشین‌آلات و تجهیزات شرکت‌ها، هزینه‌های بالای پرسنلی، بیش‌برآوردی در درآمدها و کم‌برآوردی در هزینه‌ها، عدم تحقق برخی منابع پیش‌بینی‌شده ناشی از فروش دارایی‌های مازاد و درآمدهای عملیاتی شرکت، تسهیلات تکلیفی و تجدید ساختارهای دستوری و عدم پایبندی دولت به تعهدات خود در قبال تکالیف تحمیل‌شده بر شرکت‌هاست.

*س_ یک بودجه 2231 هزار میلیارد تومانی_س*

بودجه سالانه ایران متشکل از دو بخش کاملا مجزا به نام بودجه عمومی و بودجه شرکت‌ها و نهادهای دولتی است. برخلاف بودجه عمومی که برای منابع و مصارف آن دغدغه زیادی وجود دارد، برای بودجه شرکت‌های دولتی، تا چند سال اخیر حتی نمایندگان مجلس نیز دغدغه‌ای نداشتند و معمولا در رسانه‌ها نیز کمتر به این بخش پرداخته می‌شد. به‌لحاظ قانونی، بودجه یک شرکت دولتی درواقع منعکس‌کننده رقم گردش مالی شرکت در سال موردنظر براساس ارقام حسابداری است؛ بنابراین این بودجه تفاوت ماهوی با بودجه عمومی دارد. بر این اساس، برخلاف منابع و مصارف بودجه عمومی، منابع و مصارف بودجه شرکت‌های دولتی ناشی از عملیات خود شرکت است و به‌جزء کمک دولت به شرکت‌های زیان‌ده، مابقی شرکت‌ها مانند دستگاه‌های اجرایی از دولت اعتبار دریافت نمی‌کنند و وظایف قانونی خود را از طریق انجام فعالیت‌های تولیدی و بنگاه‌داری به انجام می‌رسانند. شرکت‌های دولتی سودده، مالیات و بخشی از سود خود را به دولت پرداخت می‌کنند که در منابع عمومی منظور می‌شود و شرکت‌های دولتی زیان‌ده (که به‌دلیل انجام وظایف حاکمیتی محوله زیان‌ده هستند) از دولت کمک‌زیان می‌گیرند. تامین هزینه‌های دستگاه‌های اجرایی از محل بودجه دولت است، درحالی که تامین هزینه شرکت‌ها، به غیر از کمک زیانی که برخی شرکت‌های زیان‌ده می‌گیرند، از محل فروش کالاها و خدمات و فعالیت سالانه آنهاست. براساس پیوست سوم لایحه بودجه 1401، رقم کل بودجه شرکت‌های دولتی در سال آینده 2 هزار و 231 هزار میلیارد تومان خواهد بود.

*س_ کمک 41 هزار میلیارد تومانی دولت_س*

در بخش منابع، از رقم 2 هزار و 231 هزار میلیارد تومان حدود 1630 هزار میلیارد تومان مربوط به درآمدهای خود شرکت‌ها، 6 هزار و 943 میلیارد تومان مربوط به کمک دولت به هزینه‌های جاری شرکت‌ها، 34 هزار و 286 میلیارد تومان کمک دولت به پروژه‌های عمرانی شرکت‌ها، 116 هزار و 298 میلیارد تومان مربوط به تسهیلات بانکی و وام‌های داخلی، 74 هزار میلیارد تومان از طریق وام خارجی، 66 هزار و 134 میلیارد تومان مربوط به دارایی‌های جاری و 303 هزار و 167 میلیارد تومان نیز تحت عنوان سایر دریافت‌هاست. در بخش مصارف، از رقم 2 هزار و 231 هزار میلیارد تومان مصارف شرکت‌ها، 1516 هزار میلیارد تومان مربوط به هزینه‌های جاری شرکت‌هاست، 11 هزار و 609 میلیارد تومان مالیات پرداختی به دولت است، 14 هزار و 782 میلیارد تومان تحت عنوان 50 درصد سود ویژه پرداختی به دولت است، 10 هزار و 103 میلیارد تومان مربوط به سود سهام، 47 میلیارد تومان مربوط به سایر حساب‌های تخصیص سود، 122 هزار میلیارد تومان مربوط به زدا ت و وام‌های دا، 35 هزار میلیارد تومان مربوط به بازپرداخت وام‌های خارجی، 1325 میلیارد تومان مربوط به وجوه اداره شده، 93 هزار میلیارد تومان زدا ود، هی‌ها و داخت‌ها، 480 هزار میلیارد تومان هزینه های سرمایه‌ای و 5831 میلیارد تومان نیز مربوط به افزایش دارایی‌های جاری است. درمجموع دولت سال آینده 41 هزار و 229 میلیارد تومان کمک به‌صورت اعتبارات عمرانی و جاری به شرکت‌های دولت خواهد داشت.

*س_ 11 درصد بودجه برای شرکت‌های زیان‌ده_س*

آن‌طور که سیدحمید پورمحمدی، معاون اقتصادی سازمان برنامه‌وبودجه اخیرا گفته است، در سال 1399، تعداد شرکت‌های زیان‌ده دولتی 148 عدد، شرکت‌های دولتی با سود سربه‌سر 70 عدد و شرکت‌های سودده نیز 159 شرکت بوده است. وی در ادامه می‌گوید در سال 1400 زیان‌دهی شرکت‌های دولتی کمتر شده و این شرکت‌ها ساماندهی شده‌اند، به‌طوری که تعداد شرکت‌های زیان‌ده دولتی به 69 عدد تقلیل یافته است. از مجموع 367 شرکت و 9 بانک و یک موسسه انتفاعی قید شده در بودجه پیشنهادی 1401، تعداد 154 مورد سودده، 199 مورد سربه‌سر و 24 مورد زیان‌ده پیش‌بینی شده‌اند. درج تنها 24 مجموعه زیان‌ده در میان شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات انتفاعی دولتی در بودجه 1401 درحالی است که فقط در 6 ماهه نخست سال‌جاری، 162 شرکت زیان‌ده بوده‌اند که مقایسه آن با رقم پیش‌بینی شده 62 شرکت در بودجه 1400، موید این حقیقت است که تعداد شرکت‌های زیان‌ده بیش از تعداد درج شده در لایحه پیشنهادی خواهد بود. همچنین بررسی اعداد و ارقام پیوست سوم لایحه بودجه 1401 نشان می‌دهد از 2231 هزار میلیارد تومان بودجه شرکت‌ها، 239 هزار و 380 میلیارد تومان که معادل نزدیک به 11 درصد از کل بودجه شرکت‌های دولتی است، مربوط به شرکت‌های زیان‌ده و 1992 هزار میلیارد تومان مربوط به شرکت‌های سودده و شرکت‌های سربه‌سر است. البته درخصوص تعداد شرکت‌های زیان‌ده اختلاف عددی وجود دارد.

*س_ چرا شرکت‌های دولتی زیان‌ده می‌شوند؟_س*

اخیرا گزارشی نیز از سوی دیوان محاسبات کشور مننتشر شده که مدعی است تعداد شرکت‌های زیان‌ده پیش‌بینی شده در بودجه 1401 با عملکرد واقعی شرکت‌ها طی سنوات گذشته در تعارض است. در این گزارش آمده تعداد 125 شرکت و بانک دولتی طی سال‌های 1397 تا 1399 زیان‌ده بوده‌اند که در بودجه پیشنهادی تنها 24 مورد از این قبیل شرکت‌ها زیان‌ده درنظر گرفته شده‌اند. در ادامه همین روند، تعداد شرکت‌های زیان‌ده در بودجه پیشنهادی 1401 نیز واقع‌بینانه (صرفا 24 شرکت) پیش‌بینی نشده است و پیش‌بینی می‌شود که همانند عملکرد سال‌های گذشته تعداد شرکت‌های زیان‌ده چندین‌برابر باشد. اما درخصوص زیان‌دهی شرکت‌های دولتی باید به موارد مختلفی توجه کرد. اولی وظایف حاکمیتی شرکت‌هاست که آنها را مجبور می‌کند در قبال ارائه خدمات عمومی، هزینه کمتری از مردم دریافت کنند. برای مثال شرکت‌های آب منطقه‌ای ازجمله شرکت‌هایی هستند که باید آب را گران بخرند و ارزان بفروشند. این ارزان‌فروشی عمدتا یا برای دهک‌های بالای درآمدی است که به‌دلیل ناکارآمدی سیستم فعلی قیمت‌های پلکانی یارانه بیشتری دریافت می‌کنند یا به‌دلیل فرسودگی زیرساخت‌هاست که بیش از 27 درصد آب تولیدی را در لوله‌ها هدر می‌دهد. اما دلایل دیگری نیز برای زیان‌دهی شرکت‌ها وجود دارد که این موارد ازجمله درمورد شرکت‌های ارائه‌دهنده کالا و خدمات است. فرسوده بودن ماشین‌آلات و تجهیزات شرکت‌ها، هزینه‌های بالای پرسنلی، بیش‌برآوردی در درآمدها و کم‌برآوردی در هزینه‌ها، عدم‌تحقق برخی منابع پیش‌بینی شده ناشی از فروش دارایی‌های مازاد و درآمدهای عملیاتی شرکت، تسهیلات تکلیفی و تجدید ساختارهای دستوری، عدم‌پایبندی دولت به تعهدات خود در قبال تکالیف تحمیل شده بر شرکت‌ها و محدودیت‌های ایجادشده به‌دلیل اعمال تحریم‌های بین‌المللی از جمله این موارد است.

*س_ 10 شرکت 93 درصد سود و مالیات را می‌دهند_س*

رابطه مالی دولت با شرکت‌ها در بودجه عمدتا به دو شکل است. الف) اگر شرکت‌ها سودده باشند، دولت و به‌عبارتی بودجه عمومی از دو ناحیه یعنی 1- مالیات پرداختی آنها و 2- از 50 درصد سود ویژه و سود تقسیمی شرکت‌ها منتفع خواهد شد. ب) اما اگر شرکت‌های دولتی زیان‌ده باشند، دولت مجبور است تحت عنوان سه مورد 1- پرداخت اعتبارات هزینه‌ای، 2- پرداخت اعتبار تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (بودجه عمرانی) و 3- وجوه اداره‌شده از محل منابع عمومی به این شرکت‌ها کمک کند. براساس لایحه بودجه 1400 شرکت‌های دولتی درقالب مالیات علی‌الحساب اشخاص حقوقی دولتی و مالیات عملکرد شرکت‌های دولتی به‌ترتیب 11 هزار و 609 میلیارد تومان و 7500 میلیارد تومان و درمجموع 19 هزار و 109 میلیارد تومان مالیات به دولت خواهند پرداخت. همچنین شرکت‌های دولتی درقالب 50 درصد سود ویژه و سهم دولت از تقسیم سود 36 هزار و 494 میلیارد تومان پرداختی خواهند داشت که البته بخشی از این سودها سهم دولت است. درمجموع 93 درصد کل سود و مالیات شرکت‌های دولتی در 10 شرکت است.

*س_ 6 شرکت امور خدمات عمومی_س*

در بخش خدمات عمومی نام 6 شرکت دیده می‌شود. این شرکت‌ها شامل زن، روز ر ری ا اان، دو اان، در زن آوری و وش اال، در سرمایه‌گذاری‌های ر اان و فرعی سرمایه‌گذاری ر اان است. کل مصارف این شرکت‌ها دو هزار و 226 میلیارد تومان است. این شرکت‌ها هیچ‌اعتبار عمرانی و جاری از بودجه عمومی دریافت نخواهند کرد.

*س_ 15 شرکت امور دفاعی و امنیتی_س*

شرکت‌های بعدی، شرکت‌های امور دفاعی و امنیتی است. رقم کل منابع و مصارف این شرکت‌ها نزدیک به 22 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده است. کمک دولت به این شرکت‌ها هزار و 160 میلیارد تومان بودجه عمرانی است. تعداد این شرکت‌ها 15 شرکت است. این شرکت‌ها بودجه جاری از دولت نخواهند گرفت و درمجموع مالیات و سود این شرکت‌ها به دولت 74 میلیارد و 447 میلیون تومان است.

*س_ 79 درصد بودجه در این شرکت‌ها_س*

بخشی از شرکت‌های دولت تحت‌عنوان شرکت‌های اقتصادی دسته‌بندی شده‌اند. این شرکت‌ها هم گروه سودده و سربه‌سر دارند و هم شرکت‌های زیان‌ده. رقم کل مصارف شرکت‌های سودده و سربه‌سر حدود 1773 میلیارد تومان یا معادل 79 درصد کل بودجه شرکت‌های دولتی است. از کل کمک شرکت‌های دولتی به دولت؛ 32 هزار و 494 میلیارد تومان آن را شرکت‌های اقتصادی خواهند پرداخت. از کل مالیات و سود شرکت‌های دولتی حدود 14 هزار و 796 میلیارد تومان آن را فقط شرکت ملی نفت خواهد داد، همچنین از کل مالیات و سود ویژه شرکت‌های دولتی، حدود چهارهزار و 802 میلیارد تومان آن را شرکت ملی گاز ایران خواهد داد.

*س_ شرکت‌های اقتصادی زیان‌ده از راه‌آهن تا هواپیمایی_س*

بخش دوم شرکت‌های دولتی اقتصادی، شرکت‌های زیان‌ده هستند. کل مصارف این شرکت‌ها 43 هزار و 208 میلیارد تومان است. درمجموع دولت به این شرکت‌ها پنج‌هزار و 901 تومان کمک خواهد کرد. کمک دولت به این شرکت‌ها شامل 1416 میلیارد تومان بودجه جاری و 4484 میلیارد تومان نیز کمک به پروژه‌های عمرانی این شرکت‌هاست. تعداد این شرکت‌ها بدون در نظر گرفتن زن زی یارانه‌ها که دولت 5.26 میلیارد تومان به آن کمک خواهد کرد 19 شرکت است. در این گروه سه شرکت بزرگ دولتی فعال در حوزه حمل‌ونقل که شامل شرکت راه‌آهن، شرکت هواپیمایی کشور و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای زیان‌ده خواهند بود. پیش‌بینی لایحه بودجه زیان‌دهی 2 هزار و 636 میلیارد تومانی است از این مقدار، 400 میلیارد تومان آن مربوط به شرکت راه‌آهن، 1600 میلیارد تومان برای شرکت هواپیمایی و 636 میلیارد تومان نیز مربوط به زیان سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای است. زن ف ن و ن با 81 میلیارد تومان، زن ی ون رو اان با 310 میلیارد تومان و در ت ورزی با 52 میلیارد تومان از دیگر شرکت‌های زیان‌ده هستند. در این گروه عمده زیان‌ده‌ها مربوط به شرکت‌های آب ای است.

*س_ امور مسکن، عمران شهری و روستایی_س*

مجموع مصارف این شرکت‌ها 31 هزار و 935 میلیارد تومان است. دولت 6385 میلیارد تومان اعتبارات عمرانی به آنها خواهد داد. البته از این مقدار کمک دولت به پروژه‌های عمرانی این شرکت‌ها، 4860 میلیارد تومان آن مربوط به در آب و ب ر بوده، 1026 میلیارد تومان آن مربوط به در زن ی ساختمان‌ها و ات دو و و 242 میلیارد تومان آن مربوط به ان د و مابقی به سایر شرکت‌ها تعلق دارد. درمجموع 6129 میلیارد تومان مربوط به سه شرکت مادر است. مجموع پرداختی این شرکت‌ها به دولت در قالب مالیات، 50 درصد سود ویژه و سهم دولت از تقسیم سود کمتر از 11میلیارد تومان خواهد بود. در این بخش 57 شرکت وجود دارد شامل هایی همچون در آب و ب ر، و ا را اان و در ی ساختمان‌ها و ات دو و، ان ، زن ز، صندوق ملی مسکن و زآ ی اان، مابقی شرکت‌ها یا شامل شرکت در ان ی ید است یا مربوط به شرکت‌های آب‌وفاضلاب روستایی استان‌های مختلف کشور. البته جزئیات بودجه شرکت‌های آب‌وفاضلاب روستایی درج نشده و صرفا جداول مربوط به نام شرکت‌ها در اینجا قید شده است.

*س_ شرکت‌های امور سلامت_س*

در بخش سلامت تنها نام یک شرکت به نام و ا ا و در و ات ر (در) درج شده است. کل مصارف این شرکت 714 میلیاردتومان است که تنها 16میلیاردتومان آن از محل درآمدهای خود شرکت و مابقی برای تکمیل پروژه‌های عمرانی از سوی دولت پرداخت خواهد شد؛ این رقم 698 میلیاردتومان است.

*س_ از جهانگردی تا استقلال و پرسپولیس_س*

کل مصارف این شرکت‌ها حدود 589 میلیاردتومان خواهد بود. از این مقدار حدود 27 میلیاردتومان را دولت برای پروژه‌های عمرانی این شرکت‌ها پرداخت خواهد کرد و مابقی از منابع داخلی این شرکت‌هاست. درمجموع کل مالیات و سود پرداختی شرکت‌های این گروه صرفا 15 میلیون و 500 هزارتومان خواهد بود که شرکت اادی و دی آن را می‌پردازد. از 8 شرکت این بخش، زن د اان و زن اادی و دی درل تصفیه هستند و مابقی نیز شامل اادی و دی، و اری ا ورز ر، ارات وش، دی اان، ورز وزی () و و ورز ال هستند. در این گروه از شرکت‌های دولتی، شرکت ورزشی فرهنگی پرسپولیس با 245 میلیاردتومان بودجه و شرکت فرهنگی و ورزشی استقلال با 69 میلیارد و 500 میلیون تومان بودجه درج شده‌اند. لازم به ذکر است آن‌طور که در بودجه شرکت‌ها آمده، قرار نیست دولت بودجه‌ای به این شرکت‌ها بپردازد و درظاهر، کل منابع و مصارف این شرکت‌ها منابع داخلی است. البته این شرکت‌ها هم قرار نیست به دولت چیزی در قالب مالیات و سود بپردازند.

*س_ صداوسیما 10 هزار میلیاردتومان هزینه خواهد کرد_س*

اما در گروه شرکت‌های امور فرهنگ، تربیت‌بدنی وگردشگری، علاوه‌بر شرکت‌هایی که سودده بودند؛ سه شرکت نیز زیان‌ده هستند. این شرکت‌ها شامل زن اری ری ا، زن اوی ری ا اان و ن ورش ی دن و ان است. مجموع مصارف این سه شرکت حدود 11 هزار و 711 میلیاردتومان است. از این مبلغ، حدود 5 هزار و 817 میلیاردتومان را دولت خواهد داد که 5 هزار و 526 میلیاردتومان آن بودجه جاری بوده و درواقع کمک دولت به جبران زیان این شرکت‌هاست و 290 میلیاردتومان آن نیز مربوط به کمک دولت به پروژه‌های عمرانی این سه شرکت است. در بین این سه شرکت، در سال آینده مجموع هزینه سازمان خبرگزاری ج. ا. ا حدود 233 میلیاردتومان خواهد بود که حدود 195 میلیاردتومان آن را دولت و مابقی با درآمدهای سازمان جبران خواهد شد. در سازمان صداوسیما نیز هزینه این سازمان حدود 10 هزار و 284 میلیاردتومان و درآمد سازمان 5400 میلیاردتومان خواهد بود که با این حساب کمک دولت نیز به این سازمان 4 هزار و 837 میلیاردتومان می‌شود. در ن ورش ی دن و ان نیز مجموع هزینه‌کرد آن نزدیک به 904 میلیاردتومان خواهد بود که 456 میلیاردتومان آن از منابع داخلی و 448 میلیاردتومان نیز از بودجه عمومی و از سوی دولت پرداخت خواهد شد.

*س_ بیمه سلامت زیان‌ده نیست_س*

گروه بعدی از شرکت‌ها، شرکت‌های امور رفاه اجتماعی است. تعداد شرکت‌های این گروه دو شرکت شامل زن اان و زن ت در وی ری ا اان است. مجموع مصارف این شرکت‌ها 45 هزار و 816 میلیارد تومان خواهد بود. همچنین دولت در سال آینده هیچ کمکی به این شرکت‌ها نخواهد داشت. این دو شرکت هیچ‌کمکی هم درقالب مالیات و سود به دولت نخواهند داشت.

*س_ بانک‌های دولتی 233 میلیارد تومان مالیات می‌دهند_س*

بانک‌های دولتی در سال آینده به دو گروه سودده و زیان‌ده تقسیم‌بندی شده‌اند. گروه اول که بانک مرکزی ایران و 7 بانک دولتی شامل ورزی، ، ون، درات، دو و ون است، منابع و مصارف آنها 91 هزار و 482 میلیارد تومان است. کل مالیات، سود و سود تقسیمی‌ای که بانک‌های سودده به دولت خواهند پرداخت، 3 هزار و 233 میلیارد تومان است. از این مبلغ، حدود 3 هزار میلیارد تومان را بانک مرکزی و 233 میلیارد تومان را نیز مابقی بانک‌های دولتی می‌پردازند.

*س_ پیش‌بینی زیان 38 هزار میلیارد تومانی برای ملی و سپه_س*

براساس لایحه بودجه سال 1401 کل مصارف و منابع دو بانک دولتی سپه و ملی که سال آینده زیان برای آنها پیش‌بینی شده است، حدود 184 هزار و 460 میلیارد تومان خواهد بود. این دو بانک سال آینده حتی یک‌ریال هم مالیات و سود به دولت نخواهند پرداخت. طبق اطلاعات لایحه بودجه، دو بانک دولتی سپه و ملی سال آینده 38 هزار میلیارد تومان زیان خواهند داشت که 3 هزار میلیارد تومان آن مربوط به بانک ملی و 35 هزار میلیارد تومان مربوط به بانک سپه است.

*س_ موسسات انتفاعی وابسته به دولت_س*

گروه آخر از شرکت‌ها و موسسات دولتی درج‌شده در پیوست سوم لایحه بودجه سال 1401 مربوط به بودجه موسسات انتفاعی وابسته به دولت است. این شرکت‌ها شامل دو موسسه انتفاعی زن در و درردی و زن دع است. رقم کل منابع و مصارف این موسسات حدود 23 هزار و 854 میلیارد تومان خواهد بود. کمک این شرکت‌ها به دولت حدود 431 میلیارد تومان خواهد بود که شامل مالیات و 50 درصد سود ویژه و سهم دولت از سود تقسیمی است. همچنین دولت در سال آینده هیچ کمکی به این دو موسسه در بخش اعتبارات جاری و عمرانی نخواهد داشت.

منبع: روزنامه فرهیختگان