آداب و سنن مختلف گلستانی‌ها در بهار معنویت / از افطاری 50 سالگی کتولی‌ها تا «الله یلی» ترکمنها
16 قوم مختلف استان گلستان با آداب و سنن مختلف خود بهار معنویت را در ماه رمضان به جشن می نشینند و از برکات این ماه فیض می برند.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا و به نقل از گلستان ما؛ در بهار طبیعت به بهار معنویت وارد شدیم، جایی که همه مؤمنان پای سفر معنویت مینیشنند و کام خود را از دریای سخاوت و بخشندگی خداوند شیرین می‌کنند. لذا رمضان ماه صیقل دادن اراده برای بندگی خدا است و قدر این گوهر را مؤمنان راستینی درک می‌کنند و تلاش می‌کنند در قالب اداب و رسومی که از نیاکانشان به ارث بردند از فضای معنوی رمضان به بهترین شکل استفاده کنند. ریشه بسیاری از آداب و سنن رمضان در مواسات و کمک به هم نو است و لذا دایر محبت انسانی در ماه مبارک رمضان گسترده‌تر از گذشته می‌شود به زبان دیگر می‌توان گفت که شاید تهی دست‌های جامعه در ماه رمضان از این سخاوت‌های جامعه مشکلات کمتری دارند گرچه بسیاری از این سنن در سال‌های اخیر تحت جریان منحوس ویروس کرونا قرار گرفته است. مردمان دیار گلستان با 16 قوم مختلف که به نگارستان ایران معروف شدند با رسوم مختلفی به استقبال ماه مبارک رمضان می‌روند و شاید نخستین اقدام آن‌ها غبارروبی مساجد باشد در اقوام ترکمن نیز رسم است پیش از آغاز ماه مبارک رمضان همچون دل زنگار از گرد و غبار منزل می‌تکانند.
سحرخوانی سیستانی‌ها در پشت بام سحرخوانی یکی از رسومی است که بین همه اقوام مختلف گلستان دیده می شود اما این سحرخوانی‌هایی که در گذشته بین اقوام سیستانی با رفتن به پشت بام و خواندن اشعار مذهبی با لهجه محلی مرسوم بوده با آمده تکنولوژی جای خود را به تلفن‌های همراه و منازل داده است و پدران و مادران دلسوزی که کمک می‌کنند فرزندانشان که زندگی تازه‌ای را آغاز کردند به وقت سحر خواب نمانند. فضای عطر‌انگیز معنویت رمضان باعث می‌شود که صفوف نماز جماعت در مساجد فشرده‌تر از گذشته شود و مؤمنان و مؤمنین با خواندن ادعیه‌های روز‌های ماه مبارک رمضان در مساجد تلاش می‌کنند که از فضای معنوی رمضان را به بهترین نحو استفاده کنند.
استقبال گلستانی‌ها از ماه رمضان با خوراکی‌های سنتی مختلف در این ماه مبارک مردم گلستان مثل سایر اقوام ایران زمین نسب به اطعام افطار و سحری اقدام می‌کنند و در سفره‌های خود گلستانی‌ها خوراکی‌های سنتی خود را دارند، «ترک» و «فرنی» غذای خاص گرگانی‌ها در ماه رمضان است و در مراسم افطار خانوادگی معمولاً انواع غذا‌های رایج مانند چای، نان، پنیر مسقطی، کتلت آبگوشت، فرنی، خرما، سبزی، حلوا، آش، سوپ، نان روغنی و شیرینی‌هایی مثل گوش فیل و نان پنجه‌ای، نان کنجدی و قطاب و زولبیا بامیه بر سر سفره وجود دارد و هر خانواده به سلیقه خود از آن‌ها استفاده می‌کند. باز کردن روزه با آب داغ که گرگانی‌ها به آن «نرم بلاغ» می‌گویند از گذشته رواج دارد. تلاش بسیاری از مردم در این است که بتوانند در ماه مبارک رمضان به تاسی از مولای متقیان‌امیرالمؤمنین (علیه السلام) دستگیر ایتام و نیازمندان بپردازند و این فرهنگ که در عقاید دینی اقوام مختلف استان گلستان ریشه دوانده هر سال پررنگ‌تر از سال قبل برگزار می‌شود و حتی کرونا نیز مانع از اجرایی چنیین مسأله‌ای نشد و مردم در قالب رزمایش مواسات حماسه‌ای از انسانیت خلق کردند. همچنین در این ایام مراسم الله رمضونی انجام می‌شود که در این مراسم، جوانان به جمع‌آوری اعانات برای مستمندان می‌پردازند و از محل جمع‌آوری این کمک‌ها به مستمندان افطاری می‌دهند. جمع‌آوری این کمک‌ها این روز‌ها در صفوف نماز جماعت مساجد رواج پیدا کرده است موضوعی که با آمدن کرونا کمرنگ شده بود ولی اوج این کمک‌ها در مراسماتی مثل شب‌های قدر به چشم می‌خورد. ماه رمضان در بین قوم ترکمن به «اراز آی» شهرت دارد و ترکمنها چند روز قبل از فرا رسیدن ارازآی با ذبح گوسفند و بز فقرا و نیازمندان و همسایه نذری می‌دهند و یا اینکه با همان گوشت غذایی پخته و مهمانی می‌دادند که با آن «الله یلی» می‌گویند. نماز 20 رکعتی تراویح گرچه یک نماز مستحبی در بین مردم ترکمن صحرا است اما در ماه مبارک رمضان مثل یکی از نماز‌های واجب می‌ماند. «یارمضان» رسم ترکمنها در ماه مهمانی خدا «یا رمضان» از دیگر رسوم مردم دوست داشتنی ترکمن است که این مراسم در نیمه ماه رمضان اجرا می‌شد و در آن فردی با لحن زیبا در کوچه‌های روستا می‌آید و اشعاری با این مضمون که ماه رمضان به نیمه رسیده و مؤمنان مقاومت کنید را می‌خواند و افرادی که صدای وی را می‌شنوند پشت سر آن حرکت و با گفتن «الله» وی را همراهی می‌کردند. مراسم شب‌های قدر و احیاء نیز در بین روزه‌داران گلستانی بسیار جایگاه والایی دارد و در این شب‌ها مؤمنان با قرائت قرآن، دعای جوشن کبیر و نماز شب زنده داری می‌کنند و همچنین در شب شهادت‌امیر المؤمنین (علیه السلام) در بسیار از منازل دیگ حلیم و «شلعه زرد» برپا می‌شود. همچنین در برخی از اقوام استان گلستان رسم است که در سالروز شهادت‌امیرالمؤمنین (علیه السلام) به مزار‌ها بروند و برای آمرزش رفتگان و اقوام که دستشان از این دنیا کوتاه است به‌امیرالمؤمنین (عیله السلام) تمسک بجویند. در اقوام ترکمن شب‌های احیا را تا بیست و هفتمین شب ماه رمضان ادامه می‌دهند و رسم دارند که در این شب به نوعرؤسان خود پیشکشی هدیه دهند. در بین مردم دوست داشتنی کتول نیز افطاری 50 سالگی رواج دارد و افرادی که به این سن رسیدند با پهن کردن سفره افطاری از مردم پذیرایی می‌کنند.
صله رحم در ماه مبارک رمضان نیز رونق دوچندان پیدا می‌کند موضوعی که با شیوع کرونا کمرنگ شده بود. ترکمنها دو روز مانده به پایان ماه مبارک رمضان را «کرگون» مینامند و در این روز مجدد نسبت به خانه تکانی اقدام می‌کنند و آماده روز عید فطر می‌شوند، همچنین یک روز قبل از ماه مبارک رمضان ترکمنها «آیین قوقون» را اجرا می‌کنند و برای اموات خود خیرات می‌دهند. در روز قوقون مردم ترکمن نان محلی که «چافادی» نامیده می‌شود و این نان در روغن سرخ شده است را بین همسایه‌ها توزیع می‌کنند و مقداری از آن را نیز در روز عید فطر به سفره‌های مسجد می‌برند. این رسم در بسیاری از اقوام استان گلستان دیده می‌شود ولی علاوه بر نان حلو‌های گردویی و برنجی طبخ می‌شود. در روز عید فطر نیز علاوه بر مناسک این روز و برگزاری نماز عید فطر که در بین ترکمنها بسیار باشکوه برگزار می‌شود بسیاری از طوایف نگارستان ایران به سراغ خانواده‌های متوفی که در طول یکسال گذشته فوت کردند، می‌روند و به خانواده آن‌ها تسلیت می‌گویند. رفتن مزار در روز عید فطر توسط کردکویی‌ها در برخی مناطق مثل شهرستان کردکو نیز در این روز به مزار می‌روند و رفتگان خود را از معنویات ماه مبارک رمضان شریک می‌کنند. همچنین در بسیاری از روستا‌های استان رسم است که پدر یا پدربزرگ به نوه‌هایی که امسال برای نخستین بار ماه مبارک رمضان را روزه گرفتند هدیه بدهند و همچنین از مادر و همسر خانواده به پاس تلاش برای پخت سحری و افطاری با هدایای قدردانی می‌شود. آیین مشایعت ماه رمضان در شب‌های پایانی این ماه با سردادن آوای «الوادع» و «الفراق» یا شهر رمضان در مساجد از سوی روزه‌داران با اندوه تمام برگزار می‌شود. دعای وداع با ماه مبارک رمضان و صحیفه سجادیه و دعای شب‌های دهه آخر ماه مبارک رمضان نیز همچون اقصی نقاط مختلف ایران در استان گلستان نیز برگزار می‌شود. پایان پیام /
