آرزوی دیرینه کشور در جلوگیری از خام‌فروشی نفت چگونه محقق می‌شود؟
با ارزیابی علل بی‌سیاستی‌های اخیر در حوزه بازارسازی تضمینی برای فروش نفت و خنثی‌سازی تحریم نفت، می‌توان از تکرار آن‌ها در رویکرد جدید دولت به شکل سیاست سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی جلوگیری کرد و به آرزوی دیرینه خود برای جلوگیری از خام‌فروشی نفت دست یافت.
تابناک اقتصادی: رویکرد توسعه‌ای ایران در فروش نفت خام به پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشور‌هایی که مانند ایران تحت تاثیر تحریم‌ها هستند، سیاست دولت سیزدهم است که در همین یک سال باعث افزایش چشمگیر درآمد از نفت و میعانات نفتی شده است.
کارشناسان معقدند یکی از موارد اساسی برای بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی، تغییر رویکرد از خام‌فروشی به سمت فرآورده‌فروشی و تولید محصولات نهایی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر در مسیر کاهش وابستگی کشور به نفت خام است که ایجاد و احداث پتروپالایشگاه‌ها و تبدیل نفت به فرآورده‌های متعدد، یکی از این راهکارهاست. اما در این شرایط بهترین راهکار، استفاده از ظرفیت «پالایشگاه‌های فراسرزمینی» است. در این راهکار ایران اقدام به تولید فرآورده در پالایشگاه‌های ساخته شده موجود در سطح جهان می‌کند، بویژه پالایشگاه‌هایی که امکان سرمایه‌گذاری و سهامداری در آن وجود دارد.
در شرایط سهامداری کشورمان در این پالایشگاه‌ها، نه تنها به سرمایه‌گذاری اولیه و صرف زمان برای ساخت نیاز نیست، بلکه ایران در ازای سهام دریافت شده، یک خدمت یا کالا ارائه می‌دهد؛ مفهومی که از سال‌ها قبل در مفاهیم اقتصاد انرژی دنیا وجود داشته و دارد. به طور کلی گزاره «سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی» یکی از اصلی‌ترین راهکار‌های خنثی‌سازی کوتاه‌مدت تحریم‌ها شناخته می‌شود. در نتیجه، سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی علاوه بر خنثی‌سازی تحریم‌ها، امکان فروش نفت ایران به این پالایشگاه‌ها و همچنین ایجاد درآمد‌های ارزی جدید را فراهم می‌کند؛ بنابراین ایران ضمن اتخاذ سیاست‌های درازمدت برای کاهش و خنثی‌سازی تحریم‌ها به راه‌های کوتاه مدتی نیز روی آورده که سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در ازای صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشور‌هایی مانند ونزوئلا یک نمونه آن است.
محمدعلی صادقی کارشناس نفت و انرژی در این رابطه به خبرنگار تابناک اقتصادی با اشاره به آخرین سفر وزیر نفت به کشور‌های حوزه امریکای جنوبی که با همین موضوع، قرارداد‌هایی هم به امضا رسید، گفت: ونزوئلا کشوری است که به دلیل تحریم‌ها با مشکلات جدی در تعمیر تجهیزات و نگهداری از آن‌ها و در نتیجه استفاده از تمام ظرفیت پالایشگاهی خود روبرو است و در نهایت با حداقل ظرفیت در حال تولید فرآورده‌های نفتی سوختی است.
وی افزود: در مقابل، ایران در این سال‌ها به دلیل داشتن توان مهندسی بالا توانسته به رغم تحریم‌ها، ظرفیت پالایشگاهی خود را در حداکثر ظرفیت نگه دارد؛ بنابراین می‌تواند به کشور ونزوئلا در رسیدن به ظرفیت اسمی و اصلی خود کمک کند. به ویژه اینکه ایران با داشتن نفت سبک‌تر گزینه خوبی برای همراهی و همکاری با پالایشگاه‌های نفت ونزوئلا که با نفت سنگین و فوق سنگین کار می‌کنند و نیاز به نفت سبک دارند به شمار می‌رود.
این کارشناس انرژی درادامه به مزیت‌های همکاری ایران و ونزوئلا اشاره و تصریح کرد: این همکاری متضمن چند مزیت از جمله، فروش تضمین شده نفت در بازاری دراز مدت به عنوان هزینه متغیر، صادرات خدمات فنی مهندسی به عنوان آورده ثابت ایران در قبال سهامداری در پالایشگاه، افزایش درآمد‌های ارزی، کاهش خام‌فروشی از طریق تبدیل نفت به فرآورده‌های نفتی در پالایشگاه‌های فراسرزمینی و ایجاد ارزش افزوده از طریق صادرات خدمات فنی و مهندسی و دریافت سهام پالایشگاهی و در نهایت خنثی سازی و بی اثر کردن تحریم‌های حوزه نفت است به ویژه اینکه تجارت بین‌الملل ایران گسترش و تعمیق می‌یابد.
صادقی با بیان اینکه ایران در گذشته نیز چنین تجاربی را داشته، در خصوص رویکرد ایران به سهامداری در پالایشگاه‌های فرامرزی عنوان کرد: ایران پیش از این در سان یانگ کره، آریا ساسول آفریقای جنوبی و در مدرس هندوستان سهام داشته که بخش‌های از آن را هنوز حفظ کرده است.
او افزود: هرکدام از این سهامداری‌ها با بازاریابی می‌توانست نقطه عطفی برای خروج از اثرات تحریم باشد، اما متاسفانه به دلایلی که بخشی از آن جبر روزگار بود و بخشی نتیجه بی‌سیاستی، این فرصت‌ها را از دست دادیم در حالی که اینگونه سهامداری‌ها می‌توانست دیوار مستحکمی در مقابل تحریم‌ها باشد.
صادقی تصریح کرد: با ارزیابی علل بی‌سیاستی‌های اخیر در حوزه بازارسازی تضمینی برای فروش نفت و خنثی‌سازی تحریم نفت، می‌توان از تکرار آن‌ها در رویکرد جدید دولت به شکل سیاست سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی جلوگیری کرد و به آرزوی دیرینه خود برای جلوگیری از خام‌فروشی نفت دست یافت.
این کارشناس انرژی و نفت در ادامه به فرصت‌های سهامداری ایران در سایر پالایشگاه‌های فراسرزمینی اشاره کرد و افزود: آنطور که گفته می‌شود ایران علاوه بر دو پالایشگاه موجود در ونزوئلا با ظرفیت‌های مختلفی از 140 هزار بشکه‌ای «ال پالیتو» تا پالایشگاه «پاراگوانا» با ظرفیت 955 هزار بشکه در روز که به دلیل تحریم‌ها بخشی از ظرفیتش کاهش یافته، در صدد است با مشارکت ونزوئلا برای تکمیل طرح پالایشی نیکاراگوئه به ظرفیت 100 هزار بشکه در این کشور نیز قرارداد همکاری منعقد کند.
صادقی افزود: به این شکل علاوه بر فروش تضمینی نفت ایران امکان همکاری‌های جدید بین‌المللی در کشور‌های تحریمی مانند ایران نیز فراهم خواهد شد که این رویکرد نیز مزایای خود را برای ایران دارد. علاوه بر آن این رویکرد در کشور‌هایی مانند عراق، سوریه، لبنان و... نیز قابل پیگیری و دنبال کردن است.