آزادراه شمال در ایستگاه آخر

به گزارش «دنیای اقتصاد»، عملیات اجرایی آخرین قطعه بازمانده از ابرپروژه آزادراه تهران - شمال، در حالی آغاز می‌شود که این بخش از پروژه، به دلیل شرایط خاص توپوگرافی منطقه و عبور از منطقه حفاظت شده، از حساسیت‌های زیادی برخوردار است. فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی، مهم‌ترین مشکل این قطعه را تامین مالی اعلام کرد؛ چراکه با توجه به شرایط توپوگرافی، احداث معبر در این مسیر، هزینه‌ای به مراتب بیشتر از پروژه‌های معمول آزادراهی دارد

آزادراه تهران - شمال یکی از مهم‌ترین پروژه‌های عمرانی کشور به طول 124 کیلومتر و متشکل از چهار قطعه است که تهران را به چالوس متصل می‌کند. فازهای پیشین این پروژه شامل سه قطعه به بهره‌برداری رسیده است و اکنون نوبت به آخرین قطعه رسیده است. مطالعه اولیه این پروژه در سال 1353 آغاز شد، قرارداد اولیه نیز در سال 1375 اخذ و فرآیند اجرایی این پروژه با اعلام مزایایی همچون کوتاه شدن 65 کیلومتری مسیر نسبت به جاده موجود، کاهش زمان سفر نسبت به مسیر موجود از 5-4 ساعت در روزهای عادی به کمتر از دو ساعت، افزایش ظرفیت عبور نسبت به راه فعلی، کاهش آلودگی هوا ناشی از کاهش انتشار آلاینده‌ها، کاهش استهلاک وسایل نقلیه، توسعه صنعت توریسم و صنایع کشاورزی و تبدیلی و ایجاد اشتغال آغاز شد.

با این حال معایبی همچون عدم دسترسی روستاییان به مراکز خدمات شهری، تخریب محیط‌زیست روستاهای طول مسیر، رانش اراضی مسکونی و کشاورزی، آلودگی صوتی، از بین بردن زمین‌های کشاورزی و دامپروی نیز در جریان احداث این پروژه، نقدهایی را به دنبال داشت.

در گزارش توجیهی احداث این پروژه آمده است که احداث این مسیر منجر به صرفه‌جویی سالانه 86‌میلیون لیتر سوخت خواهد شد و 553‌میلیون کیلومتر مسافت عبوری سالانه را کاهش خواهد داد؛ همچنین میزان تولید آلاینده‌های هوا را 35 هزار تن در سال کاهش می‌دهد و منجر به کاهش چشم‌گیر تصادفات جاده‌ای و ارتقای ایمنی تردد می‌شود. هرچند صحت این برآوردها نیز محل تشکیک است، چراکه اغلب بدون در نظر گرفتن تقاضای القایی ترافیک که با توسعه مسیرهای جدید ایجاد می‌شود، برآورد صورت می‌گیرد.

مسیر 32کیلومتری منطقه یک آزادراه تهران - شمال، از تقاطع بزرگراه آزادگان و بزرگراه شهید همت شروع شده و با عبور از مناطق کن، سولقان، امام‌زاده عقیل، تونل تالون و دره لانیز، به سه راهی شهرستانک می‌رسد. منطقه یک این پروژه در اسفند 1398 به بهره‌برداری رسید. قطعه دوم در بخش حدفاصل دوراهی شهرستانک در استان البرز تا محدوده پل زنگوله در استان مازندران به طول 22 کیلومتر بوده که باند اول محدوده در تیرماه 1402 مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در شهریورماه امسال نیز باند برگشت قطعه دو آزادراه به طول 15.5 کیلومتر به بهره‌برداری رسید.

قطعه چهارم نیز در استان مازندران، حدفاصل مرزن آباد تا کمربندی شهر چالوس، 20کیلومتر طول دارد که در سال 1394 افتتاح شد. اکنون دیگر گریزی از اجرای قطعه سه نیست و قرار است مجری پروژه کارگاه عمرانی این قطعه را نیز که حدود 50 کیلومتر طول دارد و از خروجی تونل البرز واقع در پل زنگوله تا سه‌راهی دشت نظیر در شمال شهرستان مرزن‌آباد امتداد دارد، فعال کند.

آن‌طور که معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل ونقل اخیرا خبر داده، عملیات اجرایی قطعه سه آزادراه تهران - شمال از هفته آینده آغاز می شود. به گفته هوشنگ بازوند، این قطعه 55کیلومتری یکی از حلقه‌های مفقوده کریدور دریا به دریا محسوب می‌شود و برای تکمیل آن حدود 110هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده هشت کیلومتر ابتدایی این مسیر، از سیاه بیشه تا ولی‌آباد، با موافقت سازمان محیط‌زیست آماده آغاز عملیات اجرایی است. بازوند همچنین اعلام کرد که حدود 65 درصد مسیر به‌صورت تونل طراحی شده و هیچ‌گونه راه دسترسی برای تخریب جنگل وجود ندارد؛ بنابراین با وجود سختی و هزینه بالای اجرا، کاملا مطابق با مجوزهای محیط‌زیست عمل خواهد شد.

حسین دهقان رئیس بنیاد مستضعفان نیز، استاندارد اجرای پروژه را در حد جاده‌های اروپایی عنوان و تاکید کرد: ملاحظات ایمنی و زیست محیطی در آن در سطح بالایی رعایت شده است. هرچند انتقاد برخی کارشناسان محیط‌زیست به قطعه سه پروژه آزادراه تهران - شمال همچنان پابرجاست، چراکه بخشی از این مسیر از منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی می‌گذرد و زیستگاه اصلی مرال، شوکا، خرس، پلنگ، بز کوهی، سیاه‌گوش و انواع پرندگان است.

به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی، بنیاد مستضعفان نیز با همکاری سه پیمانکار رتبه یک، اجرای این بخش را بر عهده دارد و پیش‌بینی می‌شود عملیات اجرایی از هفته آینده آغاز شود. آن طور که گفته می‌شود سهم دولت و بنیاد مستضعفان در این پروژه 50 درصد است و دولت قصد دارد سهم خود را از طریق واگذاری سهام متعلق به خود در سازمان خصوصی‌سازی به بنیاد مستضعفان تامین کند.

مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور گفته که برای اجرای این هشت کیلومتر، حدود 15 تا 16هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده و تلاش می شود طی سه سال به پایان برسد.

بر اساس گزارش «ایسنا»، قرارداد اولیه پروژه آزادراه تهران - شمال، سال 1375 منعقد شد ولی به دلیل عدم اخذ مجوزهای زیست محیطی، و با توجه به اینکه تملک و آزادسازی اراضی نیز انجام نشده بود، عملا تا سال 1382عملیات عمرانی آغاز نشد. در نهایت این روند منجر به انعقاد متمم قرارداد در سال 1382 شد و عملیات در منطقه چهار و منطقه یک از طریق جذب سرمایه‌گذار خارجی و واگذاری به یک کنسرسیوم چینی کلید خورد.

در عین حال این واگذاری به دلیل مشکلاتی از جمله طولانی شدن پروسه فاینانس و صدور مجوزهای مربوطه کارساز نبود و تا سال 93کار خاصی در پروژه انجام نشد. سال 93 با تصمیمی که توسط وزیر وقت راه و شهرسازی و رئیس وقت بنیاد مستضعفان گرفته شد، پروژه به طور جدی کلید خورد و از سال 94 کار به پیمانکاران ایرانی واگذار شد. از آن سال تاکنون، این پیمانکاران ایرانی هستند که پروژه آزادراه تهران - شمال را به پیش می‌برند.