آغاز فصل سرما، بهترین زمان برای تدبیر درباره گرما

طبق آمار رسمی، میانگین دمای هوا در گرمترین روز زمین در تابستان امسال (15 تیرماه)، 17.23 درجه سانتی‌گراد بود که نسبت به مدت مشابه در سال قبل، نیم‌درجه افزایش دما رخ داده بود. نکته مهم اینکه در این تابستان، بسیاری از شهرها و مناطق، دمایی بی‌سابقه را تجربه کردند که البته این افزایبش دما به نسبت موقعیت جغرافیایی، مختلف بود اما در ایران، دمای هوای شهرهای امیدیه و دهلران حتی به 52 هم رسید. در این تابستان دیگر شهرهای استان خوزستان مانند آغاجاری، آبادان، اهواز، شوش، بستان، ماهشهر و رامهرمز و حتی شهر مهران در استان ایلام نیز گرمای بی‌سابقه بالای 50 درصد را از سر گذراندند. در این ایام گرمای بالای هوا، حتی پایتخت را به تعطیلی کشاند.

این گرمای ادامه‌دار که دامنه آن تا آخرین روزهای شهریور هم کشیده شده، نه فقط روند عادی زندگی را مختل کرده بلکه هم در اقتصاد خانواده‌ها و هم در اقتصاد دولت‌ها، اختلال ایجاد کرده است. نه‌می‌شود و نه‌می‌توان در این دمای بالا، انتظار خاموش کردن وسایل سرمایشی را در بسیاری از خانواده‌های ساکن در شهرهای گرمسیری داشت. این روزها هوا به حدی گرم است که حتی خاموش کردن کولر و دیگر وسایل به مدت یک ساعت در روز، نه‌تنها امکان ندارد بلکه برای خنک کردن دما بعد از آن باید هم تعداد و سرعت وسایل سرمایشی را افزود که نه صرفه اقتصادی دارد و نه در ذخیره انرژی تأثیرگذار است.

از طرف دیگر، دولت نیز با کاهش ساعت فعالیت ادارات و کارخانجات خود، عملاً در مسیر خدمت‌رسانی و فعالیت‌های روزمره خود با مشکل مواجه شد چون بازدهی به شدت پایین آمد و همین موضوع سبب کُند شدن روندها و فرایندها شد و علاوه بر آن محدود کردن فعالیت و ظرفیت صنایع نیز بخش قابل‌توجهی از درآمدهای دولت را کاهش داد.

علاوه بر آن، طبق گزارش مرکز ملی راهبری شبکه برق کشور، بارها و بارها در مصرف برق رکودهای جدیدی ثبت شد و حتی در نیمه شهریورماه مصرف به نزدیک 69 هزار و 200 مگاوات هم رسید که این عدد در مقایسه با مدت مشابه در سال قبل، افزایش چشمگیر 8 هزار مگاواتی داشت که این در نوع خود یک رکورد محسوب می‌شود.

نکته مهم اما اینست که سهم همه کشورها در این ضرر و زیان ناشی از گرمایش زمین یکسان نیست و کشورهایی که در مناطق گرم و نیمه‌خشک قرار دارند، آسیب بیشتری می‌بینند گرچه سهم کمتری از گرم شدن زمین دارند. از طرف دیگر، کشورهای کم‌دآمد نیز نسبت به اقتصادهای توسعه‌یافته، آسیب‌پذیری بسیار بیشتری دارند تا جایی که زیان این کشورها از گرمای زمین، حدود 6.7 درصد تولید ناخالص داخلی سرانه آنهاست؛ در حالیکه این عدد برای اقتصادهای بزرگ تنها 1.5 درصد است. این یعنی گرمای زمین، نقش تعیین‌کننده‌ای در بی‌عدالتی اقتصادی در سطح بین‌المللی دارد. چراکه اقتصادهای بزرگ با بیشترین سهم در گرم شدن زمین، کمترین آسیب را می‌بینند و اقتصادهای کوچک با کمترین سهم در افزایش دما، بیشترین آسیب را.

با این همه، این افزایش دما در کاهش بهره‌وری اثرگذاری وحشتناکی دارد و در سال 2.1 هزار میلیارد دلار هزینه بر اقتصاد جهان تحمیل می‌کند. برای درک بهتر این وضعیت کافیست بدانیم که این عدد کمی کمتر از ارزش تولید ناخالص داخلی کانادا و کمی بیشتر از ارزش تولید ناخالص داخلی ایتالیا در سال 2022 است.

در چنین شرایطی، اقتصاد ایران باید با شناخت دقیق منابع و ظرفیت‌های خود و استفاده بهینه از آنها، تاب‌آوری خود را در برابر گرما افزایش دهد. افزایش تولید برق، مدیریت دقیق مصرف و اصلاح الگوی مصرف در بخش خانگی، اداری، صنعتی و کشاورزی، ارتقاء فناوری ماشین‌آلات و تجهیزات در مصرف برق و تزریق فناوری به صنعت ساختمان و صنایع وابسته مانند ارتقاء عملکرد وسایل سرمایشی و یا استفاده از فناوری‌هایی مانند پنجره‌های دوجداره در ساخت و سازها، ارائه بسته‌های فرهنگی و همراه‌سازی مردم در مدیریت انرژی و ارتقاء حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی آنان، استفاده از توان شرکت‌های دانش‌بنیان برای اصلاح مصرف تجیهزات اداری و صنعتی، تنوع در ساعات اداری با توجه به مأموریت‌ها و جامعه مخاطب هر سازمان و موقعیت جغرافیایی سازمان‌ها و موار دی از این دست، می‌تواند سبب کاهش میزان تأثیر گرمای هوا در چرخه توسعه‌ای کشور شود که با توجه به کاهش دما در فصل پائیز و زمستان، حاکمیت از فرصت کافی برای تدبیر در این امور برخوردار است و می‌تواند در یک فرایند هدفمند و بدون دغدغه آنی، تمهیدات لازم را بی‌اندیشد.