آلارم هشدارآمیز زلزله از تهران / این مناطق در خطر زلزله

وب‌گاه عرشه آنلاین 1402/11/21 - 07:42 مشاهده در مرجع

علی بیت اللهی، تهیه کننده نقشه، از «انباشت تنش ناشی از وجود گسل های فعال» در محدوده پایتخت می گوید که معرف «سکون لرزه ای» و نوعی پیام هشدارآمیز نیازمند پایش دقیق است علی بیت اللهی، تهیه کننده نقشه، از «انباشت تنش ناشی از وجود گسل های فعال» در محدوده پایتخت می گوید که معرف «سکون لرزه ای» و نوعی پیام هشدارآمیز نیازمند پایش دقیق است آدرس‌های وقوع 134زمین‌لرزه ریز و درشت در پهنه 7500کیلومتر...

علی بیت اللهی، تهیه کننده نقشه، از «انباشت تنش ناشی از وجود گسل های فعال» در محدوده پایتخت می گوید که معرف «سکون لرزه ای» و نوعی پیام هشدارآمیز نیازمند پایش دقیق است

آدرس‌های وقوع 134زمین‌لرزه ریز و درشت در پهنه 7500کیلومتر مربعی به مرکزیت کلان‌شهر تهران طی 18سال گذشته، روی یک نقشه مستطیل‌شکل، مرئی شدند تا وضعیت گسل‌های فعال پایتخت مورد بررسی قرار بگیرد. این نقشه که توسط زلزله‌شناس ایرانی تهیه شده است، مشخص می‌کند محدوده شرقی استان تهران، «منطقه پرزلزله» و خود پایتخت «منطقه بسیار کم‌زلزله» در این پهنه است. تعداد پایین زلزله‌های داخل محدوده تهران که «سکون لرزه‌ای» را بیان می‌کند، اما با وجود گسل‌های جوان همخوانی ندارد. در این بررسی، دو فرضیه مطرح شده است.

موقعیت وقوع 134 زلزله در استان تهران طی 18سال اخیر

روند بلندمدت «زمین‌لرزه های ریز و درشت» در محدوده استان تهران با انجام یک پایش علمی، به شناسایی «جغرافیای پرلرزه و کم لرزه» در پهنه 7500 کیلومترمربعی به مرکزیت پایتخت منجر شده که همین دودستگی لرزه ای از نگاه زلزله شناس ایرانی، «آلارم لرزه ای» برای کلان شهر تهران محسوب می شود.

طی 18 سال منتهی به بهمن 1402، در منطقه ای مستطیل شکل به طول 150 و عرض 50 کیلومتر - با لحاظ قرارگیری «مرکز تهران» در تقاطع این مستطیل - تعداد 134 زمین لرزه با بزرگی بالای 2.5 ریشتر به وقوع پیوسته است که بررسی موقعیت این زمین لرزه ها برای «تحلیل اوضاع آینده» قابل اهمیت است.

علی بیت اللهی با تهیه نقشه وقوع این 134 زمین‌لرزه که داده های آن از مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران استخراج شده است، پس از بررسی و آنالیز محتوا، کانون زمین لرزه ها را محدوده شرق استان تهران معرفی کرد.

بررسی های این زلزله شناس ایرانی نشان می دهد، طی 18 سال اخیر 75 درصد زمین لرزه های ثبت‌شده در استان تهران، مربوط به محدوده شرق استان است که پراکندگی زلزله ها روی تصویر نقشه نیز این یافته را تایید می کند.

با این حال، محدوده کم لرزه در این نقشه، همان محدوده کلان شهر تهران است که طی این مدت کمتر از 10 درصد از 134 زلزله رخ‌داده، در این محدوده یا همان پایتخت به ثبت رسیده است.

در این بررسی یک تضاد رفتاری در موضوع زلزله تهران به چشم می خورد به این معنا که «در شرایطی که تهران پر از گسل فعال است، چرا این کلان شهر در مقایسه با اطراف خود یعنی مناطق دیگری از استان تهران که بیرون از پایتخت است، به عنوان پهنه کم زلزله این نقشه ظاهر شده است؟»

«دنیای‌اقتصاد» برای پاسخ به این پرسش، با علی بیت اللهی گفت‌و‌گو کرد و نتایج این گفت وگو مشخص می کند، کارنامه 18 سال اخیر زمین لرزه های استان تهران را می توان با دو فرضیه خوش بینانه و بدبینانه تحلیل کرد که البته «حساسیت موضوع زمین‌لرزه» ایجاب می کند، همواره فرضیه دوم مورد توجه سیاستگذاران قرار بگیرد. تهیه کننده نقشه زلزله های 18ساله استان تهران معتقد است، از یک سو «وجود 27 گسل جوان در محدوده کلان شهر تهران که ترکیبی از حداقل 5 گسل اصلی و تعداد قابل‌توجهی گسل فرعی (گسل های با طول کمتر از 10 کیلومتر) است» و از سوی دیگر «وقوع بسیار پایین زلزله در پایتخت»، می تواند پیام «سکون لرزه ای» را درباره کلان شهر تهران مخابره کند.

مقطع گسل «ونک‌پارک» و شکل آبرفت‌ها

«سکون لرزه ای» چیست؟

در این بررسی و براساس تحلیل زلزله شناس ایرانی، «سکون لرزه ای» الزاما پیام دارای جنبه مثبت تلقی نمی شود چون علائم ظاهری در سطح زمین (آبرفت ها) در مناطقی از تهران که با گسل های جوان در ارتباط است، «وجود تنش در محدوده تهران» را تایید می کند. این علائم همان «شکل خاک های سطحی و آبرفتی» است که بیش از 20 مورد از آنها در محدوده مناطق 22گانه کلان شهر تهران شناسایی شده و یک نمونه آن در گسل «ونک پارک» واقع در ضلع جنوبی اتوبان همت عکس برداری شده است.

به این ترتیب، در زیر سطح زمین تنش های لرزه ای در حال ایجاد است اما از آنجا که این تنش ها با «زمین لرزه های خفیف و خرد یا کوچک و متوسط» آزاد نمی شود، مطابق فرضیه بدبینانه می توان این وضعیت را «تجمع تنش لرزه ای» تحلیل کرد به‌طوری‌که تنش ها به عنوان نیروی زیاد در پوست زمین در محدوده کلان شهر منجر به فعالیت حرکتی صفحات گسلی نشده است. بیت اللهی این «تجمع تنش» در پایتخت را تحت عنوان «قفل شدگی گسل ها» توصیف می کند که با وجود گسل های کاری و فعال در این محدوده، احتمال دارد در اثر زلزله احتمالی در آینده، نیروی آزادشده حاصل از این انباشت تنش، قوی ظاهر شود. زلزله شناس ایرانی با چنین هشدار لرزه ای از بررسی هایی که درباره نقشه 18ساله زمین لرزه های تهران و استان تهران انجام داده است، خطاب به سیاستگذاران توصیه می کند با لحاظ همین فرضیه بدبینانه لازم است دستگاه های دقیق پایش «تغییر شکل پوسته زمین» در محدوده شهر تهران برای رفتارشناسی و آنالیز گسل های جوان نصب و فعال شود تا پایتخت برای هر نوع احتمال وقوع زلزله بزرگ در اثر آزاد شدن احتمالی تنش های انباشت، «آمادگی و تاب آوری» لازم را داشته باشد.

در این بررسی تصریح شده است، «تعداد رخداد های لرزه ای به مراتب کمتر واقع در محدوده شهری تهران، با توجه به وجود گسله‌های کاری و فعال متعدد واقع در آن، بی‌گمان معرف سکون لرزه‌ای نسبی تهران و احتمالا قفل‌شدگی گسله‌ها و تجمع تنش است که ضرورت پایش دقیق لرزه‌ای تهران را گوشزد می‌کند.‌»

بیت اللهی مدیر بخش زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید براینکه پیش‌بینی زلزله در حال حاضر امری غیرممکن است و حتی کشورهایی مثل ژاپن که پیش قراولان دانش زلزله شناسی محسوب می شوند نیز چنین ادعایی را ندارند، معتقد است: اما حتما نباید سکون لرزه ای گسل های تهران ما را فریب دهد کمااینکه گسل آناتولی مسبب زلزله مرگبار ترکیه سال ها در سکون لرزه ای قرار داشت.

منبع دنیای اقتصاد

هم اکنون دیگران می خوانند