آماده باش به سراسر ایران؛ جنگ با خشکسالی به آسمان کشیده شد
در حالی که بحران آب به یکی از چالش‌های اصلی ایران تبدیل شده، بارورسازی ابرها به‌عنوان روشی برای افزایش بارش و تأمین منابع آبی مورد توجه قرار گرفته است. با وجود پیشرفت‌های داخلی در این فناوری، کارشناسان معتقدند این راهکار به‌تنهایی نمی‌تواند بحران کم‌آبی را حل کند و باید همراه با مدیریت بهینه منابع آب به کار گرفته شود.
- فهرست محتوا
- چالش‌های زیرساختی و پیشرفت‌های داخلی
- آیا بارورسازی ابرها باعث سیل می‌شود؟
- بارورسازی ابرها؛ راه‌حل قطعی یا پروژه‌ای محدود؟
- لزوم مدیریت جامع منابع آب
- ضرورت تلفیق فناوری و مدیریت برای مقابله با بحران آب
محمد مهدی جوادیان‌زاده، رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی، توضیح داد که بارورسازی ابرها روشی برای تأثیرگذاری بر ابرهای طبیعی است تا با افزودن موادی مانند یدید نقره، بارش باران یا برف افزایش یابد. این روش تنها برای ابرهایی با شرایط خاص مانند دمای مناسب، ضخامت کافی و محتوای آبی مطلوب قابل اجراست. وی تأکید کرد که هر ابری برای بارورسازی مناسب نیست و معیارهای دقیقی برای اجرای این عملیات وجود دارد.
جوادیان‌زاده افزود: «بارورسازی ابرها در جهان به‌عنوان روشی مقرون‌به‌صرفه برای استحصال آب از منابع جوی شناخته شده و علاوه بر افزایش بارش، برای اهدافی مانند سرکوب تگرگ، مه‌زدایی و افزایش ذخیره آب سدها برای تولید برق نیز استفاده می‌شود.» در ایران، این فناوری صرفاً برای افزایش بارش در حوضه‌های آبریز به کار می‌رود و از آبان تا اردیبهشت در بسیاری از استان‌ها اجرا می‌شود. نتایج نشان داده که این روش می‌تواند تا 15 تا 20 درصد بارندگی مؤثر را افزایش دهد.
چالش‌های زیرساختی و پیشرفت‌های داخلی
جوادیان‌زاده با اشاره به کمبود زیرساخت‌هایی مانند هواپیما، پهپاد، ژنراتورهای زمینی، رادارهای هواشناسی و آزمایشگاه‌های مجهز در ایران، گفت: «با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی، پیشرفت‌هایی در ساخت مواد بارورسازی، استفاده از فلرهای سوزنده، پهپادهای داخلی و ژنراتورهای زمینی حاصل شده است.» وی افزود که 70 کشور جهان حداقل یک‌بار از این فناوری استفاده کرده‌اند و 39 کشور به‌صورت مستمر آن را به کار می‌گیرند.
آیا بارورسازی ابرها باعث سیل می‌شود؟
در پاسخ به نگرانی‌ها درباره ارتباط بارورسازی ابرها با وقوع سیل، جوادیان‌زاده توضیح داد: «یکی از معیارهای تعلیق عملیات، وجود سامانه‌های بارشی با ریسک سیلاب است. عملیات بارورسازی تنها در مناطقی انجام می‌شود که خطر سیل وجود نداشته باشد و هشدارهای سازمان هواشناسی در این زمینه به‌دقت رعایت می‌شود.»
بارورسازی ابرها؛ راه‌حل قطعی یا پروژه‌ای محدود؟
ابراهیم اسعدی اسکویی، رئیس پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم، با نگاهی محتاطانه به این فناوری گفت: «بارورسازی ابرها حدود 80 سال است که در جهان بررسی می‌شود، اما نتایج آن در اغلب کشورها قابل‌اتکا نبوده است.» وی افزود که حتی در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، این روش به نتایج چشمگیری منجر نشده و تنها در موارد محدود، افزایش ناچیزی (5 تا 10 درصد) در بارش ایجاد کرده است.
اسعدی اسکویی تأکید کرد: «برای مثال، در منطقه‌ای با 200 میلی‌متر بارندگی سالانه، بارورسازی در بهترین حالت 10 تا 20 میلی‌متر افزایش بارش ایجاد می‌کند که با توجه به هزینه‌های بالا، تأثیر محدودی دارد.» وی افزود که هیچ کشوری نتوانسته با این روش مشکل کم‌آبی یا خشکسالی را به‌طور کامل حل کند و بارورسازی بیشتر به‌عنوان پروژه‌ای تحقیقاتی و محدود اجرا می‌شود.
لزوم مدیریت جامع منابع آب
اسعدی اسکویی هشدار داد که بارورسازی ابرها نباید به‌عنوان راه‌حل پایدار یا بلندمدت برای بحران آب در نظر گرفته شود، زیرا کم‌آبی ایران ریشه در تغییر اقلیم، افزایش دما و سوءمدیریت منابع آب دارد. وی تأکید کرد که این فناوری تنها در کنار راهکارهایی مانند مدیریت بهینه منابع آب و افزایش بهره‌وری در کشاورزی می‌تواند مؤثر باشد.
ضرورت تلفیق فناوری و مدیریت برای مقابله با بحران آب
کارشناسان بر این باورند که گرچه بارورسازی ابرها می‌تواند به‌عنوان یک ابزار کمکی برای افزایش بارش استفاده شود، اما نمی‌تواند به‌تنهایی بحران آب ایران را حل کند. تلفیق این فناوری با سیاست‌های کلان مدیریت آب و اصلاح الگوهای مصرف، کلید غلبه بر چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی ناشی از کم‌آبی است.
