آماده سازی مردم برای پذیرش مسئله غیبت توسط امام عسکری (ع)

به گزارش مشرق، امروز سالگرد میلاد باسعادت یازدهمین اختر تابناک آسمان ولایت امام حسن عسکری علیه السلام است. امام حسن عسکری (ع) در هشتم ربیع الثانی سال 232 هجری در شهر مدینه الرسول چشم به دنیا گشود. پدر بزرگوار ایشان حضرت امام هادی (ع) و مادر ایشان بانویی دانا و پارسا بود که او را حدیث یا سلیل می‌خواندند. کنیه حضرت ابومحمد بود و مردم ایشان را به ابن الرضا (ع) می‌شناختند. بشارت به امامت آن حضرت سال‌ها قبل از ولادت ایشان در کلام ائمه اطهار (ع) داده شده بود. به عنوان نمونه، امام جواد (علیه‌السلام) در مورد امامت ایشان می‌فرمایند: «پیشوای پس از من، فرزندم علی است. فرمان او فرمان من و گفتار او گفتار من و اطاعت از او اطاعت از من است. پیشوای پس از او فرزندش حسن است.»

طبق منابع اسلامی یکی از فعالیت‌های مهم حضرت عسکری (ع)، زمینه‌سازی ایشان برای آگاهی شیعیان از چگونگی دوران غیبت و نحوه رابطه با حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه) بود. در فضیلت و شناخت مهدی موعود (عج) احادیث فراوانی وجود دارد که از پیامبرخدا (ص) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) صادر شده است اما تأکید حضرت عسکری (س) بر این امر تأثیر بسزایی داشت. تدبیر امام حسن عسکری (ع) سبب شد شیعیان علاوه بر آن‌که با آثار و برکات ولی خدا در غیبت آشنا شوند، از معارف مهدویت نیز به بهترین شکل ممکن آگاهی یابند. تمثیل‌های امام عسکری (علیه‌السلام) در مورد مهدی موعود و توضیح ویژگی‌های بارز فرزند بزرگوار خود با استناد به آیات قرآن، حجت را برای همگان تمام کرد.

دوران حساس امامت امام عسکری (ع)

دوران امامت امام حسن عسکری علیه‌السلام روزگار حساسی بود. حاکمان مستبد عباسی به خوبی آگاهی داشتند که شیعه در انتظار امامی است که از آن با عنوان قائم و منجی یاد می‌شود، چراکه سال‌ها قبل امام صادق علیه‌السلام خطاب به گروهی که خدمت ایشان رفته بودند، چنین فرموده بود که بنی‌امیه و بنی عباس وقتی فهمیدند زوال قدرتشان به دست قائم آل محمد است، شمشیرشان را برای کشتن او به کار بستند. به علت فشارهای روز افزون عباسیان بر امامان معصوم و آزار و شکنجه آنان و نیز آماده نبودن جامعه برای پذیرش امامت امام مهدی (ع)، مشیت الهی چنین تعلق گرفت که آخرین وصی پیامبر (ص) و ائمه (علیهم السلام)، حضرت مهدی موعود (ع) در غیبت فرو رود؛ تا وجود مقدسش از گزند حوادث زمان، مصون بماند، در فرصت مناسبی به میان مردم بیایند و مردم از وجود پرفروغ آن امام بهره‌مند شوند.

طبیعی است که مردم و جامعه باید آمادگی‌های لازم را پیدا می‌کردند تا موضوع غیبت امام را بپذیرند و دچار سردرگمی و انحراف در دین نشوند. از این رو، امام عسکری (ع)، با انجام اقداماتی حکیمانه، در مسیر زمینه سازی و آماده کردن مردم برای پذیرش امر مهم غیبت امام دوازدهم (حضرت مهدی (ع)) قدم‌های بسیار مؤثری برداشتند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیه السلام هر کدام به گونه‌ای به این امر خطیر پرداخته‌اند. تا جایی که ده‌ها حدیث از ناحیه پیامبر اعظم (ص) درباره قیام قائم آل محمد (ص) وارد شده است و از ائمه (ع) نیز اخبار بسیاری در این باب وارد شده است. اما نقش امام عسکری علیه السلام در زمینه سازی غیبت فرزندشان بی بدیل است. چون امر غیبت درباره ائمه (ع) دیگر پیشینه نداشته و مختص به حضرت حجت علیه السلام است و درک و فهم این مسئله برای همگان چندان سهل و آسان نیست،.

آگاه ساختن شیعیان از ولادت خاص حضرت حجت (عج)

امام زمان عجل الله تعالی فرجه در نیمه شعبان سال 255 هجری متولد می‌شوند. با توجه به نظارت و کنترل اطلاعاتی شدید دشمن، پنهان داشتن ولادت امام زمان عجل الله تعالی فرجه و همزمان، صیانت از جان شیعیان کار دشواری جلوه می‌کند. برای آنکه اوج کنترل دستگاه عباسی علیه امام حسن عسکری و شیعیان ایشان را فهم کنیم، علی بن جعفر می‌گوید هرگاه که امام در سامراء قصد داشت خود را به دستگاه حکومت معرفی کند، ما می‌ایستادیم تا ایشان را ملاقات کنیم. روزی قرار بود امام (ع) را به دارالخلافه ببرند، در انتظار دیدن ایشان نشسته بودم که ناگهان توقیعی از ایشان به من رسید که در آن، فرموده بود «أَلَا لَا یُسَلِمَنَ عَلَیَ أَحَد وَ لَا یُشِیرُ اِلَیَ بِیَدِهِ وَ لَا یُومِئُ أَحَدُکُم فَاِنَکُم لَا تَأمَنُونَ عَلَی أَنفُسِکُم» یعنی زمانی که از مقابل شما عبور می‌کنم به من سلام هم ندهید و یا اشاره‌ای هم نکنید، زیرا شما در امان نیستید و با این امر، ارادت شما به من نشان داده می‌شود و جانتان به خطر می‌افتد. شرایط این قدر سخت است که حتی سلام بر آن حضرت ممکن است جان شیعه را در خطر بیندازد.

دو مسئله مهم که شیعه در آغاز غیبت، با آن مواجه می‌شد؛ بحث ولادت و مسئله غیبت بود چراکه شیعه در آستانه امامت حضرت مهدی (عج) با پدیده‌ای جدید به اسم غیبت حجت خدا روبه‌رو می‌شد (که در بطن آن شک به اصل ولادت نهفته بود) ابناء الرضا (ع) را بر آن داشت که از قبل، زمینه پذیرش این دو مسئله را برای شیعیان هموار کنند و از وقوع آن خبر دهند.

اشاره به ولادت در عین رازداری از جمله سیاست‌های ائمه در خصوص ولادت و غیبت امام هستند. بررسی مشکلات پیش روی مهدویت برای شیعیان در عصر امام زمان (عج) باعث شد ائمه ابناء الرضا (ع) تا آن‌جا که ممکن بود تلاش خود را به کار گرفتند تا از وقوع شبهه بر این مسئله ولادت پیشگیری کنند. طرح مسئله مهدویت قبل از ولادت امام مهدی (عج) را می‌توان دلیلی قوی بر این نکته دانست. از امام هادی (ع) در خصوص ولادت حضرت ولی عصر (عج) سوال شد؛ ایشان فرمودند: «صاحب این امر کسی است که مردم در ولادتش به شک می‌افتند». البته این نکته مهم است که امام هادی (ع) اصولاً در معرفی امام حسن عسکری (ع) به عنوان جانشین مستقیماً و صراحتاً مطلبی عنوان نمی‌کردند و جانشینی محمد فرزند بزرگ‌تر خویش را صریحاً رد نمی‌فرمودند.

در روایتی آمده است حسن بن ایوب می‌گوید: ما با حدود چهل نفر از شیعیان که احمد بن هلال نیز در بین آن‌ها بود، در بیت امام عسکری (ع) حاضر شدیم تا در مورد امام بعدی از آن حضرت سوال کنیم. عثمان بن سعید عمری برخاست و گفت: می‌خواهم مطلبی بپرسم که امام عسکری (ع) به او اجازه نداد و لذا غضبناک برخاست تا از مجلس خارج شود که امام از ما خواستند کسی از مجلس خارج نشود و بعد از لحظاتی فرزندش که مانند پاره ماه می‌درخشید و بسیار شبیه آن حضرت بود، به ما نشان داده شد و امام او را به عنوان امام و جانشین بعد از خود معرفی کردند.