آیا مصدق پیشنهاد آمریکا (شراکت 50-50) را رد کرد؟

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - در آستانه هفتادمین سال‌گرد کودتای 28 مرداد 1332 در چند بخش برخی از مهم‌ترین نکات و ابهامات در رد کودتا بودن کودتا یا در نکوهش دکتر محمد مصدق به سبب رد پیشنهادهای میانجی‌گرانه آمریکا را برمی‌رسیم:

1. برخی انتقاد می‌کنند که دکتر مصدق لجاجت کرد وگرنه می‌توانست پیشنهاد آمریکایی‌ها برای مشارکت 50-50 را بپذیرد ولی به خاطر اصرار بر مالکیت کل شرکت نفت همه را از دست داد.

این ادعا - که دو سه بار هم دکتر صادق زیبا کلام مطرح کرده - اما درست نیست چرا که مصدق اگر اهل مذاکره نبود راهی آمریکا نمی‌شد.

او از هر سفر غیر ضرور پرهیز داشت و اهل سخنرانی و افتتاحیه به سبک امروز و سفرهای طولانی هم نبود اما به آمریکا رفت و روزها و ساعت‌ها مذاکره کرد.

اتفاقا مصدق بود که پیشنهاد کرد یک شرکت بی‌طرف و ترجیحا یا مثلا هلندی مدیریت نفت را برای دوره انتقال بر عهده گیرد و آمریکایی‌ها پیشنهاد شراکت 50- 50 را مطرح کردند.

شاید بگویید، خوب منتقدان و زیباکلام نیز همین را می‌گویند. بله، اما این نصف واقعیت است و همه واقعیت نیست. زیرا همه واقعیت این است که اگرچه پیشنهاد از آمریکا بود اما آن که نپذیرفت مصدق نبود، بلکه انگلستان بود!

شگفتا که بخش اول را که راست است (پیشنهاد شراکت 50-50) می‌گویند ولی بخش دوم را که رد پیشنهاد از جانب انگلیسی‌ها‌ست نمی‌گویند و به مصدق نسبت می‌دهند و می‌گویند او با 50-50 مخالف و خواستار صندوق مشترک و فرمول موقت مدیریت بانک جهانی بود.

بله، با چند گزینه رفته بود اما آنچه امریکا به عنوان میانجی اختلاف ایران و بریتانیا پیشنهاد داد همان مشارکت 50-50 بود. منتها مصدق نبود که رد کرد. بریتانیا رد کرد. بهترین سند همان است که آقای علی مرادی مراغه‌ای تاریخ‌پژوه به آن دست یافته است. سند محرمانه یا فوق سری یا تازه آزاد شده هم نیست.

کتاب خاطرات دین آچسون وزیر خارجه دولت هری ترومن است. در کتابی 850 صفحه ای که متاسفانه به فارسی ترجمه نشده است با عنوان: «‌حضور از آغاز / خاطرات من از دوران وزارت خارجه».

در صفحه 500 متن انگلیسی آمده است: مصدق با تأسیس شرکت بی طرف مثلا هلندی برای مدیریت موافقت کرد و پیشنهاد ما شراکت 50-50 بود و قرار شد به انگلستان منتقل کنیم.

ملاحظه می‌کنید که نگفته مصدق مخالفت کرد یا چنان که برخی در داخل می گویند لجوج بود. اتفاقا به آمریکایی ها سوء ظن نداشت و رهبران جمهوری اسلامی انتقاد می کنند که چرا به آمریکا اعتماد کرد اما آقای زیباکلام می گوید لجاجت کرد!

کدام لجاجت؟ او که در حال مذاکره با آمریکا بر سر چند گزینه بود که سایه انگلستان را با سپردن به صندوق یا شرکت دیگر یا بانک جهانی کوتاه کند. در صفحه 501 کتاب - متن انگلیسی - وزیر خارجه وقت امریکا با صراحت و بی هیچ ابهامی می نویسد:

به وزیر خزانه داری بریتانیا گفتم موافقت مصدق با شراکت 50-50 را گرفتم اما او در پاسخ گفت: چرا به دزد نفت ما اجازه دادید به آمریکا بیاید و با او گفت و گو کردید؟ او باید نابود شود. این سخن سر لزلی روگن وزیر خزانه‌داری بریتانیا راه حل هر گونه توافق و مصالحه و یک فرمول آبرومندانه برای حل مسأله را از بین برد.

پس این ادعا که مصدق پیشنهاد شراکت 50-50 را لجوجانه نپذیرفت مردود است و حتی وزیر خارجه آمریکا از قول او به وزیر خزانه داری بریتانیا گفته قبول کرد اما انگلیسی ها قبول نکردند.

در بخش دوم به این ادعا خواهیم پرداخت که شاه قانونا حق داشته در غیاب مجلس نخست وزیر را عزل کند و عزل قانونی کودتا نیست. در آنجا گفته خواهد شد:

اولا انحلال مجلس در تاریخ 25 مرداد 1332 بوده و تاریخ دستخط عزل 22 مرداد که بعد شده 23 مرداد. ثانیا شاه به درخواست مصدق برای امصای فرمان انحلال پاسخ نداد. اگر انحلال بدون امضای او رسمیت نداشته پس مجلس وجود داشته است. ثالثا در متمم قانون اساسی مشروطه نیامده شاه در غیاب مجلس می تواند نخست وزیر را برکنار کند. رابعا انحلال مجلس در پی رفراندوم بوده و در رفراندوم مردم هم به انحلال رای دادند و هم به ادامه کار دولت تا تشکیل مجلس جدید و اگر مجلس به خاطر رفراندوم منحل شده بود و شاه در دوره فترت بود طبق همان رفراندوم دولت هم باید ادامه می یافت. خامسا چرا فرمان عزل نخست وزیر را وزیر دربار و روز روشن نبرد و شبانه سرهنگ نصیری فرمانده گارد شاهنشاهی برد؟ ششم این که نصیری در رامسر نامه سفید امضا از شاه گرفت و کودتاچیان 25 مرداد برای بازداشت مصدق آن را عجولانه پر کردند. هیچ یک از دستخط های رسمی غلط ندارد. در این دستخط مرداد را نادرست نوشته و اصلا کدام دستخط؟ هیچ جا اصل فرمان ثبت و ضبط نشده است. در حالی که در کشوری با سنت بسیار دیرپای پادشاهی و دربار فرمان پادشاه ثبت و ضبط می شود.

به این موارد و ادعاهای دیگر در بخش دوم با توضیح بیشتر می‌پردازم.

حال کودک درونتان خوب است؟ 6 نشانه شفای کودک درون را بشناسید (فیلم)

کشف دستخط امام رضا (ع) در شهر ساوه / نوشته شده: «حاضر شد (در این مسجد) علی‌ابن موسی»/ طلب مغفرت با نام پنج تن (+ فیلم و عکس و متن دستخط)