آیا مهندسی ژنتیک، دخالت در خلقت است و می‌تواند اخلاق انسان را تغییر دهد؟
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه مهندسی ژنتیک با توحید خالقیت منافات ندارد به بحث در مورد موضوعاتی چون آیا مهندسی ژنتیک می‌تواند اخلاق انسان را تغییر دهد، پرداخت.
ایکنا نوشت: آیت‌الله علی اکبر رشاد، رئیس شورای سیاستگذاری حوزه علمیه تهران و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در سلسله مباحث مهندسی ژنتیک به تقسیم پیشنهادی خود در مورد تقسیم زیست فناوری بر اساس عرصه‌ها و ابعاد تأثیرات بر معرفت و معیشت بشر معاصر پرداخت و گفت: زیست‌فناوری، اکنون حداقل با پانزده عرصه مهم حیات انسان درگیر است و در اکثر این عرصه‌ها توأما منشأ ظهور خطرات و مخاطرات و نیز دستاوردهای شگرف و شگفتی شده است.
وی افزود: این عرصه‌ها و ابعاد آن عبارتند از: 1 المجالات العلمی (عرصه‌های علم و دانش)، 2 المجالات المعرفوی (عرصه‌های معرفتی و شناختی)، 3 المجالات العقدی و الکلامی (عرصه‌های عقیدتی و الاهیاتی)، 4 المجالات الأخلاقی (عرصه‌های اخلاق و ارزشهای انسانی)، 5 المجالات القضائی (عرصه‌های دادرسی)، 6 المجالات الاجتماعی (عرصه‌های اجتماعی)، 7 المجالات الصحی / الطبی (عرصه‌های بهداشتی و درمانی)، 8 المجالات الصیدلانی (الصیدل الحیوی) (داروسازی و تولید مواد بهداشتی و زیبایی)، 9 المجالات الزراعی (عرصه‌های کشاورزی به معنی وسیع آن)، 10 المجالات الغذائی (عرصه‌های تولید مواد غذائی و مساله تراریخته‌ها)، 11 المجالات البیئی (عرصه‌ی محیط زیست)، 12 المجالات الصناعی (عرصه‌های گوناگون صنعت)، 13 المجالات الاقتصادی (عرصه‌های گوناگون اقتصاد و تجارت)، 14 المجالات الأمنی (عرصه‌های امنیتی)، 15 المجالات العسکری (عرصه‌های تولید سلاح و جنگ بیولوژیک)، 16 المجالات الفقهی (عرصه‌های گوناگون دانش فقه). چنان که ملاحظه‌می‌فرمایید: دامنه تاثیر زیست فناوری بسیاری از ساحات و سطوح حیات معرفتی و معیشتی بشر را فرامی‌گیرد. آیا همین فهرست برای اثبات اهمیت و وسعت، خطورت و ضرورت فقه زیست‌فناوری بسنده نیست؟.
وی در تشریح تاثیرات کنونی زیست فناوری بر عرصه علم و دانش بیان کرد: امروز بیوکنولوژی و فناوری زیستی در حوزه علم و دانش علی‌الاطلاق، از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار شده است. زیست فناوری وارد عرصه‌ها و ساحات علمی مختلفی شده و داده‌های بیوتک در حال متحول ساختن عرصه‌های گوناگون علمی است، است. به طرزی که بعضی از فرایند گسترش زیست‌فناوری به «انقلاب علمی بیولوژیک» تعبیر می‌کنند. در این بعد از مسئله که زیست‌فناوری چه مقدار در توسعه و تعمیق علم بشر و اکتشافات علمی موثر افتد یک امر است و بسیار مساله پر اهمیتی است. و این جهت در احکام این فن و فروع فقهی معطوف به فرآیندهای زیست‌فناورانه می‌تواند بسیار موثر باشد. لهذا باید با لحاظ اهمیت علمی مهندسی ژنتیک و به اعتبار نقش و سهمی که دست‌آوردهای مهم و خطرات احتمالی که این دانش در حیات انسان می‌تواند داشته باشد، نسبت به حکم این رفتار علمی (مهندسی ژنتیک) نظر داد. و احکام تکلیفیه و حقوق ناشی از آن و نیز احکام وضعیه‌ای که بر آن مترتب است، فروع مربوط را اجتهاد و بیان کرد.
رشاد تصریح کرد: دومین عرصه‌ای که زیست‌فناوری می تواند (البته حسب ادعا) بر آن تاثیرگذار باشد ساحت معرفت است. گفته شده: زیست‌فناوری در فرآیند تکون معرفت بشر، دخالت می‌کند. ادعا شده می توان با دستکاری ژنها و عناصر زیستی، روی عقاید انسان تاثیر گذاشت. البته اکنون در مقام بررسی صحت و سقماین ادعا، و این که در صورت تاگذاری، میزان تاثیر آن چیست نیستیم. این مطلبی علمی است که باید در جای خود مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اما ادعا شده می‌توان با دستکاری ژنها عقاید افراد را مدیریت کرد. با دستکاری عناصر زیستی، فردی را مؤمن و دیگری را کافر و ملحد بار آورد. این بدان معناست که از رهگذر مهندسی ژن‌های آدمیان می‌توان افکار و گرایشها و عقائد آنها را نیز مهندسی کرد. در این صورت صحت این ادعا، مهندسی ژنتیک در معرفت‌شناسی و توسعه علوم‌شناختی هم می‌تواند موثر باشد.
*س_تاثیر مهندسی ژنتیک بر اخلاق و باورها وی بیان کرد: حسب ادعا باورها و عقائد اشخاص، تابعی از هندسه ژنتیکی آنهاست و می توان با مهندسی ژنها روی ذهن و به تبع آن بر روی شناخت انسان تاثیر گذاشت. چنان که ادعاشده می‌توان از رهگذر مهندسی ژنتیک بر اخلاق بشر تاثیرگذاشت این هم عرصه و بعدی دیگر از مهندسی‌ژنتیک است که باید مورد بررسی قرار گیرد و احکام فقهی آن استخراج و اعلام شود، و در صورت صحت این ادعا این بخش از فقه زیست فناوری بطور مضاعف از ضرورت و اهمیت برخوردار خواهدشد. _س*استاد حوزه با اشاره به زیست فناوری و عرصه الهیات اظهار کرد: یکی دیگر از ابعاد بسیار پراهمیت و گسترده‌ای که باید به بحث درباره آن و نیز احکام ناشی از این وجه زیست‌فناوری پرداخت، رابطه زیست فناوری با عقائد دینی است؛ مهندسی ژنتیک مانند برخی علوم نوظهور دیگر که در بدو ظهور و براساس تصورات اولیه از رابطه و تاثیر و تاثر آن با الاهیاتپاره ای شبهات کلامی را تولید می‌کند. در بادی امر، افرادی با نگاههای سطحی، بعضی شبهات عقیدتی را مبتنی بر داده‌های آن دانش جدید مطرح می‌کنند؛ در اینجا هم همین اتفاق افتاده است.
وی با طرح این سؤال که آیا مهندسی ژنتیک دخالت در خلقت است؟ تصریح کرد: گفته می‌شود: زیست‌فناوری در بعضی از موارد مانند، استنساخ، باصطلاح مشابه‌سازی که با مهندسی روی سلول‌های بنیادی یک موجود زنده موجود زنده دیگر به وجود می‌آید، این خلق موجود دوم است، پس دانشمند بیولوژیست و زیست فناور خالق آن بشمار می‌اید یا دست کم به نحوی شرکت یک انسان در امر خلقتیا دخالت او در افعال الهی و تدابیر الهی در قلمرو حیات و هستی است. این با توحید مثلا أفعالی - خصوصا توحید در خالقیت - سازگار نیست!. مگر بنا نیست که فقط خداوند متعال خالق باشد. انسان را، حیوان را، نبات را بیافریند؟ اکنون که دانشمند انسان را استنساخ و مشابه سازی کرده، - العیاذ بالله - کار خدا را انجام می دهد.
رشاد با طرح این سؤال که آیا خلقت الهی ناقص است؟ افزود: آیا با مهندسی ژنتیک و از رهگذر با جابه‌جایی و انتقال سلول‌ها از یک انسان، حیوان، یا نبات، به انسان، حیوان، یا نبات دیگر اوصاف انسان، حیوان، یا نبات دوم را تغییر می‌دهیم، مثلا ژن مربوط به اوصاف خوبی که در این موجود هست را پیدا می‌کنیم و آن را به موجود دیگر منتقل می‌کنیم. در نتیجه، آن صفت را در موجود دوم به وجود می‌آوریم. این آیا به این معنا نیست که درختان، گیاهان یا حیواناتی که خدای متعال آفریده بوده ناقص یا ضعیف بوده‌اند؟ بشر دارد با زیست فناوری خلقت این‌ها را تکمیل می‌کند.
وی افزود: خدای متعال فلان میوه - مثلا موز - را که خلق کرده، صورت ارگانیک و طبیعی آن خیلی کوچک، نازیبا، بد مزه و احیانا ناگوارا است اما ما با مهندسی‌ژنتیک این موز را هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی، تغییر می‌دهیم. اندازه، شکل، رنگ، طعم خواصش را تغییر می‌دهیم و جهات مثبت و صفات مثبت آن را افزایش می‌دهیم و جهات و صفات منفیش را از میان می‌بریم؛ شما یک موز به اصطلاح تراریخته را در کنار یک موز طبیعیی و ارگانیک بگذارید، می‌بینید که از جهات کمی و کیفی، محصول تراریخته بسا کامل‌تر است. آیا این به این معنا نیست که خلقت الهی ناقص، ضعیف و پست بوده و با دستکاری و تصرف بشر کامل‌تر شد؟. بشر نمونه برتر از آنچه حضرت باری آفریده بوده پدید آورد.؟ (العیاذ بالله)، این به معنای نقص خلقت نیست؟ به این معنا نیست که انسان به جای خدای باری تعالی آمد و خلقت را تکمیل کرد؟ اگر خالق متعال «قادر»،«حکیم»، «عادل»، «ذوالفضل» و «فیاض» است، چرا از همان اول موجودات، اعم از انسان، حیوان، درخت و گیاه را کامل و با اوصاف برتر خلق نفرمود؟ پس بنابراین مهندسی ژنتیک در واقع نشان می‌دهد که خلق ناقص است و با ورود بشر به عرصه خلقت، موجب کمال آفرینش و اکمال خلایق می‌شود «سبحانه و تعالی عما یقولون علوا کبیرا» (الاسراء: 43).
*س_پاسخ به اشکالات کلامی ناشی از پیشرفت مهندسی ژنتیک رشاد اظهار کرد: این دو نمونه از اشکال کلامی ناشی از اعمال فرایند زیست‌فناوری است که مطرح می‌شود، و برخی اصحاب ادیان بر اساس همین توهمات و تفهمات سطحی و عامیانه گفته‌اند: مهندسی ژنتیک شرعا ممنوع است! ولی با اندکی تأمل درمی‌یابیم که این سخنان سخت و سست و سخیف است، این توهمات ناشی از آن است که مطرح کنندگان چنین شبهاتی، 1. «حقیقت خلقت» (ابداع و ایجاد) را درک نکرده‌اند، میان «ایجاد» و ا «عداد» تفاوت نمی‌نهند، 2. فهم درستی از نقش خالق و باری، مقدر و مدبر عالم ندارند،3. «نظام علی معلولی» و «سنت‌های حاکم بر حیات و هستی» را نمی‌شناسند، 4. بین «علت» و «معد» خلط می‌کنند، 5. به ضرورت دوام فیض آگاه نیستند، 6. از «خصائص نشئه مادی» بی‌اطلاعند، 7. «خصائل موجودات مادی» اطلاع ندارند، 8. به «تداوم تکاملی» (صیرورت) خلقت عنایت ندارند،9. از «فرایند لایقفی خلقت» (حرکت جوهری موجودات) آگاهی ندارند، و10. به «نقش اسباب» در این فرایند تفطن ندارند._س*وی با بیان اینکه هرچند این مطالب مباحث کلامی است، اما بناچار مختصرا به آنها می‌پردازیم، زیرا همین شبهات و توهمات گاه پیش‌فرض‌های نظرات و فتاوای ناصواب در زمینه زیست فناوری قرار می‌گیرند اظهار کرد: اولا: خلق به معنی «ایجاد از عدم» است، و خداوند «فاطر» است، یعنی آفرینش او بی‌پیشنه است، خلفت را از کسی اخذ و اقتباس نکرده است: به تعبیر قرآن «فاطر السموات و الأرض» است (فاطر: 1)؛ پس غیر از «تصرف و تغییر در اشیاء موجود» است. آنچه در فرایند زیست‌فناوری در خصوص تکثیر موجودات زنده (که بالاترین حد زیست‌فناوری است) رخ می‌دهد «استنساخ» و نسخه‌برداری یا مشابه‌سازی است و تصرف و تغییر در موجودات خلق شده است.
استاد حوزه بیان کرد: ثانیا: «اعداد» یعنی فراهم کردن اسباب و زمینه‌سازی برای خلقت، و این غیر از ایفای «نقش علی» است. بر فرض آنکه فعل و انفعالات واقع شده در فرایند زیست‌فناوری را خلقت بیانگاریم، دانشمند زیست‌شناس با آگاهی از قواننی حیات که حداوند منا جعل فرموده است، تنها نقش اعدادی و تمهیدی ایفا می‌کند و نه بیشتر. زیست‌شناس زمینه تحقق را بر اساس قوانین حاکم فراهم می‌آورد.
رشاد تصریح کرد: ثالثا: بر هستی و حیات «نظام علی معلولی» حاکم است که خداوند این نظام را پدیدآورده، علیت را او وضع فرموده، و خاصیت علیت را حق تعالی به آنچه علت می‌نامیمش بخشیده، و خصوصیت معلولی را او به آنچه معلول می‌نامیمش اعطا فرموده است. این که هرچیزی از هرچیزی پدید نمی‌آید، و اینکه مثلا گندم از گندم و جو از جو پدید می‌اید اثر مشیت تکوینیه اوست.
وی افزود: رابعا: خداوند منان پیوسته در حال افاضه هستی و حیات است: «کل یوم هو فی شأن» (الزحمن: 29). و حق تعالی [چنان که در برخی متکلمین مسیحی پنداشته‌اند] ساعت‌ساز بازنشسته نیست. او علی الدوام بر اساس سنت‌هایی که جعل کرده و بر جهان جاری ساخته است با اسباب (که انسان نیز در زمزه آن است) در کار تدبیر حیات و هستی است. دانشمند زیست‌شناس ابزار خدا در اعمال قوانین حاکم بر هستی و حیات است، نه خالق هستی و حیات.
رشاد تصریح کرد: به گمان این افراد سطحی‌نگر: گویی خدای متعال همه عالم را، ساخته و پرداخته و به فعلیت نهای رسانده و اسباب خلق و امر را نیز به کناره هستی آویخته، و خودش هم گوشه‌ای نشسته است. در حالی که چنین نیست.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: خامسا: اینان می‌پندارند عالم ماده و نشئه مادی به فعلیت تامه رسیده است، در حالی که نشئه مادی پیوسته در کار فرگشتن است، عالم هماره در حال تکامل است؛ موجود ممکن و مادی همواره در حال شدن است، هرگز به کمال نهایی نمی رسد؛ کمال موجود ممکن و مادی نسبی است، و الا ممکن و مادی نخواهدبود (واجب و مجرد خواهدشد) دلالت عمده نظریه «حرکت جوهری ملاصدرا» همین است. انسان در حقیقت ابزار و اسباب خدای متعال است برای ایجاد زمینه و اعداد تحقق خلقت و تکامل خلایقدر آیات مختلفی از کتاب الاهی پاسخ این شبهات داده شده است.
*س_فعل زیست‌شناس، طفیلی فعل الاهی است رشاد ادامه داد: قرآن می‌فرماید: هم خودتان، آفریده ما هستید؛ هم فعلتان آفریده ما است. در سوره صافات می‌فرماید: والله خلقکم وما تعملون، خود شما را ما آفریدیم، عمل شما را هم ما آفریدیم. یعنی کاری که شما می‌کنید ما می‌کنیم. در نتیجه بشر خالق نیست و اگر فرایند تکاملی حیات و فرگشتی زیست، با نقش آفرینی بشر طی می‌شود این به معنای این نیست که بشر خلقت و خلایق را تکامل می‌بخشد. بلکه او ابزاری در اختیار خدای متعال برای تحقق خلقت و تداوم خلقت است؛ خداوند سبحان خطاب به پیامبر اعظم (ص) و مؤمنین فرموده است: «فلم تقتلوهم و لکن الله قتلهم و ما رمیت اذ رمیت و لکن الله رمی و لیبلی المؤمنین منه بلاء حسنا ان الله سمیع علیم»(سوره انفال آیه 17) این شما نبودید که آنها را کشتید بلکه خداوند آنان را کشت! و [ای پیامبر] این تو نبودی که [خاک و سنگ به صورت آنها] انداختی بلکه خدا انداخت! و خدا می‌خواست به این وسیله امتحان خوبی از مؤمنان بگیرد. خداوند شنوا و دانا است. _س* *س_پاسخ شبهات زیست‌فناورانه در احادیث رشاد اضافه کرد: این شبهات در روایات ما نیز مورد توجه بوده و پاسخ آنها در احادیث اهل بیت (سلام الله علیهم اجمعین) مطرح شده و اشکالات پاسخ یافته است. در کلمات حضرات معصومین علیهم‌السلام، قطعات و فقرات بسیار دقیق و ارزشمندی داریم که در مقام پاسخگویی به چنین شبهاتی می‌توانیم به آنها تمسک کنیم. مثلا حدیثی که - البته متعدد است - از حضرت صادق سلام الله علیه نقل شده است «أی الله أن یجری الأشیاء الا بألاسباب» خدای متعال اباء دارد، (بنا ندارد چنین عمل کند) از اینکه اشیا و امور را جز با اسباب انجام دهد. بنا ندارد، نه اینکه نمی‌تواند. بنا ندارد._س*وی افزود: سنت باری تعالی این است که اشیا و امور را به وسیله اسباب مربوط به خود آنها جریان بدهد و تدبیر کند. «أبی الله أن یجری الأشیاء الا بالأسباب، فجعل لکل سبب شرحا، و لکل شرح علما، و جعل لکل علم بابا ناطقا، عرفه من عرفه و جهله من جهله، و ذلک رسول الله (ص) و نحن» (بصائر الدرجات للصفار: ج1، ص6) "ابی الله أن یجری الأشیاء الا بألاسباب. البته «یجری» بفتح یاء (لازم) هم تلفظ کنیم اشکال ندارد. یعنی خدا نمی خواهد اشیاء جز به اسباب جریان پیدا کند. معمولا در السنه یجری خوانده می‌شود. ولی یجری أدق است. اجمال توضیح این روایت - که نمی خواهیم توقف کنیم - این است که خدای متعال سنت، دأب و رویه‌اش این است که همه امور را با اسباب آن انجام دهد. در حقیقت خدای تبارک و تعالی نظام علی و معلولی را در عالم جعل و جریان داده است. این دأب الهی است. سنت الهی است و ابا دارد از اینکه خود او از این روند و داب خارج شود. خداوند تبارک و تعالی همواره بر اساس همین سنن که مهمترین آنها، نظام علی و معلولی حاکم بر هستی است عمل می‌کند. البته هر سببی توضیح دارد و هر توضیحی دانشی دارد و هر دانشی باب ناطق هم دارد. که اگر شناختیم، شناختیم. اگر نشناختیم، نشناختیم و گمراه شدیم. باب ناطق علومی که شرح این اسباب می‌کند کیست؟ فرموده‌اند رسول خدا و ما. یعنی ائمه طاهرین سلام الله علیهم هستیم.
*س_خداوند همه شئون عالم را با اسباب آن تمشیت می‌کند رشاد اضافه کرد: کما اینکه در روایت مشابه دیگری قریب به همین مضمون آمده است: «و ایضا فی حدیث آخر: «أبی الله أن یجری الأشیاء الا بالأسباب،... و جعل لکل علم بابا ناطقا، من عرفه عرف الله و من انکره أنکر الله، ذلک رسول الله (ص) و نحن» (همان: ص 505)». در روایت دوم نکته خاصی وجود دارد. آن این که، هر علمی باب ناطقی دارد که هر که این باب ناطق را بشناسد خدا را شناخته است. و هر آن که آن باب ناطق را انکار کند خدا را انکار کرده است. آن ابواب ناطق چه کسانی هستند؟ مثل روایت قبلی فرمودند: پیامبر و ما ائمه اهل بیت (سلام الله علیهم اجمعین) هستیم. یعنی ما را که مظاهر اسماء الاهی هستیم نشناسد حق متعال را نشناخته و نخواهد توانست شناخت، چرا که ما مظهریم و نمادیم و او بود است، حتی رسول خدا و ائمه طفیلی و وسیله و واسطه اند._س*وی افزود: به هر حال این روایت می‌گوید همه امور و شئون عالم در چارچوب شناختی‌ای به نام نظام علی حاکم بر حیات هستی اداره می‌شود و خدای متعال، داب او بر این مستقر است که براساس نظام علی و معلولی و اسباب و مسببات حتی در هستی تصرف می‌فرماید. در واقع مشیت تکوینیه الهیه، در چارچوب نظام علی و معلولی که خود او جعل فرموده و جریان داده جریان پیدا می‌کند. در نتیجه هر فعل و انفعالی که در این عالم انجام می‌گیرد در چارچوب این نظام صورت می‌پذیرد. هر کس دیگری جز حق تعالی در این فعل و انفعال‌ها دخالت می‌کند نقش ابزاری و اعدادی دارد. نقش علی ندارد و علت فقط خود حق تعالی است.
*س_مهندسی ژنتیک و کشف اعجاز علمی قرآن رشاد افزود: نکته دیگری را عرض می‌کنم. اصولا به عکس آنچه تصور می‌شود مهندسی‌ژنتیک احیانا ممکن است به عقاید آسیب بزند و گویی با فهم مهندسی‌ژنتیک، قواعد آن و اعمال این قواعد، دایره دین محدود می‌شود و در حوزه معرفت و عقاید جا برای دین تنگ می‌شود. چنین نیست. بلکه به عکس، با اکتشافاتی که در علوم مختلف از جمله در حوزه زیست‌فناوری و مهندسی وراثی صورت می‌پذیرد، پرده‌های بسیاری از اسرار خلقت و عظمت خلایق کنار می‌رود. عظمت نظام خلقتی و عظمت خالق آن و قدرت، حکمت، عدل و فضل او آشکارتر می‌شود. ما با دستیابی به قضای او قوانین علمی به اسرار خلقت و عظمت خالق ان پی می‌بریم. عظمت خالق آن را بیشتر درک می کنیم. به قدرت، حکمت، عدل، فضل و مقام فیاضیت او بیشتر پی می‌بریم مثلا فرض کنید در همین موضوع دی ان ای (DNA) به اصطلاح عربی ": «التقنیات الشیفر الوراثی»._س* *س_زیست‌فناوری؛ تحول علمی و انقلاب معرفتی به نفع دین استاد حوزه علمیه با بیان اینکه کشف رمز زیستی و حیاتی اختصاصی هر موجود زنده، ضمن اینکه بسترساز یک انقلاب علمی بزرگ در قلمرو علم و دانش است، بسترساز یک انقلاب معرفتی در حوزه دین نیز هست اظهار کرد: چرا که با فهم این واقعیت به عظمت و قدرت و حکمت الهی پی می‌بریم. چرا که می‌بینیم خدای متعال آفرینش را چنان بنا کرده که هر موجودی، بلکه هر فردی از افراد، خصوصیاتی دارد که در دیگری نیست. در گذشته مسئله به اصطلاح اثر انگشت کشف شد. که اثر انگشت هرفردی مختص او است. در تاریخ و در جهان هرگز اثر انگشتی قابل تکرار شدن نیست. قرآن کریم هم این را بیان فرموده بود که ما قادریم انگشت فرد را بعد خلقت بازسازی کنیم. شما می گویید اگر مردیم جسم ما متلاشی شد تبدیل به خاک شد چگونه زنده می‌شویم؟ خدای متعال فرمود که: «بلی قادرین علی أن نسوی بنانه» (قیامت: 4) بلکه ما قادریم جزئیات بنان و انگشتان هر انسانی را (که اختصاصی اوست و میان انسانها مشابه ندارد) مثل سابق بازسازی کنیم. همان خصوصیاتی که در انگشت آن فرد بود باز دوباره به وجود بیاید خب این را از معجزات قرآن تلقی می‌کردیم و چنین هم هست، که تقریبا یک مورد بود که کشف شده بود. امروز مشخص شده‌است اصولا اختصاصات هر فرد از هر نوع از حیوانات یا احیانا گیاهان و نیز انسان، بسیار بسیار زیاد است. یکی از آنها همین جهتی است که در موضوع آزمایش‌هایی که به صورت دی ان ای انجام می‌شود. اگر در این حوزه مطالعه بیشتر، عمیق‌تر و ژرف‌تری انجام دهیم، پی به عظمت خالق می‌بریم. پی به عظمت خلقت می‌بریم. ایمان به حکمت و قدرت و عدل و فضل و فیض او پیدا می‌کنیم. ایمان ما تقویت می‌شود._س*وی تاکید کرد: بنابر این، این‌جور نیست که با مهندسی ژنتیک بگوییم احیانا دین به مخاطره می‌افتد یا تضعیف می‌شود. این شبهات پاسخ دارد. قرآن کریم وقتی از عظمت و دقت و حکمتی که در آفرینش بشر حاکم است سخن گفته می‌فرماید: فتبارک الله احسن الخالقین؛ خدای متعال برترین خالق‌ها است. به این معنی که خلق او برترین خلق‌ها است. اگر او برترین خالق است، پس مخلوق او برترین مخلوقات است. البته اینجا «ان» افعل التفضیل نیست. به معنای مبالغه است.
*س_معنی حقیقی خلقت و خالق حقیقی عالم از زبان قرآن رشاد افزود: در هر حال در سوره واقعه از آیه 57 تا 73. در مجموع در این ده - پانزده آیه قرآن خلقت را معنی کرده و تصرفات انسانی و نقش و سهم او را در فرایند خلقت توضیح داده است. که دقیقا و به طور کامل شبهه خالقیت غیرخدا و نقص خلقت و نقش آفرینی جز خدا در این فرآیند آفرینش که امروزه مطرح می‌شود را به خوبی توضیح داده است. می‌فرماید: «.... نحن خلقناکم فلولا تصدقون 57 أفرأیتم ما تمنون 58 أأنتم تخلقونه أم نحن الخالقون 59 نحن قدرنا بینکم الموت وما نحن بمسبوقین 60 علی أن نبدل أمثالکم وننشئکم فی ما لا تعلمون 61 ولقد علمتم النشأ الأولی فلولا تذکرون 62 أفرأیتم ما تحرثون 63 أأنتم تزرعونه أم نحن الزارعون 64 نشاء لجعلناه حطاما فظلتم تفکهون 65 انا لمغرمون؟66 بل نحن محرومون؟67 أفرأیتم الماء الذی تشربون 68 أأنتم أنزلتموه من المزن أم نحن المنزلون 69 لو نشاء جعلناه أجاجا [تلخ / ناگوارا] فلولا تشکرون 70 أفرأیتم النار التی تورون 71 أأنتم أنشأتم شجرتها أم نحن المنشئون 72 نحن جعلناها تذکر ومتاعا للمقوین [بیابانگردان]73»_س*رشاد اضافه کرد: نحن خلقناکم فلولا تصدقون یعنی ما شما را آفریدیم. پس چرا این را تصدیق نمی‌کنید؟ بعد می‌فرماید: چگونه ما آفریننده‌ایم، خلقت چرا از آن ماست. آن زمانی که این آیات نازل شده بحث از مهندسی‌ژنتیک که در میان نبوده «أفرأیتم ما تمنون» آیا نطفه‌ای که از شما خارج می‌شود را دیده‌اید؟ آیا شما دارید این نطفه را خلق می‌کنید؟ هرگز، شما فقط اسباب هستید، ابزار هستید مجرا هستید: أأنتم تخلقونه أم نحن الخالقون؛ ما آفریده‌ایم یا شما خلق کردید؟ شما تنها ابزار، وسیله و مجرای فعل و انفعالاتی هستید که اتفاق می‌افتد تا انسان جدیدی خلق می‌شود. نحن قدرنا بینکم الموت وما نحن بمسبوقین؛ مرگ را ما خلق کردیم و این یک امر بی سابقه است. بی‌پیشینه است. ما از کسی اقتباس نکرده ایم. شما انسانها باید از ما اقتباس کنید «علی أن نبدل أمثالکم وننشئکم فی ما لا تعلمون» ما می‌توانیم کسانی را از میان ببریم با مرگ منتقل کنیم به عالم دیگر به جای این‌ها انسان‌های دیگر و احیانا موجودات دیگری را به وجود بیاوریم. ولقد علمتم النشأ الأولی فلولا تذکرون؛ وقتی این آفرینش ابتدایی، آفرینش به اصطلاح اول که آفرینش در این عالم است را ملاحظه می کنید، چرا متذکر و متنبه نمی‌شوید که همین آفرینش را می‌توانیم در این عالم تکرار کنیم.
رشاد تصریح کرد: باز در ادامه مثال دوم: أفرأیتم ما تحرثون آنچه شما کشت می‌کنید را دقت کرده‌اید؟ آیا شما زراعت می کنید یا ما زارع هستیم؟ شما ابزار هستید شما در واقع نقش خویش و بیل را ایفا می‌کنید. أأنتم تزرعونه أم نحن الزارعون؛ این ما هستیم که زارع هستیم. زراعت را ما انجام می‌دهیم. زارع حقیقی خدای متعال است. خدای متعال قوانینی را جعل فرموده، خواصی در مواد و فرآیندها قرار داده، این را خدای متعال انجام داده است. نظام علی و معلولی که در عالم حاکم فرموده است، خدای متعال کرده است. شما در بستر این نظام و در چارچوب این قواعد و با بهره‌برداری از این مواد دارید به مثابه ابزار عمل می‌کنید تا این قواعد الهی محقق شده، مشیت تکوینیه الهیه در خارج تحقق پیدا کند. نه اینکه تصور کنید شما زراعت می‌کنید. شما گیاه می‌رویانید. خیر! ما می‌رویانیم. اما شما متوجه شدید که می‌شود در یک فرایندی فعل و انفعالاتی انجام داد که گیاه روییده شود.
*س_زیست فناوری؛ کشف و کاربرد فرایندهای حیات رشاد بیان کرد: این مساله به اصطلاح آن است که بگوییم مثلا زمانی بشر نمی‌دانسته هر گیاهی از حبه و هسته و دانه گیاه قبلی به وجود بیاید. فقط می‌دید در این دشت یک گیاه خشک می‌شود. همانجا یا در یک نقطه دیگری شبیه، آن گیاه می‌روید. بعد آرام آرام متوجه شد که این بر اثر این است که این هسته و دانه زیر خاک قرار می‌گیرد و در یک شرایطی واقع می شود که تحولاتی در او به وجود می‌آید که سبز می‌شود. بعد متوجه این شدکه من می‌توانم این دانه و این هسته را از اینجا مثلا برداشت کنم ببرم جای دیگری قرار بدهم و همین اتفاق آنجا بیفتد. مثلا دانه را جا به جا کرد. حبه را جابه جا کرد. هسته درخت را جابه جا کرد. برد یک جای دیگری آن را کاشت و درخت دیگری به وجود آمد. او درخت را خلق کرد یا اینکه، او به مثابه ابزار و اسباب عمل کرد تا اراده تکوینیه و مشیت تکوینیه الهی تحقق پیدا کند؟. در خلق درخت، این، کاره ای نبود جز اینکه نقش اعدادی داشت. نقش اسبابی داشت. احیانا اگر مثلا متوجه شد که درست است که یکی از راه‌های مثلا رویش درخت آن است که هسته‌ای را در یک شرایط خاصی زیر خاک قرار دهیم و فعل و انفعالاتی اتفاق بیفتد که درخت جدیدی به وجود بیاید. حالا اگر متوجه شد که به اضافه این روش، روش دیگری هم در عالم وجود دارد. کشف کرد به روش دیگری هم درخت را تکثیر کرد._س*وی افزود: به جای اینکه مثلا هسته آن را ببریم در یک جایی قرار دهیم و بعد قوانین را فهمیدیم که حرارت، نور و سایر شرایط لازم را باید فراهم کنیم تا این درخت سبز شود، رشد کند، تنومند شود و بار دهد، متوجه شدیم یک فرآیند دیگری در این خلقت وجود دارد و آن این است که می توانیم قلمه آن را بزنیم و رفت این کار را کرد و از این روش و از این فرآیند استفاده کرد و دوباره درخت به وجود آمد، سبز شد و بار داد. آیا می‌شود گفت این خلق کرده است؟ کدام یک از این قوانین دست بشر است همه این قوانین، قوانین الهی است. أأنتم تزرعونه أم نحن الزارعون شما دارید کشت می‌کنید یا ما داریم کشت می‌کنیم؟ در حقیقت شما اسباب ما و ابزار ما هستید، زرع حقیقتا کار ماست و در حقیقت زارع ماییم. کار شما و اراده شما منشأ خلقت نیست. اراده ما منشأ خلقت است. و شما مطابق اراده ما و طبق قوانین ما عمل می‌کنید و زراعت صورت می‌بندد.
*س_چرخه بارش تابع مشیت الاهی است در آیه بعد آمده است:"فرأیتم الماء الذی تشربون" آبی را که می نوشید روی آن تأمل کرده اید؟ رأی و دری و درایت کرده اید؟ آیا أنتم أنزلتموه من المزن أم نحن المنزلون شما از ابرها آن را فرو می‌آورید؟ شما احیانا پیش از آنکه آب از ابر فرو بچکد ان را جابه‌جا می‌کنید؟ از دریاها تبخیر می‌کنید؟ این فعال و انفعالات را انجام می‌دهید؟ این قانون را شما جعل کرده‌اید و شما جریان می‌دهید؟ چنین نیست. شما آب را شیرین کرده اید؟ "لو نشاء جعلناه أجاجا" ما اگر اراده می‌کردیم، اگر مشیت تکوینی ما تعلق می‌گرفت، به جای اینکه آب شیرین و گوارا باشد تلخ و ناگوارا می‌توانست باشد. "فلولا تشکرون" پس چرا سپاسگزار نیستید؟ یا شاهد دیگری را ذکر می‌کند. أفرأیتم النار التی تورون آیا به آتشی را که بر می‌افروزید دقت کرده‌اید؟ أ أنتم أنشأتم شجرتها أم نحن المنشؤن؛ شما موادی که با آن آتش بر می‌افروزید را پدید می‌آورید یا ما پدید آورنده‌ایم؟ درخت و کنده و هیزم را شما ایجاد کرده‌اید یا ما به وجود آورده‌ایم؟ شما کجا بودید؟ نحن جعلناها تذکر ومتاعا للمقوین؛ این ما هستیم که این فرآیندها را مایه تذکر و تنبه و توجه و تفتن انسان قرار دادیم تا بشر به این‌ها فکر کند و به خالقیت الهی و عظمت خلقت پی ببرد. این مایه تنبه شود. _س*/6262
کد خبر 1380061