آیین بیل‌زنی خوسف با قدمت سه قرن به یاد شهدای کربلا
بیرجند - ایرنا - آیین سنتی بیل‌زنی و نخل‌گردانی با قدمت حدود 300 سال یکی از میراث‌های معنوی در شهرستان خوسف است که ظهر عاشورا به عنوان نمادی از تدفین شهدای کربلا با حضور پرشور مردم و نوای «حیدر علی» اجرا می‌شود.
به گزارش ایرنا، این مراسم که خاص خراسان جنوبی و شهرستان خوسف است، نوعی شبیه‌سازی از تلاش و عزاداری طایفه بنی‌اسد در صحرای کربلا محسوب می‌شود و در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.
طایفه بنی‌اسد پس از سه شبانه‌روز در میان حزن و اندوه، پیکر مطهر شهدای کربلا را با بیل یا ابزار دیگری که در دست داشتند به خاک سپردند و عاشورای هر سال بیل‌های اهالی خوسف در مراسمی که منحصر به آنان است، روز واقعه را یادآور می‌شود.
آیین بیل‌زنی فقط در شهرستان خوسف و همزمان با ظهر عاشورا به نشانه عشق و ارادت وافر دلدادگان امام حسین (ع) برگزار می‌شود، چنانکه در مناطق دیگری از استان و کشور مشابه آن دیده نشده است و بسیاری از مردم سایر مناطق نیز برای حضور در این آیین به خوسف می‌آیند.
مردم منطقه از دیرباز اعتقاد دارند بیل‌زنی در عصر عاشورا مایه برکت محصولات کشاورزی آنان در سال زراعی می‌شود و کشاورزان در چنین روزی و با شرکت در مراسم بیل‌زنی و نخل‌گردانی، روزی حلال خود را به واسطه امام حسین (ع) از خداوند طلب می‌کنند.
به هم خوردن بیل‌ها در روز عاشورا نماد رویارویی لشکریان کفر و لشکریان امام حسین (ع) است که جنگ لشکریان یزید علیه لشکر کوچک سیدالشهدا و مظلومیت شهدای کربلا را نشان می‌دهند.
این مراسم که توسط "ملا علی‌اکبر خوسفی" بنیانگذار حوزه علمیه خوسف بنا نهاده شد، در شهرستان‌های دیگر به چشم نمی‌خورد اما آوازه، شور و حال خاص آن، دلدادگان و عاشقان زیادی را از سراسر کشور به خود جذب کرده است.
مرسوم است هر سال همزمان با روز عاشورا نخل‌ها و دسته‌های سینه‌زنی، زنجیرزنی و بیل‌زنی از محل استقرار هیات خود به سمت خیابان شهید مطهری به حرکت در می‌آیند و با عزاداری، نوحه‌سرایی و مرثیه‌خوانی و سردادن شعارها و نوحه‌ها، با نظم خاصی وارد قتلگاه حسینیه صاحب‌الزمانی می‌شوند.
مردم این شهر و حتی سایر نقاط استان در مقابل حسینیه و میدانی که در مقابل آن وجود دارد، گرد هم می‌آیند و بعد از اقامه نماز ظهر عاشورا آیین بیل‌زنی آغاز می‌شود.
این مراسم به گفته مردم در سال 1327 شمسی ممنوع شد و پس از مدتی دوباره به مرحله اجرا درآمد. قدیمی‌ها می‌گویند وقتی برگزاری مراسم بیل‌زنی ممنوع شد، آن سال محصول کشاورزان خشک شد و در نتیجه، آنها بیل‌زنی را باعث خیر و برکت و محفوظ ماندن محصولات کشاورزی از بلایا می‌دانند.
برای برپایی آیین بیل‌زنی در هر یک از دو هیات خوسف دو دسته 15 نفری که در مجموع چهار دسته هستند، تشکیل می‌شود و هر یک از نفرات بیل به دست، دایره‌وار و به هم چسبیده بیل‌هایشان را به طرف آسمان می‌گیرند و هنگام حرکت هر یک از نفرات به هوا پریده و تیغه بیلش را به بیل‌های دیگر می‌زند و همه با هم یکصدا می‌گویند «حیدر علی».
گروه دیگری از عزاداران نیز با حمل کجاوه‌ای بزرگ به عنوان نخل و نمادی از تشییع پیکر مطهر امام حسین (ع) و کجاوه یا گهواره‌ای کوچکتر به نشانه تشییع پیکر طفل شیرخوار آن حضرت، نوحه‌سرایی می‌کنند.
نخل کوچک جلوی نخل بزرگ و دسته‌های بیل‌زنی، سینه‌زنی و زنجیرزنی هم در جلو آنها به طرف محل موسوم به قتلگاه حرکت می‌کنند و در بین راه هیات و دسته دیگر بیل‌زنی و نخل‌گردانی به استقبال آنها می‌آیند.
در این زمان دسته‌های بیل‌زنی بیل می‌زنند و نخل‌ها را مقابل میدان قتلگاه به حال دویدن می‌گردانند. پس از این مراسم نخل‌ها را به زمین گذاشته و بعد نخل هیات دیگر را به همین ترتیب به قتلگاه می‌آورند.
اما به گفته مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خوسف، بیل‌زنی تنها مراسم ماه محرم در خراسان جنوبی است که نمونه آن در جای دیگری وجود ندارد.
علی صالحی افزود: این مراسم در سال 1391 به شماره 508 در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسید و زبانزد است.
وی اظهار داشت: آیین بیل‌زنی خوسف همزمان با نخل‌گردانی در ظهر عاشورا بعد از اقامه نماز ظهر و عصر در محل قتلگاه واقع در بافت تاریخی خوسف برگزار می‌شود.
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خوسف گفت: مردم و گردشگران می‌توانند برای آشنایی با آیین عزاداری بیل‌زنی در این مراسم متفاوت و منحصربه‌فرد دینی در قلب بافت تاریخی خوسف حضور یابند.
با شروع محرم هر سال تا پایان ماه صفر و اربعین حسینی مراسم عزاداری در سراسر ایران درآمیخته با آداب و رسوم خاص هر منطقه، صحنه‌های زیبا و البته جانسوزی را به وجود می‌آورند.
آیین‌هایی که قرن‌هاست نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده که مانند بیل‌زنی خوسف بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ مردم است و هر سال بر عاشقان امام حسین (ع) و شهدای کربلا می‌افزاید.
برچسب‌ها
