اجرای قانون، تنها راه نجات پرندگان مهاجر از کشتار گسترده

ایران کریدور مهاجرت پرندگان مهاجر از نقاط مختلف دنیا است، آمار دقیقی از تعداد پرندگانی که برای زمستان گذرانی وارد تالاب های ایران می شوند در دست نیست اما تخمین زده می شود که چهار میلیون پرنده در ایران زمستان گذرانی می کنند که به نظر می رسد یک سوم تا نصف آنها فقط در تالاب فریدونکنار در استان مازندران فرود می آیند و بقیه در سراسر کشور پخش می شوند که بخش زیادی از آنها به روش های مختلف قتل عام می شوند.

در این میان وضعیت پرندگان مهاجر در تالاب فریدونکنار در استان گلستان از سایر همنوعانشان در سراسر کشور وخیم تر شده به طوری که چند سالی است این تالاب به سیاهچاله پرندگان مهاجر تبدیل شده، وضعیت کشتار پرندگان مهاجر در میانکاله به گونه ای شده که دیگر همه می دانیم در آنجا چه می گذرد، دیگر بهانه ها و توجیهات نخ نمای معیشت مردم و انجام صید سنتی را همه فهمیده اند، همه می دانند که از روش های سنتی اقدام به صید پرندگان نمی کنند بلکه از روش هایی استفاده می کنند که قدمتشان حتی به 15 سال هم نمی رسد و این روش های جدید ابداع شده کار را به جایی رسانده اند که به در آن منطقه به طور شبانه روزی کشتار صورت می گیرد.

در این میان بازار فریدونکنار هم بر آتش این صید بی رحمانه می دمد به طوری که یک عدد غاز وحشی 350 هزار تومان یک مرغابی بین 200 تا 250 هزار تومان و یک مرغابی کوچک به نام «خوتکا» با 200 گرم وزن 70 هزار تومان خرید و فروش می شود.

این در حالیست که بارها در مقابل متوقف شدن فعالیت این بازار اقدام صورت گرفته اما موفقیت آمیز نبوده چون دست اندرکاران این بازار آن را «بازار فقرا» می نامند در حالی که به نظر نمی رسد که با این قیمت های بالا فقیری توان خرید از این بازار را داشته باشد.

محمد علی یکتا نیک کارشناس حیات وحش در گفت وگو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: همه می دانیم که در فریدونکنار چه می گذرد، دیگر بهانه ها و توجیهات نخ نمای معشیت مردم و سنت را تقریبا همه فهمیده اند، متاسفانه روش هایی که صیادان برای صید پرندگان استفاده می کنند همه جدید ابداع شده اند و قدمتشان به 15 سال هم نمی رسد و روش های سنتی قدیمی که مورد وفق قانون است تقریبا منسوخ شده است.

وی افزود: همه پرندگانی که با این حجم بزرگ صید می شوند در بازاری به نام بازار فریدونکنار به فروش می رسند، در این بازار نه تنها پرندگان صید شده در محدوده فریدونکنار، سرخرود و ارزباران عرضه می شود بلکه از استان های همجوار مانند گیلان و گلستان هم به این بازار پرنده می آورند، متاسفانه این بازار، استان مازندران را به یک شکارگاه لجام گسیخته تبدیل کرده و یک رقابت ویرانگر بین مردم برای برداشت حداکثری از این پرندگان مهاجر بی پناه شکل گرفته از یک سو روش های مخرب صید پرندگان را به استان های دیگر به ویژه استان گیلان تسری داده است البته در گلستان کمتر است آنهم چون بیشتر تالاب های این استان خشک شده است از سوی دیگر صدای تیرباران های شبانه که در گوشه گوشه استان در نیمه دوم سال قطع نمی‌شود. شاید بتوان گفت در هیچ کجای جهان امروز چنین وضعیت هولناکی نظیر ندارد.

عضو کمپین پرواز ادامه داد: بخش عمده ای از پرندگان مهاجر برای مصرف گوشتشان و بخشی هم برای فروش به باغ های پرندگان صید می شوند، در واقع می شود گفت که باغ های پرندگان نقش بسیار بسیار مهمی در تداوم این بازار و قاچاق حیات وحش در کشور دارد، متاسفانه باغ های پرنده ابزاری شده برای نابودی طبیعت و به خصوص پرندگان وحشی که جزو انفال عمومی و سرمایه و میراث طبیعی جهان هستند.

وی تاکید کرد: خواسته ای که ما برای ساماندهی وضعیت پرندگان داریم هیچ چیز عجیبی نیست، ما فقط در چارچوب قوانین موجود کشور درخواست فعالیت داریم فقط می خواهیم که «قانون» اجرا شود نه کمتر نه بیشتر، اما چون این بازار گردش مالی بالایی دارد متاسفانه یک عده در صدد توجیه شرایط هستند و تلاش می کنند تا با دلایل تکراری و بی پایه و اساس این وضعیت فاجعه بار را توجیه کنند، وضعیتی که آبروی مازندران را در ایران و آبروی ایران را در دنیا برده است؛ این وضعیت هر سال ابعاد جدیدی به خودش می گیرد.

یکتانیک تصریح کرد: حتی بروز آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان که می تواند زیرساخت های اقتصادی یک کشور را به هم بریزد و بهداشت عمومی را تهدید کند مانع متوقف شدن کار این بازار حتی به فاصله یک ساعت هم نشد، در حالی که در هر کجای دنیا حتی در عقب مانده ترین کشورها وقتی این بیماری بروز می کند یک سری پروتکل های دامپزشکی رعایت می شود اما تیغ قانون در فاصله 140 کیلومتری تهران در فریدونکنار برش ندارد.

وی گفت: مازندران از لحاظ محیط زیستی استانی نیست که بتوان با شعار و محافظه کاری آنرا مدیریت کرد باید برای حفظ و حراست از محیط زیست آن با متخلفان با جدیت برخورد و قانون با اقتدار اجرا شود تا شاهد قتل و عام پرندگانی که برای زمستان گذرانی وارد تالاب های این استان می شوند، نباشیم، متاسفانه این استان به سیاهچاله پرندگان مهاجر تبدیل شده است و اما بازار فریدونکنار همچنان به کار خود ادامه می دهد.

عضو کمپین پرواز تاکید کرد: چرا اجازه می دهید که یک عده پرنده فروش و دلال پشت مردم پنهان شوند، چرا این ارزش افزوده وجود پرندگان مهاجر نباید نصیب همه اقشار مردم شود؛ چرا یک عده به جای اینکه نان بازویشان را بخورند افتاده اند به جان انفال ملی و میراث طبیعی و دارند آنرا تاراج می کنند، ادامه این روش باعث می شود مازندران به ورطه نابودی بی بازگشت برود که امیدوارم با مدیریت جدید در سازمان حفاظت محیط زیست این وضعیت ناپایدار و خطرناک به گونه ای جمع شود هر چند کار راحتی نیست و بسیار ریشه دوانده اما محافظه کاری و مماشات ورزی با تخلفات و آسیب های محیط زیست دیگر کافی است دیگر زمانی نداریم در مرحله انهدام قرار گرفته ایم و مرحله بحران و حتی اضطرار را هم رد کرده ایم.

یکتانیک درباره تعداد پرندگانی که برای زمستان گذرانی به مازندران می آیند، گفت: تعداد پرندگان معمولا متغیر است و بستگی به فصل دارد که آن فصل چقدر سرد باشد و یا چقدر بارش داشته باشد که این دو مساله بر ورود پرندگان تاثیر دارد، البته عوامل دیگری هم مانند کشت دوم مزارع هم دخالت دارند به طوری که چند سالی است که در شالیزارهای فریدونکنار و سرخرود کشت دوم برنج انجام می شود، بگذریم از اینکه این روش کشت هم برای سلامت انسان و هم طبیعت آسیب زا است، بر مهاجرت پرندگان هم تاثیر دارد، از این نظر که در کشت اول یک بار در نهایت دو بار به شالیزار سم می زنند و تا تیر و مرداد که برنج را برداشت می کنند از آن موقع که دوباره زمین را شخم می زنند و دوباره نشاء می کنند تا آخر مهرماه و آبان که کشت دوم را برداشت می کنند هر هفته باید سم بزنند و از انواع سم های بسیار قوی استفاده می کنند علاوه بر اینکه این سم ها و کودهای شیمیایی تاب و توان طبیعی منطقه را کاملا دگرگون کرده آن برنجی که در کشت دوم برداشت می شود برنجی رشد کرده در یک ملغمه از سم است، بعد هم پرندگان می آیند در همان زمین ها می نشینند زمینی که آب چندان فراوانی ندارد و از طرفی هم به علت سم بالا بسیار آلوده است.

به گفته وی، با وجود همه این مسائل تخمین نسبی زده می شود که چهار میلیون پرنده در ایران زمستان گذرانی می کنند که فکر می کنم یک سوم تا نصف آنها فقط در فریدونکنار و بقیه در سراسر کشور پخش می شوند که به روش های مختلف قتل عام می شوند.

کارشناس حیات وحش افزود: گونه های مختلفی از انواع پرندگان کنار آبزی، آبچلیک ها، پاچلک ها، سلیم ها، انواع حواصیل ها، باکلان ها، انواع مرغابی، غازها، قوها، پرندگان شکار گر آنها مانند انواع شاهین ها، عقاب ها، جغدها و قوش ها به این منطقه مهاجرت می کنند، همچنین یک گونه ای هم وجود دارد بسیار معروف است به نام درنای سیبری که فقط یک نر از آن باقی مانده که اگر امسال دوباره به منطقه بیاید چهاردهمین سالی است که تنها به ایران مهاجرت می کند.

وی درباره روش های صید درفریدونکنار گفت: روش های صید شامل دام هوایی که چهار روش مختلف دارد به طوری که برای غازها، پرندگانی که داخل آب بندها و تالاب ها می نشینند و برای مرغابی ها متفاوت است، یک نوعی روش صید است به نام «گذر» یا همان «گذر» که در محیط دامگاه ها از آن استفاده می شود، دام هوایی مشابه تور والیبال است و بسته که گونه هایی که هدف صید هستند اندازه پایه ها و فاصله شان از یکدیگر و اندازه و چشمه تورها تغییر میکند. این روش مختص زمان تاریکی است.

یکتا نیک گفت: یک روش دیگر روش «کرس» نام دارد که در واقع یک دام - قفس بسیار بزرگ است که روی زمین قرار داده می شود و بر خلاف دام هوایی که سیستم صیدش در تاریکی است سیستم کرس فقط در روشنایی است و به این ترتیب در طی شبانه روز آنجا پرنده ها به صورت گروهی صید می شوند. (روش اصلی و بسیار مخرب صید که جدیدترین روی ابداع شده صید گروهی پرندگان است. در این روش نیز به وسیله پخش دانه پرندگان جذب دام می‌شوند).

وی تاکید کرد: معمولا از شلیک و شکار با تفنگ تا حد امکان پرهیز می شود هر چند که شب ها صدای تیر قطع نمی شود اما به خاطر اینکه پرندگان را فراری ندهند و بتوانند به صورت جرگه ای و گروهی صید کنند از تیراندازی در حاشیه دامگاه ها توسط دامگاه دارها جلوگیری می‌شود.

یکتانیک تصریح کرد: برای اینکه ملغمه شوم کشتار میلیونی پرندگان جمع شود یک راهکار وجود دارد و آن کنترل بر روی بازار فریدونکنار است، برنامه جمع کردن تورها توسط محیط بانان جواب نمی دهد و هیچ فایده ای ندارد چون بلافاصله در همان روز همان تورهایی که جمع آوری شدند دوباره بر پا می شوند و با اولین پرنده ای که صید می شود خسارت تور قبلی جبران می شود.

وی تاکید کرد: اگر روی بازار این پرندگان نظارت داشته باشیم و کنترل صورت گیرد این مساله جمع می شود که بارها این مساله را در جلسات مختلف هم به صورت مکتوب و هم شفاهی به مسوولان مربوطه ارائه کردیم، بارها گفتیم بحرانی که واقعا در مازندران تجلی پیدا کرده و ریشه اضمحلال طبیعت و کیان سرزمین ما را رقم زده اجرا نشدن قانون است، قاضی که رای به برائت افراد متخلف می دهد، دادگاهی که اصلا تشکیل نمی شود، تعقیب قضایی که شکل نمی گیرد، همه و همه در تقویت این بازار و کشتار پرندگان نقش دارد، تا زمانی که قانون اجرا نشود در بر روی همین پاشنه خواهد چرخید و هر روز باید شاهد وخامت بیشتر و بحرانی تر شدن اوضاع باشیم.

عضو کمپین پرواز درباره قیمت پرندگان گفت: اینکه بخواهیم به یک عدد ثابت برسیم که مثلا درآمد ماهانه بازار فریدونکنار چقدر است به چند دلیل امکانش وجود ندارد، یکی اینکه صید این پرندگان در ماه های مختلف از شروع نیمه دوم سال تا اوایل اسفند متفاوت است مثلا در مورد غازها پیک زمان صیدشان از نیمه آبان است که جمعیت های اصلی غازها وارد منطقه می شود و تا حدود یک ماه مثلا تا نیمه آذر، بعد از آن صید غاز کم می شود؛ یا درباره سایر پرندگان هم به همین شکل است برخی از پرندگان از منطقه فریدونکنار و سرخرود به عنوان محل دائمی زمستان گذرانی استفاده می کنند برخی هم از این مناطق عبور می کنند یعنی یک توقف کوتاهی دارند یک استراحتی می کنند و بعد مهاجرتشان را ادامه می دهند بنابراین میزان صید در ماه های مختلف فرق می کند در برخی ماه ها خیلی بالا است.

وی افزود: یکی دیگر اینکه این افراد فقط از فریدونکنار و سرخرود پرنده صید نمی کنند بلکه از استان گیلان مرتب پرنده می خرند همین طور از سایر مناطق استان مازندران به صورت روزانه پرنده می آورند و در بازار فریدونکناز می فروشند، البته تلف شدن پرندگان فقط از طریق شکار نیست بلکه بیماری هم دامنگیر پرندگان این منطقه شده است، در واقع در دو سال گذشته زمستان ها در پناهگاه حیات وحش میانکاله که یک منطقه بین المللی و جهانی است تلفات خیلی سنگینی داشتیم به طوری که تعداد زیادی از پرندگان به علت یک نوع بیماری تلف شدند.

یکتا نیک گفت: یک عدد غاز وحشی 350 هزار تومان، یک مرغابی بین 200 تا 250 هزار تومان معامله می شود، کوچکترین مرغابی که آنجا عرضه می شود به نام «خوتکا» که به سختی وزنش به 200 گرم می رسد 70 هزار تومان فروخته می شود، این در حالس است که اسم این بازار هم گذاشتند «بازار فقرا» در حالی که با قیمت یک خوتکا می توان یک مرغ درشت خرید، قیمت ها بسیار بالا است و مشتری های این بازار هم افراد متمول هستند هیچ فرد فقیری برای 200 گرم گوشت 70 هزار تومان پول نمی دهد، بنابراین مهمترین آسیب شناسی که می شود کرد این است که ما از قیمت ها می فهمیم این بازار هر چه هست بازار فقرا نیست.

وی درباره تعداد دامگاه ها در فریدونکنار توضیح داد: پنج دامگاه مشخص در این منطقه داریم شامل دامگاه فریدونکنار، ازباران و سه دامگاه سرخرود مرکزی، شرقی و غربی که بزرگترین اینها دامگاه ازباران است، در این پنج دامگاه 250 امتیاز دامگاه وجود دارد که این امتیازها معمولا به دو نفر داده می شود که یا مالک هستند و یا اجاره می کنند که اگر بخواهند اجاره کنند بین 20 تا 30 میلیون تومان (قیمت قدیم) اجاره دامگاه است برای نیمه دوم سال، الان قطعا سه تا چهار برابر شده چون قیمت پرنده ها هم خیلی بالا رفته است، این 250 امتیاز هر کدامشان دستکم سه تا چهار روش صید دارند.

عضو کمپین پرواز گفت: می توانیم در نظر بگیریم که هزار دام فقط در این پنج دامگاه وجود دارد که کل سیستم کارشان از طلوع صبح تا غروب آفتاب است، این یک بخش است، یک بخش دیگر دام های هوایی است که این دام ها بیرون دامگاه ها هستند، داخل دامگاه ها از روش های دام زمینی استفاده می کنند مانند کرس و گذر، اما دام های هوایی که در شالیزارها و دشت ها کار می گذارند بی شمار است اصلا نمی توان گفت که چقدر است، در واقع چیزی حدود 10 تا 50 هزار رشته دام هوایی هم در بیرون این پنج دامگاه شب ها صید می کنند یعنی دامگاه ها روز صید می کنند یعنی طلوع تا غروب و تورها برعکس یعنی غروب و طلوع صید می کنند، به این ترتیب کشتاری وسیع و نسل کشی به طور مداوم در شبانه روز اتفاق می افتد.

وی اظهار داشت: تنها روش قانونی صید پرندگان روش قدیمی «دوما چال» است که فقط در دامگاه فریدونکنار هنوز وجود دارد و در چهار دامگاه دیگر منسوخ شده و استفاده از واژه فریبکارانه روش سنتی «دوما» فقط برای فرافکنی است یعنی این روش فقط در این دامگاه است آنهم به صورت محدود باقی مانده است بقیه روش ها مانند کرس و دام های هوایی در قانون به صراحت منع شدند چون صید جرگه ای و گروهی دارند و با این روش صید و برداشت بسیار بالا و بی حساب و کتاب انجام می شود.

• سازمان حفاظت محیط زیست
• فریدونکنار
• پرندگان مهاجر
• آهنگ حیات