ارتباط کلامی راهی برای رسیدن به آرامش در خانواده
بروجرد - ایرنا - بغض راه گلویش را بسته و جز حلقه ای اشک بر چشمانش که هنوز اجازه فرود نیافته، هیچ اثری از بغض فروخورده اش دیده نمی شود، به راحتی نمی تواند با دستان فرمان اتومبیل را کنترل کند، دست چپش، آسیب دیده به نظر می‌رسد.
شیرین، بانویی میانسال یکی از بیشمار بانوانی است که رنج دو سویه فشار اقتصادی کار بیرون از خانه و خشونت های کلامی و فیزیکی همسر را در خانه تحمل می کند. برای کمک به مخارج زندگی سال هاست در آژانس کار می کند، شخصیتی محکم و قوی را نشان می هد که حاصل دست و پنجه نرم کردنش با پیچ و خم و فراز و نشیب سختی های زندگی است حالا اما با بغض می گوید: هیچ چیز تا کنون نتوانسته اند به او احساس ضعف و ناتوانی بدهد جز دست همسرش که تازگی ها به روی او و بچه هایش بلند شده است.
تحمل در برابر اینکه به خود اجازه گریه کردن نمی دهد دوامی ندارد با اولین نگاه احوال جویانه بغض اش باز می شود، موبایلش زنگ می خورد و با جواب تلفن مقاومتش در برابر اشک هایش کمتر می شود و مدام به کسی که لابد نگران این صدای بغض آلود است می گوید: هیچی. چیز مهمی نیست و بی امان گریه را ادامه می دهد. بعد از اتمام تلفن از پانسمان دستش می گوید که بخاطر کتک خوردن از دست همسرش، یکی از انگشتانش دچار شکستگی شده است.
بانوی میانسال دیگری که بعنوان فروشنده در یک فروشگاه پوشاک بچگانه بصورت تمام وقت از صبح تا غروب بیرون از خانه کار می کند کبودی زیر چشمش را با کرم پودر پوشانده است اما قسمتی از آن از زیر ماسکی که بر چهره دارد پیداست. می گوید؛ همسرش بدون هیچ دلیلی با هزار بهانه بی ربط آنگاه که عصبانی می شود یا کارهایی که به بیرون از خانه مربوط است بخوبی پیش نمی روند، او را کتک می زند.
این بانوی میانسال ادامه می دهد: همسرش شاغل است و بصورت آزاد کار می کند در چند سال اخیر بخاطر مشکلات مالی که داشته اند خودش هم بیرون کار می کند اما هنوز هم گاه با تنگناهای سختی در زندگی مواجه می شوند که این مشکل بخصوص از زمانیکه همسرش به سمت مصرف مواد مخدر پیش رفته بیشتر هم شده است.
مشاهدات و روایتهای این زنان آسیب دیده از خشونت های کلامی و فیزیکی خانگی نشان میدهد انبوه مشکلات اقتصادی و معیشتی در خانوادهها فرصتی برای گفت و گو و ارتباط موثر بین اعضای خانواده نمی دهد با اینکه گفته می شود؛ بیشترین تنش ها و مناقشات خانوادگی بین زوجین در چند سال اول زندگی مشترک رخ می دهد ولی امروز شاهد مواردی از تنش ها هستیم که زوجین با اینکه دارای فرزندانی 20 سال و بالاتر هستند اما مناقشات و تنش های کلامی و فیزیکی را تجربه می کنند که این تنش ها می تواند ناشی از فشار مشکلات اقتصادی باشد.
پژوهشگران اجتماعی بر این این باورند که؛ نهاد خانواده امروز به یکی از پرمناقشه ترین نهادها تبدیل شده است هر چند بخشی از این تنش ها را می توان با گفت و گو مدیریت کرد اما همتراز با ارتباطات کلامی، رفع حداقلی از مشکلات اقتصادی خانواده هم باید مورد توجه قرار گیرد تا بتوان به آرامش و بالندگی در خانواده رسید.
بعبارتی فشار مشکلات اعم از اقتصادی و مشکلات دیگری که از تبعات آن است خانواده را تحت تاثیر خود قرار داده است و بنوعی هم زن و هم مرد مورد این خشونت ناپیدا قرار دارند با اینکه در بسیاری موارد زنان برای کمک حل مشکلات همین خانواده پرمسئولیت بیرون از خانه کار می کنند اما فشاری که بر آنها وارد است بیشتر است از سوی رنج کار کردن ر دارند و از سوی دیگر آنچه که تاب و تحمل مرد خانه در برابر مشکلات تمام می شود و دانش و توان گفت و گو برای عبور از برخی تنش ها را ندارند باید رنج خشونت کلامی و فیزیکی همسر را تحمل کند.
بنا بر گفته کارشناسان، خانواده از کارکرد های اجتماعی و عاطفی و انسانی برخوردار است که در گام نخست باید بتواند به این وظایف خود بدرستی عمل کند تا از پویایی و بالندگی لازم در رشد اعضای خود موثر واقع شود اما واقعیت امروز خانواده به گونه دیگری است بطوریکه خانواده گرفتار آنچنان دغدغه های معیشتی و اقتصادی است که حتی ارتباط دوسویه موثر و گفت و گوی مورد نیاز هم در این فضا حاکم نیست.
مشغله هایی همیشگی همچون آموزش فرزندان، سرمایه گذاری برای آینده فرزندان و پیدا کردن شغل، نگرانی از امنیت فرزندان در محیط های مختلف و حل مشکلات روحی و روانی فرزندان تا مدت ها بر دوش خانواده ها است. رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان در این خصوص می گوید: آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد این است که؛ خانواده اکنون با حجم انبوهی از مشکلات مواجه است که بسیاری از این مشکلات با گفت و گو قابل حل نیستند و بعبارتی ابتدا باید حداقلی از مشکلات این نهاد حل شود و در مرحله بعد با طرح ملی گفت و گو خانواده به انسجامی در این خصوص رسید.
مجتبی ترکارانی با بیان اینکه خانواده امروز به یکی از پر مناقشه ترین نهادها تبدیل شده است گفت: گروهی از تغییر شکل و یا تحول در شکل خانواده صحبت می کنند و گروهی دیگر نیز به نوعی از فروپاشی خانواده صحبت می کنند. دسته ای نیز هر چند در اقلیت، شکل گیری نوعی خانواده مدنی را در ورای تغییر تحولات اخیر می بینند.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی افزود: به هرحال به هرکدام از این رویکردها باور داشته باشیم، تجربه زیسته، مشاهدات، نتایج تحقیقات ویافته ها وضعیت خانواده را در ایران مطلوب نشان نمی دهد. آسیب های اجتماعی مانند طلاق و اعتیاد و فقر سایه خود را برخانواده گسترده است و بیکاری نیز یکی دیگر از این مشکلات است تا جایی که بخاطر حجم بالای مشکلات خانواده اعضای آن تعامل و ارتباط مناسبی باهم ندارند و گفت و گو بین آنها به شدت کاهش یافته است.
معصومه زارعی جامعه شناس نیز در این خصوص می گوید: خشونت اعم از کلامی یا فیزیکی خاص طبقه یا گروهی خاص در جامعه ای خاص نیست بلکه در تمام جوامع و در بین تمام اقشار دیده می شود که با توجه به شرایط حاکم بر آن جامعه از نظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی میزان شیوع، شدت و عوامل مستعد کننده آن متفاوت است.
وی افزود: به نظر می رسد در شرایط بحران های اقتصادی و به دنبال آن مشکلات اجتماعی؛ زنانی که در موقعیت های پایین تری از نظر اقتصادی قرار دارند هم در قبال فشارهای اقتصادی و مالی بیشتر متحمل سختی می شوند و هم اینکه علاوه بر این، رنج و سختی مضاعفی که شامل خشونت کلامی و فیزیکی و عاطفی همسران شان است واقع می شوند.
این جامعه شناس گفت: بعبارتی امروز شاهد تنش و مشاجراتی در بین زوجین با سابقه هستیم که حداقل هایی از توانایی در زمینه های مختلف را داشته اند که توانسته اند یک ارتباط به نام ازدواج را سال های سال حفظ کنند ولی به علت مشکلاتی با منشا مالی و اقتصادی دارد دچار تنش ها و برخوردهایی شده اند که برای رهایی از این تنش های ابتدا باید با کمک سایر نهادها بخشی از مشکلات ریشه ای این خانواده ها را مرتفع کرد و در مرحله بعدی توانایی های کلامی و گفت و گو خانوادگی را بجای تنش و برخورد، به آنها آموزش داد.
زارعی یادآور شد: مسائل دیگری اعم از سطح تحصیلات پایین، اعتیاد، بیکاری همسران، مشکلات مالی، فقر فرهنگی، عدم آشنایی زوجین با مهارت‌های زندگی، کم بودن آستانه تحمل بخصوص در مردان باعث تشدید تنش و خشونت کلامی و فیزیکی در خانواده می شود.
مجموع این مشکلات در کنار عاملی همچون ناتوانی در ارتباط کلامی و گفت و گو منجر به بروز تنش های بیشتری در خانواده می شود بتول سلیمی منش کارشناس ارشد جزا و جرم شناسی در این زمینه می گوید: نداشتن مهارت‌های ارتباطی عمده‌ترین دلیل خشونت‌های خانگی است که در کنار عوامل دیگر همچون؛ مصرف مواد مخدر و الکل، وجود باورهای غلط مانند برتری جنس مرد بر زن، پایبند نبودن به مسائل اخلاقی و عقاید مذهبی یا برداشت‌های غلط از قوانین، تشدید کننده مشاجرات و برخوردهای کلامی و فیزیکی در خانه می شود.
این کارشناس حقوقی گفت: ارتباط مستقیمی بین فقر و خشونت در جامعه و خانواده وجود دارد به این صورت که بیکاری مرد، پایین بودن میزان درآمد و رفاه خانواده، وابستگی مالی زنان به همسر، عهده‌دار بودن سرپرستی مالی والدین و وابستگان نزدیک توسط مرد و زن از دیگر عوامل زمینه‌ساز خشونت در خانه است.
خانواده با انبوه مشکلات آن موضوعی است که طی چند سال اخیر مورد توجه پژوهشگران این حوزه و مسئولان قرار گرفته است بطوریکه در راستای توان افزایی خانواده طی چند سال اخیر، دولت طرح گفتگوی ملی خانواده را با همکاری انجمن جامعه شناسی کشور به اجرا گذاشته است و معضلات و مشکلات این اجتماع کوچک را در هر منطقه و استان بصورت بومی و محلی دنبال می‌کند.
باید یادآور شد؛ با این باور که مسائل خانوادگی، حالت خصوصی و شخصی دارند نباید خانواده به حال خود رها شود بلکه باید آسیب های خانواده علاوه بر مرتفع کردن خلا های قانونی در این زمینه با تقویت نهادهای اجتماعی مورد مداخله قرار گیرند تا بتوان خانواده ای که دچار بحران شده را ساماندهی بخشید.
*س_برچسب‌ها_س*