ارزش معاملات خرد، آیینه رفتار سرمایه‌گذاران در بازار سهام
شاخص ارزش معاملات خرد یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش عمق، نقدشوندگی و سلامت بازار سرمایه است، و نشان می‌دهد چه میزان از نقدینگی در جریان واقعی خرید و فروش سهام حضور دارد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، ارزش معاملات خرد سهام و صندوق‌های سهامی همیشه به عنوان یکی از مولفه‌های مهم برای سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی روندهای بازار سرمایه مورد توجه بوده است. این در شرایطی است که در چند روز گذشته ارزش معاملات خرد سهام و صندوق‌های سهامی با ثبت رکوردی تازه از مرز 17.5 همت عبور کرد تا بالاترین رقم 15 هفته گذشته به نام بازار سرمایه ثبت شود.
پیش‌تر در یازدهم تیرماه امسال، ارزش این معاملات از مرز 26 همت گذشته بود، اما پس از آن روندی نزولی را تجربه کرده بود. این اتفاق، در شرایطی رخ داده که نشانه‌های بازگشت تدریجی نقدینگی و افزایش تمایل سرمایه‌گذاران حقیقی به حضور فعال‌تر در بازار سهام مشاهده می‌شود.
ترمز رشد بورس کشیده شد / بازگشایی منفی صندوق‌های طلابر اساس داده‌های رسمی مدیریت نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، مجموع ارزش معاملات خرد سهام و صندوق‌های سهامی در پایان مبادلات روز دوشنبه 21 مهر 1404 به بیش از 17.5 هزار میلیارد تومان رسید. این رقم، بالاترین سطح از اواخر خردادماه تاکنون محسوب می‌شود و به گفته تحلیل‌گران، می‌تواند نشانه‌ای از آغاز یک دوره رونق معاملاتی جدید در بازار باشد.
اما ارزش معاملات خرد چیست؟ و چه کاربردی در تفسیر و پیش‌بینی شرایط کلی بازار سرمایه دارد؟
شاخصی برای سنجش جریان واقعی نقدینگی
ارزش معاملات خرد به مجموع معاملات انجام‌شده در سهام شرکت‌ها، حق‌تقدم‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی گفته می‌شود که توسط سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فعال در بازار انجام می‌گیرد. در این محاسبه، معاملات بلوکی، عمده، اوراق بدهی، صندوق‌های درآمد ثابت و سایر ابزارهای غیرسهامی لحاظ نمی‌شوند.
این شاخص یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش عمق، نقدشوندگی و سلامت بازار سرمایه است، زیرا "نشان می‌دهد چه میزان از نقدینگی در جریان واقعی خرید و فروش سهام حضور دارد". به بیان ساده، "وقتی ارزش معاملات خرد بالا باشد، یعنی پول تازه‌ای در بازار در گردش است؛ اما وقتی این عدد کاهش یابد، به معنای خروج سرمایه یا کاهش انگیزه معامله‌گران برای حضور فعال در بازار است."
نشانه اعتماد و تحرک بازار
علامه بر این رشد ارزش معاملات خرد معمولا نشانه‌ای از بازگشت اعتماد عمومی و افزایش تحرک فعالان بازار سهام است. این رشد به معنای افزایش مشارکت سهامداران خرد، بالا رفتن حجم نقدینگی فعال و بهبود وضعیت تقاضا در نمادهای بورسی است. در چنین شرایطی، بازار معمولا از رکود فاصله گرفته و با افزایش سرعت گردش پول، رشد شاخص‌ها و افزایش قدرت نقدشوندگی مواجه می‌شود.
از سوی دیگر، کاهش ارزش معاملات خرد بیانگر احتیاط یا بی‌اعتمادی فعالان بازار است. هنگامی که سرمایه‌گذاران نسبت به آینده بازار یا ثبات سیاست‌های اقتصادی اطمینان ندارند، حجم خرید و فروش‌های خرد کاهش یافته و بازار به سمت رکود نسبی حرکت می‌کند.
چه عواملی بر افزایش یا کاهش ارزش معاملات خرد اثرگذارند؟
کارشناسان بازار سرمایه چند عامل کلیدی را در نوسان ارزش معاملات خرد موثر می‌دانند:
1. نرخ ارز و انتظارات تورمی:
افزایش نرخ ارز یا رشد انتظارات تورمی معمولا باعث هدایت نقدینگی به سمت بازار سهام می‌شود؛ زیرا سهام شرکت‌ها به‌ویژه در صنایع صادرات‌محور جذاب‌تر می‌شوند. برعکس، ثبات یا کاهش نرخ ارز اغلب باعث کاهش انگیزه برای ورود سرمایه‌گذاران تازه به بازار می‌گردد.
2. سیاست‌های پولی و نرخ بهره بانکی:
افزایش نرخ سود بانکی جذابیت بازار پول را افزایش می‌دهد و بخشی از سرمایه‌ها را از بورس خارج می‌کند. در مقابل، کاهش نرخ سود می‌تواند به رشد معاملات خرد و ورود دوباره نقدینگی به بازار منجر شود.
3. عملکرد مالی شرکت‌ها:
گزارش‌های فصلی و شفافیت اطلاعاتی شرکت‌ها نقش مهمی در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران دارد. هرچه عملکرد شرکت‌ها مطلوب‌تر باشد، تمایل به خرید سهام و در نتیجه ارزش معاملات خرد افزایش می‌یابد.
4. متغیرهای سیاسی و اقتصادی:
اخبار مثبت از سیاست خارجی، مذاکرات اقتصادی یا ثبات بودجه‌ای، زمینه رشد معاملات را فراهم می‌کند. در مقابل، ابهامات سیاسی و تصمیمات غیرقابل پیش‌بینی معمولاً سرمایه‌گذاران را به سمت احتیاط سوق می‌دهد.
5. رفتار حقوقی‌ها و صندوق‌های بزرگ:
تحرک حقوقی‌ها در خرید یا فروش سهام اثر مستقیم بر رفتار معامله‌گران خرد دارد. زمانی که حقوقی‌ها خریدار باشند، اعتماد و حجم معاملات حقیقی‌ها نیز افزایش می‌یابد.
6. جو روانی و انتظارات عمومی:
بازار سرمایه به شدت از فضای روانی و جریان اطلاعات در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی اثر می‌پذیرد. هیجانات مثبت یا منفی می‌تواند در کوتاه‌مدت ارزش معاملات خرد را تغییر دهد، حتی اگر متغیرهای بنیادی ثابت بمانند.
از کف رکود تا آستانه رونق
به باور تحلیل‌گران بازار سرمایه، عبور ارزش معاملات خرد از سطح 17 هزار میلیارد تومان طی چد روز گذشته را می‌توان سیگنال خروج بازار سهام از رکود معاملاتی دانست. این سطح از نقدینگی نشان می‌دهد تقاضای تازه‌ای در حال شکل‌گیری است و احتمالا در صورت تداوم ورود پول، شاهد تثبیت روند صعودی شاخص‌ها خواهیم بود.
برخی کارشناسان معتقدند اگر در روزهای آینده ارزش معاملات خرد بالای سطح 15 همت حفظ شود، بازار سرمایه می‌تواند وارد فاز جدیدی از رونق شود که در آن گروه‌های بانکی، خودرویی و فلزی نقش پیشران خواهند داشت. در غیر این صورت، کاهش مجدد این شاخص می‌تواند به معنی تداوم نوسانات محدود و فقدان قدرت خرید مؤثر در بازار باشد.
در مجموع می‌توان گفت ارزش معاملات خرد را می‌توان به‌درستی دماسنج بازار سرمایه نامید؛ شاخصی که دمای واقعی جریان نقدینگی و سطح اعتماد سرمایه‌گذاران را نشان می‌دهد. رشد اخیر این شاخص در شرایط فعلی اقتصاد، اگر با استمرار همراه شود، می‌تواند مسیر بازار سرمایه را تا پایان سال روشن‌تر و پرتحرک‌تر سازد.
در واقع، هر بار که منحنی ارزش معاملات خرد رو به بالا حرکت می‌کند، می‌توان امیدوار بود که سرمایه‌گذاران حقیقی دوباره به بازار برگشته‌اند و بورس به جایگاه طبیعی خود به عنوان پیشران سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران نزدیک‌تر شده است.