از"حیرت" و "ارتداد" تا رجعت

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ علیرضا معاف در یادداشتی با عنوان «تجلیل نامه ای بر قلم فاخر وحید یامین پور» نوشت: 1- حیرت در مبارزه، به مثابه شک در فلسفه، شوک در حرکت، نقد در فرهنگ و یقظه در سلوک است. حیرت و تحیری ممدوح که معصوم تزاید آن را می خواهد: رب زدنی فیک تحیرا. هوشمندی نویسنده ی خوش فکر و خوش قلم رمان "ارتداد" در تولید مثلث و سه گانه ی "حیرت، ارتداد و رجعت" اولین جذابیت چشم گیر کتاب جدید وحید یامین پور است. ارتداد نه در معنای عرفی و کلامی آن که احکام فقهی غلاظ و شداد دارد بلکه به معنای قرآنی آن که نکوهش سستی اجتماعی جماعتی از مومنان است دست مایه ی خیال پردازی استادانهی وحید یامین پور در حکایت متفاوت و حتی متهافتی از انقلاب اسلامی سال 57 شده است. ایده ای بکر و ممتاز که به مدلاسیون خلاقانه ای در روایت ناشنیده ای از انقلاب با عظمت مردم ایران منجر می شود. شک ندارم در زمانه ی ریب و تردید بخشی از جوانان نقاد و شکاک امروزی در اصالت و یا حقانیت انقلاب 57، کتاب وحید یامین پور در بهترین زمان خود، تنزیل ذوقی و انزال ادبی شده است. 2- برای ما کتاب بازها و عشاق کتاب که با بوی دلاویز کتاب مست می شویم، کتاب ها به چند دسته تقسیم می شوند: کتاب های دید زدنی، کتاب های مکیدنی، کتاب های نوشیدنی، کتاب های خوردنی، و کتاب های بلعیدنی برخی کتاب ها را فقط باید دید زد، تورقی کرد، بویی کشید و از بوی کاغذ لذت برد. همین. در این گونه کتاب ها تورق (ورق زدن) به تعرق (عرق کردن) مطالعه ختم نمی شود. در هر حال اهالی کتاب هم اهل ورق و عرقند اما از نوع خودشان و گاهی ورق به عرق نمی رسد! در نمایشگاه کتاب که در واقع نمایشگاه عرصه آثار گرافیکی به نام طرح جلد است اکثر کتاب ها از این مدل اند. ولی برخی کتاب ها را باید قطره قطره مکید و احتمالا نوشید، یا مثل آب هویج تازه می توان یکجا سر کشید یا مثل آب انار ملس آرام و طمانینه نوش جان می شود. نوشیدن چنین کتاب هایی، مغز را مبتهج و روح را مشعوف میکند. اما گونه ای از کتاب ها را می توان و باید خورد، کلمه به کلمه آن را با آرامش و رعایت آداب سفره جوید و صفحه صفحه آن را با لذت هضم نمود و البته گاهی هم کار به بلعیدن کتاب می کشد. "ارتداد" وحید یامین پور از این دسته آخر است. این کتاب را که حسابی پخته شده و احتمالا ته دیگ بسیار خوشمزهای هم دارد با ولع و اشتهای تمام خواهید خورد و نوش جان عزیزتان خواهد شد. وقتی مشغول به تورق و تعرق و لذت بری از رمان وحید یامین پور هستید به کتاب و مأکول و معقول دیگری نیاز نخواهید داشت که فرمود: فلینظر الانسان الی طعامه. سفره ای که با دسر "نخل و نارنج" تزئین شده بود خوردنی مطبوع "ارتداد" را کم داشت که الحمدلله جور شد. 3- کتاب شی عجیبی است. در عظمت کتاب همین بس که قرآن کریم یک کتاب است "انه لقرآن کریم فی کتاب مکنون" و خداوند عزیز، معجزه پیامبر خاتم و مهربانش را کتاب قرار داده است و از دلائل عشق ما به کتاب همین کفایت می کند که نهج البلاغه شریف در قالب و کالبد کتاب مهمان، زیست دینی و علوی ما شده است. قرآن را کتاب زندگی و نهج البلاغه را کتاب حکومت می دانیم و می خوانیم، در هر حال "کتاب" اند و کتابت شده اند و مکتوب اند و با قسم به قلم و سطر و یسطرون و نگارش از عالم معنا به عالم لفظ آمده اند. من به جد معتقدم زمان و زمینه و زمانه کتاب به سر نیامده و نخواهد آمد و هنوز کتاب هایی هستند که می شود به قلم کاتب آن ها قسم خورد. "ارتداد" وحید یامین پور از این گونه کتاب هاست. قسم به قلم، قسم به نوشته و قسم به سطر در مصحف شریف حکمتی عریق دارد. کسی می تواند کتاب و مقاله بنویسد که سوال داشته باشد نه جواب و پی سوال خود را بگیرد تا با مخاطبش آرام آرام، با هم به جواب برسند. قلم زدن مثل بارش برف است، آرام میلغزد، آرام می رود و آرام تر می نشیند. برف بیش از انکه ببارد می رقصد، زندگی را اسلوموشن و آرام می کند. قلم مثل برف آرام می کند و آرامش می دهد. قلمی که "نخل و نارنج" را و "ارتداد" را نگاشت قسم خوردنیست. 4- ظهور نویسنده انقلابی خیلی حال آدم را خوب می کند. داستایوفسکی در بیان تبار و عقبه ی جریان خود میگفت که همه از زیر شنل گوگول به در آمدیم. محمود دولت آبادی هم در جایی گفته بود ما همه در تاریک خانه هدایت ظاهر شدیم. رضا امیر خانی هم در مقاله ای خود را امتداد قلم جلال آل احمد معرفی کرده بود و نوشته بود که ما همه فرزندان زن زیادی جلالیم. من هم می گویم وحید یامین پور دانش آموخته حکمت عملی حضرت خمینی و دست پرورده ادب دوستی جناب سید علی خراسانی (یکی از قهرمانان رمان ارتداد) است. به قول استاد علی معلم، شعری که حکمت است چو آیات مصحف است / شعری که حکمت است نه فقه و نه فلسفه است / شاعر اگر حکیم نباشد مزلف است... 5- عمر ادبیات داستانی ما به مراتب کوتاه تر از عمر شعر و شاعری است. مکاتب شعری و سبک خراسانی، عراقی، هندی تاسبک بازگشت و پس موج نوگرایی قدمتی چند صد ساله دارد اما در داستان (به معنای امروزی) و ادبیات داستانی، عقبه و سابقه کمتری داریم. ما به قله نیاز داریم تا این خلاء عقب ماندگی تاریخی ادبیات داستانی از شعر را جبران کنیم، قله هایی مثل جلال آل احمد با اثر بی نظیر "مدیر مدرسه اش"، همانند محمدرضاسرشار (رضا رهگذر) با "آنک آن یتم نظر کرده اش" که برخی روایت هایش ادم را مست می کند، مثل رضا امیر خانی "با من او" که هر بار می خوانمش از اول لذت می برم، مانند رحیم مخدومی با خاطره پردازی های جاودانه اش. و وحید یامین پور با همین دو کتاب متأخرش بی شک یک قله جدید در ادبیات داستانی ماست. شاید بگویید اغراق می کنم اما مهم نیست می گویم و می نویسم که "نخل و نارنج" و "ارتداد" و کتاب های بعدی وحید یامین پور که خواهد جوشید و خواهد نوشت در خاطره کتاب بازها ی نسل ما (با هر سلیقه سیاسی) همنشین آثاری چون "سووشون" سیمین دانشور، "روزگار سپری شده مردم سالخورده" دولت آبادی، "مدار صفر درجه" احمد محمود، "روی ماه خداوند را ببوس" مصطفی مستور، "قیدار" رضا امیر خانی، "سنگ اندازان غار کبود" داوود غفار زادگان و "سفر به گرای 270 درجه" احمد دهقان باقی می ماند. اگر سیاست مجال دهد و جریان انقلابی قدر بشناسد یامین پور، دیر یا زود فرزند دیگری به دنیا خواهد آورد همتراز "خداحافظ گاری کوپر" رومن گاری و "صد سال تنهایی" گابریل گارسیا مارکز و یاشبیه "برادران کارامازف" فئودور داستایوسکی و "پیرمرد و دریا" ارنست همینگوی. 6- از محک های متعارف تمایز بخشی بین یک رمان نویس، فیلم نامه نویس و نمایشنامه نویس آماتور و تازه کار با یک نویسنده کاربلد و حرفه ای، بازی نویسنده با اسامی آدم ها و انتخاب درست نام هاست. اسم ها و نام ها، مسما و رسم نویسنده کتاب را لو می دهند ویژگی دیگر ارتداد یامین پور گزینش بجای همه ی نام ها و اسم هاست. تناسب نام یونس با دریا، تناظر اسم آرزو با حبیب، احمدی که ما را به یاد سفر بی بازگشت سردار محبوب به لبنان می اندازد، حاج مهدی و سید علی که غیر مستقیم به بزرگانی در جریان انقلاب اشارت دارد و بازی با اعداد 27 و 72 که دلالت به رمز واره های آرمانی شیعی میدهد حکایت از تولد نویسنده ای آینده دار می کند. شاید برخی انتقاد کنند که ارجاعات شخصیتی داستان یامین پور به آدم های واقعی در بیرون، اشکال کتاب است، در پاسخ به آن ها ارجاعشان می دهم به رمان ممتاز "من او" رضا امیر خانی که مصطفای رمان وی در ادامه رمان بر حضرت نواب صفوی تطبیق میکند. 7- علاوه بر چندین جمله ی بدیع و جدید ادبی که کپی برداری از هیچ اثر پیشینی نیست و علاوه بر ده ها استعاره، کنایه و گزاره ادبی که در جای جای کتاب و به درستی تعبیه شده اند از عجایب اثر جدید یامین پور استقرار حداقل بیست بحث تئوریک مبنایی و بنیادین در یک اثر داستانی ست بدون آنکه گل درشت باشد، توی ذوق مخاطب بزند و یا به شکل نچسبی به متن الصاق شده باشد. تعبیه ی این حجم از مباحث دانشی و نظری در یک رمان 250 صفحه ای بدون آنکه نویسنده اظهار فضل کرده باشد و یا اصرار بر پذیرش عقائد خود توسط مخاطب داشته باشد انصافا دست مریزاد دارد. تحلیلی بر مقوله ی دهر و روزگار و تأثیرات آن (صفحه 43) / زمان در اندیشه ملا صدرا و نظریه ی حرکت جوهری (صفحه 114) / لزوم همزمانی انقلاب انفسی با انقلاب آفاقی (صفحه 24) / چالش انتخاب و اختیار با جبر (صفحه 112) / تبیین مقوله ابتلا و مقام رضا (صفحه 180) / نقد دموکراسی (صفحه 127) / دوگانه ی مقاومت در برابر خستگی (صفحه 63) / تعریف عشق (صفحات 50 تا 52) / دوگانه ی یقین در برابر شک (صفحه 98 و 99) / نقد ادبیات چپ ها (صفحه 94) / اولویت عدالت یا اخلاق (صفحه 196) / نقد ماشینیزم و شهر نشینی مدرن (صفحه 173) / دلایل نفوذ کوتاه قامتان در کنار ابر انسان ها (صفحه 76) / ارجاعات هوشمندانه به طرح کلی اندیشه اسلامی (صفحه 122) / توضیح مفهوم استدراج در چند جای کتاب / فلسفه ی رنج و معنای زندگی و مرز بندی صریح با اگزیستانسیالیست ها / دعوای اصالت فرد و اصالت جامعه (صفحه 108) همه و همه به شکل استادانه در متن یک داستان پر کشش جاسازی شده است. 8- در باره این کتاب غلوو و مبالغه نکردم، کتاب اخیر یامین پور آنقدر درست و بجا از آیات قرآن در ابتدای بعضی فصولش بهره برده است که همین یک مزیت، کتاب او را واجد تحسین و تمجید می کند. ارتداد وحید یامین پور لطافت عاشقانه را با صراحت انقلابی همزمان دارد، متنی نفیس که عشقی نظیف را با یک ایده ی انقلابی ممزوج می کند و با یک شروع درخشان از گفت و گوی طنازانه ی یک پدر و دختر می آغازد و با استفاده درست از همنشینی واژگانی چون حیا و حیات / شک، شوک و شکیبایی / خوف و خفت ایده ی عجیب و نجیب خود را پخت و پز می کند. 9- ما به خوانش عبرت پژوهانه ی تاریخ خود به شدت نیازمندیم. ایده ی وحید یامین پور قابل تکثیر و امتداد است، فرض کنید خرمشهر آزاد نمی شد و یا آقای منتظری رهبر جمهوری اسلامی می شد و یا در فتنه 78 و 88 جمهوری اسلامی می پاشید و یا.... این رشته را بگیرید و خودتان عالمانه تخیل کنید، شاید بیشتر قدر انقلابمان، امام خمینی مان، روزهایمان و فرصت هایمان را بدانیم، همین احتمال قدر شناسی بیشتر ما برای دنیا و آخرت یامین پور کافیست.