از المپیک تا المپیک؛ با کدام سازندگی؟

اینکه گروه اعزامی موفق بود یا ناکام، به یک بررسی همه‌جانبه و آسیب‌شناسی کارشناسانه (به دور از نگاه‌های جناحی و سیاسی) نیاز دارد؛ اما آنچه نیاز داریم، سازندگی و استعدادیابی ویژه برای آینده است.

حال سوالی مطرح می‌شود:

چگونه و از چه طریقی باید نیرو، توان، پتانسیل و استعدادهای نهفته در جوانان (به ویژه جوانان علاقه‌مند به ورزش) را شناخت، آن را از قوه به فعل تبدیل، هدایت و کنترل کرد و از آن در جهت سازندگی بهره برد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت: استعداد در فرهنگ‌های لغت به معنای «توانایی ویژه و طبیعی» و «ظرفیت دستیابی به موفقیت» تعریف شده است. در واقع، استعدادیابی عبارت است از «فرآیند شناسایی ورزشکاران فعلی که توان بالقوه‌ای برای نخبه شدن دارند».

به عبارتی ساده‌تر و به بیانی دیگر، فرآیند کشف ورزشکاران با استعدادیابی شرکت در یک برنامه تمرینی سازماندهی شده، یکی از مهمترین موضوعاتی است که امروزه در ورزش مطرح است.

لذا در ورزش به عنوان یک هنر، کشف افراد بااستعداد و انتخاب آنها در سنین پایین، سپس هدایت، کنترل و ارزیابی آنها در صعود به بالاترین سطح از مهارت، اهمیت زیادی دارند. تا آنجا که به ورزشکاران نخبه مربوط می‌شود، کار و زمان مربی باید برای کسانی صرف شود که دارای توانایی‌هایی بالقوه باشند. در غیر این صورت، استعداد، زمان و انرژی مربی تلف شده و یا بهترین شکل آن این است که ورزشکار متوسطی به وجود خواهد آمد. بنابر این هدف اصلی استعدادیابی، شناسایی و انتخاب ورزشکارانی است که بیشترین توانایی را برای رشته ورزشی خاص دارا باشند.

در عالم ورزش، شناسایی استعداد مفهوم جدیدی نیست. با این حال به این موضوع در ورزش ما توجه علمی و درست و حسابی نشده است. در حالی که همگان اذعان دارند، استفاده از معیارهای ویژه برای استعدادیابی فواید و امتیازات متعددی دارد از جمله اینکه: 1- زمان لازم برای رسیدن به اجراهای ورزشی بهینه توسط ورزشکاران برگزیده را کاهش می‌دهد. 2- صرف کار، انرژی، استعداد و توانایی های مربی را کاهش می‌دهد. 3- توانایی شرکت در مسابقه و نیز تعداد ورزشکارانی را که به اجراهای ورزشی بهینه دست می‌یابند افزایش می‌دهد. 4- اعتماد به نفس ورزشکار را بالا می‌برد. 5- کاربرد تمرینات علمی را میسر می‌سازد.

در ورزش، دو روش اصلی انتخاب و شناسایی ورزشکاران مستعد وجود دارد:

الف) روش طبیعی یا غیرمنظم: روشی معمول است و راه طبیعی پیشرفت ورزشکار در یک رشته ورزشی است.

ب) روش علمی یا منظم: در این روش با انجام آزمون‌ها و آزمایش‌های علمی توسط متخصصان و کارشناسان علوم ورزشی‌، افراد با استعداد به طور علمی شناسایی و به سمت رشته ورزشی مناسب راهنمایی می‌شوند. کسانی که به طور علمی انتخاب می‌شوند در مقایسه با ورزشکارانی که از طریق روش طبیعی انتخاب می‌گردند، برای رسیدن به اجراهای ورزشی بهینه و ماهرانه به زمان کمتری نیاز دارند.

شناسایی استعدادها در طول چندین سال و طی سه مرحله صورت می گیرد.

مرحله اول استعدادیابی، در بیشتر رشته های ورزشی در سنین 3 تا 8 سالگی انجام می شود.

مرحله دوم استعدادیابی در بیشتر موارد در سنین 9 تا 15 سالگی برای دختران و 9 تا 17 سالگی برای پسران صورت می‌گیرد و بهترین مرحله انتخاب است.

مرحله نهایی استعدادیابی، در مورد بازیکنان تیم ملی استفاده می‌شود.

البته تمامی این مراحل طی یک فرآیند، شامل:

کشف و غربالگری (شناسایی و استعدادگزینی، جذب و هدایت، استعدادپروری و نخبگی)، خروجی (قهرمانی و پسا قهرمانی) و بازخورد (درونی و بیرونی) تعریف می شود.

اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است:

متولی و مسئئل استعدادیابی در ورزش کشورمان کدام نهاد و سازمان است؟

- در کشورهای پیشرو در ورزش، آموزش وپرورش و مدارس ورزش نقش مهمی را در فرآیند استعدادپروری به خود اختصاص داده‌اند. آیا در ورزش کشور ما آموزش و پرورش متولی کشف استعدادهای ورزشی است؟

- آیا فدراسیونها باید به امر استعدادیابی بپردازند؟

- در این راه نقش وزارت ورزش و جوانان چیست؟

- باشگاه‌های ورزشی یکی دیگر از مراکز پرورش ورزشکار به حساب می‌آیند. در راهبردهای اکثر کشورها، برنامه های لازم برای توسعه باشگاه‌های ورزشی و توسعه و ارتقا مربیان وجود دارد. این امر موجب توسعه کمی و کیفی مربیان ورزش در این کشورها شده است که می‌توان از آنها الگو گرفت، آیا باشگاه‌های ورزشی ما مطابق با این استانداردها عمل کرده‌اند؟

- در این چرخه هیات‌های ورزشی چه نقشی دارند؟

- و در نهایت نقش نظارت برعهده چه نهادی است تا از کجروی‌های احتمالی جلوگیری نماید؟

کارشناسان بر این باورند که آموزش و پرورش یک نهاد تربیتی است و حجمی عظیم را در بهترین دوران و در بهترین زمان (دوران یادگیری) در اختیار دارد و همان گونه که به آموزش دروس کاربردی می‌پردازد باید به آموزش «درس» ورزش هم بپردازد.

از سوی دیگر وظیفه فدراسیونها نیز استعدادیابی در بین افراد محدودی است که به عنوان بهترین‌ها از کنار فعالیت در آموزش و پرورش بیرون آمده‌اند، در اصل کار فدراسیونها نیز همان گونه که در بالا اشاره کردم مرحله نهایی استعدادیابی و استفاده بهتر از پتانسیل قهرمانان و بازیکنان تیم ملی است.

در این راستا به نظر می‌رسد، وزرات ورزش و جوانان در این راه می‌تواند بالاترین نقش مثبت را داشته و به امر استعدادیابی و پرورش نخبه‌های ورزش کمک کند، از یاد نبریم که پایگاه‌های ورزش قهرمانی در زمان ریاست مصطفی هاشمی طبا به منظور استعدادیابی و علمی کردن ورزش با امکانات و آزمایشگاه‌های مجهز در تهران و شهرستان‌ها دایر شد؛ اما هم اکنون که به این پایگاه‌ها مراجعه می‌کنیم یا اصلا فعالیتی ندارند و یا فارغ از وجود متخصص هستند و در واقع خوابیده‌اند. در حالی که هم اکنون از دانشگاه‌های تربیت بدنی خوبی در استان‌ها و شهرستان‌ها با آزمایشگاه‌های مجهز و متخصصان امر برخورداریم که می‌توانند نقش بسزایی در کشف استعدادها ایفا کنند.

منبع: خبر ورزشی - مهدی شکری