از جهش در تولید برق تا رکوردشکنی در مصرف

فصل تابستان همواره با رشد شتابان مصرف برق همراه بوده است که در سال های گذشته به قطع برق نیز منجر می شد. اما چندی است که در نتیجه اجرای طرح های جدید ساخت نیروگاه و افزایش بهره وری، میزان تولید برق بالا رفته و خبری از قطع برق نیست.

در این میان، رشد بی سابقه مصرف برق نیز نگران‌کننده شده به طوری که کارشناسان نسبت به بروز مشکل در روند تامین برق هشدار می دهند.

وضعیت تولید برق

تولید برق در کشورمان از چند روش نیروگاه‌های حرارتی شامل نیروگاه‌های بخاری، گازی وسیکل ترکیبی و نیز نیروگاه‌های غیر حرارتی شامل نیروگاه‌های برق آبی، انرژی‌های تجدید پذیر، دیزلی، مقیاس کوچک و اتمی صورت می‌گیرد.

درحال حاضر کل ظرفیت نصب شده‌نیروگاه‌های کشور به 83 هزار و 264 مگاوات رسیده که از این میان سهم نیروگاه‌های بخاری 15 هزار و 800 مگاوات، گازی 25 هزار و 400 مگاوات، سیکل ترکیبی 25 هزار و 790 مگاوات، برق آبی 12 هزار مگاوات و تجدید پذیر825 مگاوات است.

نیروگاه‌های حرارتی

نیروگاه‌های حرارتی نیروگاه‌های هستند که با سوزاندن سوخت‌های فسیلی (گازوئیل، مازوت و یا گاز) تولید برق می‌کنند.

مجموع ظرفیت نیروگاه‌های جهان براساس آخرین آمار منتشره از سوی شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی 6 هزار و 628 گیگاوات است که نیروگاه‌های حرارتی با ظرفیتی به میزان چهار هزار و 17 گیگاوات سهمی معادل 61 درصد را به خود اختصاص داده اند.

ایران با 65 گیگاوات نیروگاه حرارتی نصب‌شده، جایگاه نهم جهان را به خود اختصاص داده است ضمن آنکه این نیروگاه‌ها با سهم 80.8 درصدی جایگاه نخست نیروگاه‌های کشورمان را در اختیار دارد.

67 درصد ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی در ایران متعلق به بخش خصوصی است و سهم دولت نیز 33 درصد است. عمر مفید نیروگاه‌های حرارتی به طور متوسط 30 سال است.

نیروگاه های حرارتی در مجموع شامل نیروگاه‌های بخاری، گازی وسیکل ترکیبی است که سهم هرکدام به تفکیک بخاری 15 هزار و 800 مگاوات، گازی 25 هزار و 400 مگاوات و سیکل ترکیبی 25 هزار و 790 مگاوات است.

نیروگاه‌های غیر حرارتی

نیروگاه‌های غیرحرارتی نیروگاه‌های هستند که در فرایند تولید برق آنها از انواع سوخت‌های فسیلی استفاده نمی‌شود.

نیروگاه‌های غیر حرارتی شامل نیروگاه‌های برق آبی، انرژی‌های تجدید پذیر، دیزلی، مقیاس کوچک و اتمی است که سهم هرکدام به تفکیک برق آبی 14.8 درصد، تجدیدپذیر 9 دهم درصد، دیزلی پنج دهم درصد، مقیاس کوچک 1.8 درصد و اتمی 1.3 درصد است.

نیروگاه‌های برق آبی

مدیرکل مرکز مدیریت نیروگاه‌های برق آبی شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: نیروگاه‌های برق‌آبی با ثبت رکورد بالغ بر 30 میلیاردکیلوات ساعت تولید برق سهمی 38 درصدی در تولیدبرق غیرفسیلی در کشور دارند.

«فربد استیری» در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا افزود: برای نخستین بار در کشور، در سال 1398 افزون بر 25 درصد از برق مصرفی کشور با اتکاء به بخش بخار واحدهای سیکل ترکیبی، نیروگاه‌های برق‌آبی، نیروگاه‌های اتمی و انرژی‌های نو، بدون استفاده از سوخت‌های فسیلی تولید شد.

وی ادامه داد: سهم نیروگاه‌های برق‌آبی کشور، از این بین 38 درصد بوده که با وجود تنگناهای فنی و مالی شدید، بسیار حائز توجه است.

استیری خاطرنشان ساخت: این میزان از تولید توسط نیروگاه‌های برق‌آبی، 8.4 میلیاردمترمکعب صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های فسیلی (گاز طبیعی) در کشور را به‌دنبال داشته است.

مدیرکل مرکز مدیریت نیروگاه‌های برق آبی شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: براساس برنامه‌ریزی دقیق و بهره‌گیری مناسب از بارش‌های قابل ملاحظه در سال آبی گذشته، نیروگاه‌های برق‌آبی با تولید بالغ بر 30 هزار گیگاوات‌ساعت، رکورد بی‌سابقه‌ای را در طول مدت بهره‌برداری از این تأسیسات رقم زدند، به‌گونه‌ای‌که معادل 9.5 درصد از کل انرژی برق تولید شده در کشور در این سال متعلق به واحدهای برق‌آبی است.

نیروگاه‌های تجدیدپذیر

نیروگاه‌های تجدیدپذیر نیروگاه‌هایی هستند که فرایند تولید برق درآنها بدون نیاز به مصرف سوخت‌های فسیلی انجام می‌شود و انواع مختلفی هم دارند که شامل نیروگاه‌های خورشیدی، بادی، برق آبی کوچک، زیست‌توده و بازیافت حرارت توربین‌های انبساطی می‌شوند.

اکنون 63 نیروگاه خورشیدی با سهم 44درصدی، 20 نیروگاه بادی با سهم 34 درصد، برق آبی کوچک با سهم 12 درصد، بازیافت حرارت از توربین های انبساطی با سهم 2درصد و زیست توده با سهم یک درصد در کشورمان تولید برق دارند.

برق اتمی

نیروگاه اتمی بوشهر با توان تولید هزار مگاوات برق هسته‌ای به عنوان اولین نیروگاه اتمی هزار مگاواتی غرب آسیا در 12 شهریورماه 1390 به شبکه سراسری برق کشور متصل شد و اینک با عبور از مرز تولید 43 میلیارد کیلووات ساعت برق هسته‌ای نقش ویژه‌ای در تأمین انرژی مورد نیاز کشور به خصوص در استان‌های جنوبی در فصول گرم و سرد سال ایفا می‌کند.

بیش از 25 درصد تولید برق در نیروگاه‌های کشور در سال 98 توسط بخش بخار واحدهای سیکل ترکیبی، نیروگاه‌های برق‌آبی، اتمی و انرژی‌های نو و بدون استفاده از سوخت و یا سوخت اضافی فسیلی انجام شد.

از 312 هزار و 658 میلیارد کیلووات ساعت برق تولیدی در سال گذشته، 79 هزار و 459 میلیارد کیلووات ساعت بدون استفاده از سوخت یا سوخت اضافی فسیلی بوده که معادل 25.4 درصد است. از 79 هزار و 459 میلیارد کیلووات ساعت انرژی، 41.94 میلیارد کیلووات ساعت با تبدیل واحدهای گازی به سیکل ترکیبی و بدون استفاده از سوخت اضافی تولید شده و این بدان معناست که نزدیک به 11 میلیارد متر مکعب گاز در سال 98 صرفه‌جویی شده است.

در زمان حاضر ظرفیت قابل تبدیل به سیکل ترکیبی معادل 7500 مگاوات است که در قالب قراردادهای بیع متقابل در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد. با اجرای طرح های در دست اجرا، سالانه 12 میلیارد متر مکعب گاز، صرفه‌جویی شده و راندمان ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی کشور به بیش از 42 درصد خواهد رسید؛ همچنین از انتشار حدود 43 میلیون تن گازهای گلخانه‌ای در سال جلوگیری خواهد شد.

البته در ظرفیت نیروگاهی یک ظرفیت نصب‌شده وجود دارد که ظرفیت نیروگاه‌ها را در شرایط استاندارد نشان می‌دهد (توان تولید یک نیروگاه در شرایط استاندارد) اما با توجه به شرایطی مثل میزان ارتفاع از سطح دریا، دمای هوا و سن و سال نیروگاه، راندمان معین می‌شود. بنابراین توان تولید یک نیروگاه مشابه با توان یک خودرو با اسب بخار و در شرایط کاملا استاندارد سنجیده می‌شود، اما وقتی خودرو در جاده می‌افتد، توان آن برحسب شرایط، متفاوت خواهد بود به طور معمول، توان تولید برق نیروگاه ها در زمستان و تابستان هم باهم متفاوت است و هیچ کجای دنیا توان تولید یک نیروگاه 100 درصد نیست، اما راهکارهایی مثل تبدیل یک نیروگاه به سیکل ترکیبی و بهره گیری از گرمایش و سرمایش حاصل از کار نیروگاه وجود دارد که باعث افزایش راندمان نیروگاه می شود اما هیچگاه راندمان به 100 درصد نمی رسد چون همانطور که گفته شد براساس شرایط محیطی، میزان ارتفاع از سطح دریا، دمای هوا و سن و سال نیروگاه، راندمان تغییر می‌کند.

در نتیجه اجرای طرح‌های مرتبط با افزایش بهره‌وری، میزان اتلاف انرژی در نیروگاه‌ها به زیر 10 درصد کاهش یافته است.

رکودشکنی در مصرف برق

مصرف برق کشور در 31 تیرماه برای چهارمین بار از مرز 58 هزار مگاوات عبور کرده و در ساعت 21 و 25 دقیقه به عدد 58 هزار و 254 مگاوات رسید.

بررسی ها نشان می‌دهد روند صعودی مصرف برق شبانه کشور که از ابتدای هفته گذشته شتاب گرفت تا پایان تیرماه همچنان تداوم یافت به طوری که در شب 31 تیرماه رکوردی جدید به ثبت رساند؛ این درحالی است که پارسال در همین ساعت میزان مصرف 56 هزار و 563 مگاوات بود که نشان از افزایش بیش از یک هزارمگاواتی نسبت به زمان مشابه پارسال دارد.

مصرف برق بخش صنایع نیز افزایشی است به طوری که در ساعت 21 و 25 دقیقه 31 تیرماه، چهار هزار و 582 مگاوات برق در این بخش مصرف شد. این در حالی است که میزان مصرف برق صنایع در روز 31 تیر 98، چهار هزار و 357 مگاوات بود.

سخنگوی صنعت برق گفت: امسال تاکنون رشد مصرف برق در بخش کشاورزی به بیش از چهار درصد رسید ضمن آنکه بخش صنایع نیز رشد مصرف 10.6 درصدی را تجربه کرده است.

«مصطفی رجبی مشهدی» در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا افزود: رشد مصرف برق در بخش‌های کشاورزی و صنعت در حالی است که سالانه حدود یک میلیون مشترک جدید به مشترکان صنعت برق افزوده می‌شود و علاوه بر آن حدود هزار مگاوات مشترک جدید صنعتی و تولیدی نیزاضافه می‌شوند.

وی ادامه داد: اضافه شدن مشترکان جدید و نیز رشد مصرف در دو بخش کشاورزی و صنعت از عوامل اصلی افزایش مصرف امسال محسوب می‌شوند.

سخنگوی صنعت برق گفت: علاوه بر آن بارهای سرمایشی (استفاده از وسایل سرمایشی) به شدت درحال افزایش است.

رجبی مشهدی علت افزایش بارسرمایشی را استفاده بیشتر از کولرهای گازی نسبت به کولرهای آبی دانست و خاطرنشان ساخت: افزایش بار سرمایشی به دلیل نبود آمادگی لازم برای تحمل این افزایش، ممکن است شبکه را با مشکل روبرو کند.

رجبی مشهدی بر ضرورت مدیریت مصرف این وسایل از سوی کاربران تاکید کرد و گفت: توصیه می‌شود مشترکان در ساعت‌های اوج مصرف که از ساعت 13 تا 17 است از بکاربردن وسایل پرمصرف تا آنجا که امکان دارد خودداری کنند.

وی به گسترش موج دوم بیماری کرونا در کشور اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: اکنون برخی مراکز نیاز بیشتری به تامین برق پایدار دارند و از طرف دیگر بیماران و کسانی که در منازل خود می مانند نیاز بیشتری به برق دارند بنابراین توصیه آن است که همگان در مصرف خود رعایت صرفه جویی را داشته باشند تا امکان تامین برق برای همگان و در همه شرایط فراهم باشد.

رجبی مشهدی ادامه داد: سال 97 رشد مصرف کمتر از سه درصد بود که این میزان درسال 98 به حدود یک درصد کاهش یافت و امسال نیز با همکاری خوب مشترکان می‌توان امیدوار بود رشد در حد یک درصد و کمی کمتر باشد.

صادرات برق

کشورمان بخشی از برق تولیدی خود را به کشورهای همسایه صادر می‌کند وآنگونه که «رضا اردکانیان» وزیر نیرو می‌گوید کشورمان با اکثر کشورهایی که مرز خاکی دارد ارتباط الکتریکی داشته و بخشی از برق تولیدی خود را در زمانی که نیاز داخلی تامین شده صادر می‌کند.

درباره میزان دقیق صادرات برق، آمار دقیقی وجود ندارد.

بخشی از برق تولیدی نیز به علت مشکلات شبکه توزیع و انتقال، هدر می رود (پرت) که البته با توجه به اقدامات انجام شده، میزان آن، کاهش قابل توجهی یافته و بر اساس برخی گزارش ها به زیر 10 درصد رسیده است.

• مصرف بهینه برق
• رضا اردکانیان
• وزارت نیرو
• شرکت مدیریت منابع آب ایران