اعتراض‌های اجتماعی چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟ | آشوب در قلمرو پینگ

اواسط اکتبر 2022 وقتی مردم دو بنر اعتراضی را روی یک پل عابردر مرکز پکن آویزان کرد، مشخص بود که یک اقدام شجاعانه و تکان دهنده در چین شی جین پینگ رخ داده است. اما بسیاری انتظار داشتند زمانی که سانسور چیان، اینترنت چین را هرگونه اشاره مستقیم به اقدام او پاک می‌کنند این موضوع فراموششود. برخلاف این انتظار اما در کمتر از دو ماه شعار او تبدیل به فریاد‌های اعتراضی در شهر‌ها و دانشگاه های سرتاسر چین و جهان شد. یکی از شعار‌هایی که مرد روی پل بر روی بنرش نوشته بود این این شعار بود: «شی جین پینگ خائن مستبد را برکنار کنید» اما شی جین پینگ چگونه تبدیل به یک دیکتاتور مستبد شد؟

• دیکتاتور شی

درطول یک دهه گذشته شی جین پینگ، رئیس جمهور چین ترس رهبران حزب کمونیست برای از دست دادن کنترل سوء استفاده کرد تا قدرت خود به سطح افزایش دهد که از زمان مائوتسه تونگ بی سابقه بود. شی جین پینگ حالا رهبر حزب کمونیست، فرمانده نیرو‌های انتظامی‌و کمیته‌های متعدد است. در آغاز دهه، ظهور غول‌های فناوری، افزایش جهانی سازی و شهر نشینی مقامات ارشد حزب کمونیست را به طور فراینده‌ای نگران کرده بود. بنابراین زمانی که شی اصرار داشت قبل از تصاحب قدرت، قدرت‌های بیشتری نسبت به اسلافش به او داده شود. آنها مقاومت چندانی نکردند. زمانی که شی به قدرت رسید در بهره برداری این اظطراب فزاینده برای تقویت کنترل خود بر حزب، دولت و کشور استفاده کرد. تمایل او به حفظ اقدار حزب کمونیست چین بر هر جنبه ای از زندگی در این کشور به کیش شخصیتی فزاینده ای دامن زده است که «رویای چینی» شی را در قلب اعتقادات کمونیستی قرار می‌دهد. حکومت تک نفره وحشیانه مائو، جانشین زرنگ و زیراو، دنگ شیائوپینگ، را بر آن داشت تا محدودیت ریاست جهموری دو دوره ای را معرفی کند که شی بعداً برای لغو آن تلاش کرد. برای جلوگیری از جمع شدن این همه قدرت، دنگ سیستمی را ابداع کرد که در آن رهبر ارشد باید تحت هدایت بزرگان حزب و با مشورت گروه کوچکی از مشاوران ارشد و کارگزاران قدرت - نوعی کابینه - عمل کند. اما شی این مدل نادیده گرفت و در سال 2018 از قانون‌گذاران چینی خواست قانون اساسی کشور را اصلاح کنند تا راه برای سومین ریاست جمهوری او باز شود. شی به طور فزاینده‌ای باور دارد که دموکراسی‌های غرب - یعنی ایالات متحده - در حال افول هستند و آینده به مدل حکومت اقتدارگرای او بستگی دارد. در زمان ریاست جمهوری شی، اعتراضات در چین به طور فزاینده‌ای نادر شده است و حکومت او با افزایش در اشکال مختلف کنترل اجتماعی مانند نظارت پیشرفته با هوش مصنوعی و سرکوب شدید پلیس علیه معترضان شناخته می‌شود.

مردی که بنر‌های اعتراضی را منتشر کرد، پنگ لیفاً «مردی که جرقه را در تاریکی روشن کرد»، «جنگجوی تنها» و «مرد پل» نامیده می‌شود که اشاره ای به «مرد تاریکی» دارد که در سال 1389 در اعتراض‌های میدان تیان آن من در مقابل یک تانک ایستاد.

• مرد روی پل

امروز مردی که بنر‌های اعتراضی را منتشر کرد، پنگ لیفاً «مردی که جرقه را در تاریکی روشن کرد»، «جنگجوی تنها» و «مرد پل» نامیده می‌شود که اشاره ای به «مرد تاریکی» دارد که در سال 1389 در اعتراض‌های میدان تیان آن من در مقابل یک تانک ایستاد. پلنگ به عنوان فردی شناخته می‌شود که الهام بخش بسیاری از مردم برای شرکت در اعتراضات اخیر، بزرگترین اعتراضات در چین از زمان اعتراض میان تیان آن من تاکنون است. ما اطلاعات کمی در مورد پلنگ داریم. نیرو‌های امنیتی او را روی پل بازداشت کردند و محل نگداریش اش مشخص نیست. دولت چین هرگز او را به رسمیت نشناخت، پنگ لیفا به سادگی ناپدید شده است.

• آتش‌سوزی در ارومچی

دو ماه بعد پس از اعتراض مرد روی پل، آتش‌سوزی در یک ساختمان بلند مسکونی در ارومچی، جایی که بسیاری از ساکنان آن در قرنطینه به سر می‌برند، خشم عمومی را بر انگیخت و پرسش‌هایی را در مورد سیاست کووید صفر دولت چنین ایحاد کرد. این آتش‌سوزی مرگبار در. منطقه دور افتاده غربی چین، سین کیانگ، موجی از خشم را در شبکه‌های اجتماعی و تظاهرات خیابانی در پایتخت این منطقه ایجاد کرده و ساکنان ساختار لغو قرنطینه‌هایی شدند که بسیاری را بیش از سه ماه در خانه‌هایشان محبوس کرده بود. کابران چینی در رسانه‌های اجتماعی گزارش‌ها و فیلم‌هایی از آتش‌سوزی که منجر به کشته شدن 10 نفر و مجروح شدن 9 نفر شد به اشتراک گذشتند و خواستار آن شدند که بدانند آیا محدودیت‌های کووید مانع نجات یا فرار ساکنان آپارتمان یا ساختمان شده است یا نه. آتش نشانی شهر ارومچی اعلام کرد که این آتش‌سوزی عصر پنجشنبه توسط یک سیم رابط در یک اتاق خواب در طبقه پانزدهم یک ساختمان مسکونی آغاز شده و بعد به دو طبقه بالاتر سرایت کرده است. روز جمعه ویدئو‌هایی به طور گسترده در اینترنت چین پخش شد که نشان می‌هد انوهی از ساکنان ارومچی به سمت یک ساختمان دولتی راهپیمایی می‌کنند و شعار می دهند «به قرنطینه‌هایی پایان دهید». بسیاری از این ویدئو‌ها بعد از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی چین که به شدت سانسور شده هستند حذف شدند.

• نماد اعتراضات؛ کاغذ سفید

در حالی اعتراض به قانون کووید صفر دولت شی جین پینگ در سراسر شهر‌ها و مناطق مختلف چین گسترش پیدا کرده بود یک نماد ثابت در همه این اعتراضات دیده می‌شد: کاغذ سفید. در آغاز سفید‌ها ویدئو‌هایی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می دهد معترض روی پلی در پکن برگه‌های کاغذ سفید را بالای سر نگه داشته بودند و ماشین‌ها در زیر پل به نشانه همبستگی بوق می‌زدند. براساس گزارشات رویترز در شانگهای که به مرکز نمادین این جنبش اعتراضی تبدیل شده بود هم صدا‌ها نفر کاغذ‌های سفیدی در دست داشتند و پلیس سعی در متفرق کردن آنها داشت. برگه کاغذ A4 به عنوان نماد اعتراض در سطح جهانی سابقه طولانی دارد. معترضان در هنگ کنگ در سال 2020 با هدف اعتراض به قانون محدودکننده امنیت ملی که قدرت چین را در این منطقه نیمه خود مختار افزایش می داد، کاغذ سفید به‌دست می‌گرفتند. در اوایل سال جاری میلادی هم معترضان به حمله روسیه به اوکراین به دلیل در دست داشتن کاغذ‌های سفید با سرکوب پلیس بازداشت می‌شدند. اما این بازداشت‌ها فقط خشم بیشتری را در فضای مجازی بر انگیخت. این تاکتیک توسط معترضان بریتانیایی هم تکرار شد. معترضانی که علیه پیش نویس قانونی که حق اعتراض خیابانی را تا حدی محدود می‌کرد به خیابان آمده بودند. کاغذ سفید همچنین در کشور‌هایی مانند چین و روسیه که سانسور اینترنت در آنها بسیار گسترده است. باعث سردرگمی سانسور چیان می‌شود. در چین، جایی که سانسور اینترنت بسیار پیچیده است. پلت فرم‌های رسانه‌های اجتماعی مانند وی چت، ویبو و دویین از ترکیبی از بازبین‌های انسانی و هوش مصنوعی برای حذف ویدئو‌های اعتراضات استفاده می‌کنند. دسترسی به اینترنت جهانی در ورای «دیوار آتش بزرگ» چین، جایی که اخبار مربوط به اعتراض‌ها آزادانه منتشر می‌شد، مسدود شده است. اما معترضان با استفاده از مواردی که بی خطر به نظر می‌رسند به عنوان نماد‌های خود، کارایی سیستم‌های هوش مصنوعی را کاهش می‌دهند. این کار همچنین می‌تواند زمان زیادی را از مهندسین برای شناسایی نماد‌های جدید بگیرد. در چین شرایطی بخش سانسور انسانی باید اضافه کاری کنند تا با حذف عکس‌ها و ویدئو‌ها، این شکاف پر شود - به این معنی احتمال بیشتری وجود دارد تا برخی از محتوا‌ها از زیر دستشان بگذرد و برای دیگران الهام بخش شود. اما کاغذ سفید هم مانند هر نماد اعتراضی دیگر ممکن است همان اندازه که پیام سیاسی را منتقل می‌کند مبهم باشد و باعث سردرگمی شود.

• واکنش دولت به اعتراض‌ها

بسیاری به دنبال درک واکنش دولت چین به اعتراضات، تاثیراتی که این موج ممکن است بر سیاست چین داشته است و اینکه اوضاع در آینده چگونه ممکن است پیش برود، هستند. یکی از مشخصه‌های اعتراضات اخیر در چین این است که به نظر می‌رسد که هیچ کس این اعتراضات را هماهنگ نکرده است و قطعاً هیچ سازمانی آشکاری وجود نداشته است. واکنش دولت هم بسیار مهم است. وقتی به جنبش‌های اجتماعی نگاه می‌کنیم، اغلب تمایل داریم به واکنش‌های دولتی به شکل دو واکنش متضاد فکر کنیم - تسلیم یا سرکوب. اما دولت چین به زبان ساده هیچ کدام را انجام نداده است. در ابتدا، به نظر می‌رسید پلیس پلیس کنار ایستاده و اقدام چندان معنی داری انجام نمی‌دهد. اما شاید امیدوار بود که اعتراض‌ها خود به خود خاموش شوند. اما بعد آنها با گشتن تلفن‌های همراه، درخواست مدارک هویتی، نصب موانع خیابانی و اجرای اقدامات دیگر به نظر می‌رسید بسیاری از مردم را از اعتراض باز می‌دارد، ورق را به سمت سرکوب چرخاندند. اگر اعتراض بیشتری رخ دهد یا حرکت اعتراضی پیچیده شود گزینه‌های زیادی در جعبه ابزار حزب کمونیست چین وجود دارد که در مرحله پایین تری از سرکوب شدید یا بی‌رحمانه قرار می‌گیرد. سرکوب به شکل آهسته، مقطعی و هدفمند محتمل ترین پاسخ است. با وجود سرکوب پیچیده اما در این میان نیز دستاورد‌هایی داشته‌اند.

• دستاورد معترضان

شاید خیلی زود باشد که این رایک پیروزی کامل بدانیم اما به نظر می‌رسد اعتراضات علیه کنترل‌های سخت گیرانه کویید باعث شده یکی از اقتدار گراترین دولت‌های جهان و رهبر آن، شی جین پینگ عقب‌نشینی کند. به دنبال اعتراضات سراسری، برخی از مقامات محلی چین شروع به کاهش محدودیت کووید کرده‌اند، اتفاقی که به نظر می‌رسد تغییری به سمت بازگشایی به تدریج با نزدیک شدن این کشور به چهارمین سال شیوه همه‌گیری است و این موضوع را نمی‌توان بی ارتباطی با اعتراضاتی دانست که خواب را از چشم نیرو‌های امنتی پکن ربورده است. بیش از 20 شهر از جمله کلان شهرهای بزرگی همچون پکن، شانگهای، شنژن، ووهان و چنگدو الزامات آزامایش منفی کووید برای استفاده از حمل و نقل عمومی را لغو کرده‌اند و برخی مجتمع‌های مسکونی اکنون به ساکنان بیمار با نیاز‌های ویزه انجام می‌دهند به جای فرستاده شدن به مرکز قرنطینه در خانه قرنطینه شوند. اتفاقات همین یک سال قبل تقریباً غیر ممکن به نظر می‌رسیدند و چین هیچ مماشاتی را از این دست خواسته‌ها از خود نشان نمی‌دهد. یکی از مقامات ارشد بهداشتی چین با اعلام اینکه کنترل بیماری‌های همه گیر در این کشور وارد «مرحله و ماموریت جدیدی» شده است، به این تغییر استراتژی اشاره کرده است.

همچنین به گفته یک مقام اتحادیه اروپا، رهبر چین اذعان کرده است که مردم این کشور نا امید شده‌اند و مدعی شده چین آمده است تا قوانین محدود کننده کووید را کاهش دهد.

• درس‌های اعتراضات چین

خواسته معترضان چینی محدود به لغو قرنطینه نبوده و در طوب اعتراضات ابعاد گسترده تری به خود گرفته است و این وضعیت کماکان ادامه دارد. باتوجه به گستردگی اعتراضات و ابعاد پیچیده آن در چین امروز، تحلیل‌ها و پیش بینی‌های زیادی درمورد نتایج و عواقل حوادث اخیروجود دارد. اگر اعتراض چین به صورت کامل خاموش شود بیشترین شباهت را به جنبش «دیوار دموکراسی» (1979-1978) خواهدداشت.

اگر دولت بتواند یک واکنش سرکوبگرانه آهسته را با موفقیت طراحی کند، چیزی شبیه آنچه در هنگ کنگ در سال‌های 2020- 2019، دیدیم اتفاق خواهد افتاد.

تنها در صورتی که سرکوب در میدان از کنترل رهبران مرکزی خارج شود یا اگر معترضان تا حد ایجاد یک بحران عمومی از عقب نشینی خودداری کنند چیزی شبیه به تیان ن من در سال 1989 را شاهد خواهیم بود که البته این سناریو آخر بسیار بعید است و هرینه فراوانی روی دست پکن می‌گذارد.

اما حتی با فرض بر اینکه اعتراضات تشدید نشود، اشتباه است که تصور کنیم این حوادث تاثیر قابل توجهی نداشته است. اعتراضات اخیر چند موضوع را مشخص می‌کند.

1- مساله‌ای مانند اعتراض به قرنطینه کووید می‌تواند اعتراضاتی گسترده ایجاد کند و طیف‌های مختلف جامعه را در بر گیرد و با خود همراه کند.

2- بخشی از جامعه شهری چین به‌اندازه ای تحت ستم بوده است که برای حمایت از منتقدان رژیم به شکلی که قبلاً دیده نشده به خیابان می آید.

3- دولت چین درس‌های ارزشمندی آموخته در مورد اینک چگونه می‌تواند معترضان را بدون توسل به سرکوب‌های پرهزینه (هم از نطر منابع و هم از نظر اعتبار) و خطرناک باز دارد یا از بین برود.

4- اعتراضات همچنین به ما نشان داده‌اند که احتمالاً نارضایتی‌ها بر طرف نشده است و شاید مسائل عمیق تری در دل بسیاری از مردم چین رشته دار شده است که می‌تواند آن‌ها را به سمت ریسک‌های بزرگ تر در به چالش کشیدن حزب کمونیست چین در آینده سوق می‌دهد.

و در نهایت، ماباید تفکر خود را در مورد نحوه واکنش دولت‌های اقتدار گرا چین در زمانی که شهروندانشان بسیج می‌شوند تغییر دهیم و منتظر باشیم که تاکتیک‌ها و استراتژی‌های بسیار ظریف تری از آنچه تصور می‌کنیم به کار گیرند.

• آینده اعتراض‌ها

این اعتراض‌ها به کجا می‌رود؟ آیا واقعا خاموش شده است؟ تنها آینده می‌تواند به این سوالات پاسخ دهد. اما ما قطعاً دیده ایم که که در شرایط کنونی این امکان وجود دارد که که اعتراض‌هایی که بخش وسیعی از جامعه چین را در بر می‌گیرد اتفاق بیفتد و بارها با وجود شیوه‌های نوینی که پکن برای خاموش کردن آنها به کارمی‌رود؛ تکرار شود.

دو ماه بعد از اعتراض نمادین مرد روی پل، آتش‌سوزی روی یک ساختمان بلند مسکونی در ارومچی، جایی که بسیاری از ساکنان آن در قرنطینه به سر می‌برند، خشم عمومی را بر انگیخت و پرسش‌هایی را در مورد سیاست کویید صفر دولت چین ایجاد کرد. این آتش‌سوزی مرگبار در منطقه دو افتاده غربی چین، سین کیانگ، موجی از خشم را در شبکه‌های اجتماعی و تظاهرات خیابانی در پایتخت این منطقه ایجاد کرد و ساکنان ساختار لغو قرنطینه‌هایی شدند که بسیاری را بیش از سه ماه در خانه‌هایشان محبوس کرده بود.

در حالی که اعتراض به قانون کووید صفر دولتشی جین پینگ در سراسر شهر‌ها و مناطق مختلف چین گسترش پیدا کرده بود یک نماد ثابت در همه این اعتراضات دیده می‌شد: کاغذ سفید. در آغاز اعتراض‌ها ویدئو‌هایی در فضای مجازی منشتر کرد که نشان می دهد ده‌ها معرتض روی پلی درپکن برگه‌های کاغذ سفید را بالای سر نگه داشته بودند و ماشین‌ها در زیر پل به نشانه همبستگی بوق می‌زدند.