اعمال شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان + اعمال مشترک شب‌های قدر

به گزارش مشرق، شب قدر شب نزول قرآن و مقدر شدن امور یک‌ساله انسان‌هاست که از مهمترین و با فضیلت‌ترین شب‌های ماه مبارک رمضان محسوب می‌شود.

زمان دقیق شب قدر مشخص نیست ولی بر اساس بسیاری از روایات این شب در ماه رمضان قرار دارد و یکی از شب‌های 19، 21 یا 23 است.

تاریخ شب‌های قدر در فروردین 1403

اولین شب قدر روز 18 ماه رمضان (شب 19 رمضان) برابر با چهارشنبه 29 اسفند 1403 است.

دومین شب قدر روز 20 ماه رمضان (شب 21 رمضان) برابر با جمعه 1 فروردین 1404 است.

سومین شب قدر روز 22 ماه رمضان (شب 23 رمضان) برابر با یکشنبه 3 فروردین 1404 است.

اعمال شب قدر

اعمال شب قدر به دو دسته تقسیم می‌شوند دسته اول اعمالی است که در هر سه شب مشترک بوده و دسته دوم اعمالی که مختص همان شب است.

اعمال مشترک شب‌های قدر

• غسل کردن

علامه مجلسی فرموده‌اند: بهتر است غسل این شب‌ها در هنگام غروب آفتاب انجام بگیرد که نماز شام با غسل خوانده شود.

• خواندن 2 رکعت نماز

در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه سوره توحید را خوانده و بعد از نماز هفتاد مرتبه گفته شود: «استَغفِرُالله وَ اَتوبُ اِلَیهِ» در روایت آمده از جای خود برنخیزد تا حق تعالی او و پدر و مادرش را بیامرزد.

• باز کردن قرآن

قرآن مجید را باز کرده و در مقابل خود بگذارید و دعای زیر را بخوانید و بعد از آن حاجت خود را از خدا بخواهید: «اللَهُمَ اِنِی أَسأَلُکَ بِکِتَابِکَ المُنزَلِ وَ مَا فِیهِ وَ فِیهِ اسمُکَ الأَکبَرُ وَ أَسمَاؤُکَ الحُسنَی وَ مَا یُخَافُ وَ یُرجَی أَن تَجعَلَنِی مِن عُتَقَائِکَ مِنَ النَارِ»

• بر سر گرفتن قرآن

قرآن مجید را روی سر بگذارید و بگویید: «اللهُمَ بِحَقِ هذَا القُرآنِ وَ بِحَقِ مَن أَرسَلتَهُ بِهِ وَ بِحَقِ کُلِ مُؤمِن مَدَحتَهُ فِیهِ وَ بِحَقِکَ عَلَیهِم فَلَا أَحَدَ أَعرَفُ بِحَقِکَ مِنکَ»

سپس ده مرتبه بگویید «بِکَ یَا اللهُ»

ده مرتبه «بِمُحَمَد»

ده مرتبه «بِعَلِی»

ده مرتبه «بِفَاطِمَهَ»

ده مرتبه «بِالحَسَنِ»

ده مرتبه «بِالحُسَینِ»

ده مرتبه «بِعَلِیِ بنِ الحُسَینِ»

ده مرتبه «بِمُحَمَدِ بنِ عَلِی»

ده مرتبه «بِجَعفَرِ بنِ مُحَمَد»

ده مرتبه «بِمُوسَی بنِ جَعفَر»

ده مرتبه «بِعَلِیِ بنِ مُوسَی»

ده مرتبه «بِمُحَمَدِ بنِ عَلِی»

ده مرتبه «بِعَلِیِ بنِ مُحَمَد»

ده مرتبه «بِالحَسَنِ بنِ عَلِی»

ده مرتبه «بِالحُجَهِ»

سپس هر حاجتی را که دارید، بگویید.

• زیارت امام حسین (ع)

در روایات آمده است که چون شب قدر می‌شود منادی از آسمان هفتم ندا می‌کند از بطنان عرش که حق تعالی آمرزید هر که را که به زیارت قبر امام حسین (ع) آمده است.

• احیا داشتن

روایت شده است هر کس شب قدر را اِحیا بدارد، گناهانش آمرزیده می‌شود، هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگینی کوه‌ها و پیمانه دریاها باشد.

• خواندن صد رکعت نماز

صد رکعت نماز بخواند که فضیلت بسیار دارد به این صورت که در هر رکعت پس از سوره «حمد» ده مرتبه سوره «توحید» را بخوانید.

• خواندن دعای اللَهُمَ اِنِی أَمسَیتُ...

دعای زیر را بخوانید:

«اللَهُمَ اِنِی أَمسَیتُ لَکَ عَبداً دَاخِراً لا أَملِکُ لِنَفسِی نَفعاً وَ لا ضَراً وَ لا أَصرِفُ عَنهَا سُوءاً أَشهَدُ بِذَلِکَ عَلَی نَفسِی وَ أَعتَرِفُ لَکَ بِضَعفِ قُوَتِی وَ قِلَهِ حِیلَتِی فَصَلِ عَلَی مُحَمَد وَ آلِ مُحَمَد وَ أَنجِز لِی مَا وَعَدتَنِی وَ جَمِیعَ المُؤمِنِینَ وَ المُؤمِنَاتِ مِنَ المَغفِرَهِ فِی هَذِهِ اللَیلَهِ وَ أَتمِم عَلَیَ مَا

آتَیتَنِی فَاِنِی عَبدُکَ المِسکِینُ المُستَکِینُ الضَعِیفُ الفَقِیرُ المَهِینُ اللَهُمَ لا تَجعَلنِی نَاسِیاً لِذِکرِکَ فِیمَا أَولَیتَنِی وَ لا [غَافِلا] لِاِحسَانِکَ فِیمَا أَعطَیتَنِی وَ لا آیِساً مِن اِجَابَتِکَ وَ اِن أَبطَأَت عَنِی فِی سَرَاءَ [کُنتُ] أَو ضَرَاءَ أَو شِدَه أَو رَخَاء أَو عَافِیَه أَو بَلاء أَو بُؤس أَو نَعمَاءَ اِنَکَ سَمِیعُ الدُعَاءِ.»

• طلب آمرزش و دعا برای حوائج دنیا و آخرت

علامه مجلسی فرمودند بهترین اعمال در این شب‌ها طلب آمرزش و دعا برای حوائج دنیوی و اخروی برای خود، پدر و مادر و خویشاوندان و برادران زنده و مرده ایشان است.

• فرستادن صلوات

ذکر صلوات: اَللهُمَ صَلِ عَلی مُحمد وَ آلِ مُحمد

• خواندن جوشن کبیر

در بعضی روایات وارد شده است که در این سه شب دعای جوشن کبیر خوانده شود.

اعمال شب 21 ماه رمضان (اعمال مخصوص دومین شب قدر، شب بیست و یکم)

فضیلت شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان از شب نوزدهم ماه رمضان بیشتر است و باید اعمال مشترکه شب‌های قدر را انجام داد و علاوه بر آن خواندن:

• دعایی است که در "مصباح المتهجد" و "کافی" نقل شده است که در شب بیست و یکم خوانده می‌شود که به شرح زیر است:

یا مُولِجَ اللَیلِ فِی النَهارِ وَ مُولِجَ النَهارِ فِی اللَیلِ

ای فرو برنده شب در روز و ای فرو برنده روز در شب

وَ مُخرِجَ الحَیِ مِنَ المَیِتِ وَ مُخرِجَ المَیِتِ مِن الحَیِ

و ای بیرون آورنده زنده از مرده و بیرون آورنده مرده از زنده

یا رازِقَ مَن یَشاءُ بِغَیرِ حِساب

ای روزی دهنده هرکه را خواهی بی حساب

یا اَللهُ یا رَحمنُ یا اَللهُ یا رَحیمُ

ای خدا، ای بخشاینده، ای خدا، ای مهربان

یا اَللهُ اَللهُ یا اَللهُ

ای خدا، ای خدا، ای خدا

لَکَ الاسماءُ الحُسنی وَالامثالُ العُلیا وَالکِبرِیاءُ وَالا لآءُ

از آن تو است نام‌های نیکو و نمونه‌های والا و بزرگی و نعمت‌ها

اَسئَلُکَ اَن تُصَلِیَ عَلی مُحَمَد وَ الِ مُحَمَد

از تو خواهم درود فرستی بر محمد و آل محمد (ص)

وَاَن تَجعَلَ اسمی فی هذِهِ اللَیلَهِ فِی السُعَداءِ

و نام مرا در این شب در زمره سعادتمندان قرار دهی

وَ رُوحی مَعَ الشُهَداءِ

و روحم را با شهدا مقرون سازی

وَاِحسانی فی عِلِیینَ وَاِساَئَتی مَغفُورَهً

و احسان و نیکوکاریم را در بلندترین درجه بهشت و گناهانم را آمرزیده کنی

وَاَن تَهَبَ لی یَقینَاً تُباشِرُ بِهِ قَلبی

و به من یقینی عطا کنی که همیشه با دلم همراه باشد

وَاِیماناً یُذهِبُ الشَکَ عَنی

و ایمانی به من بدهی که شک و تردید را از من دور سازد

وَتُرضِیَنی بِما قَسَمتَ لی

و بدانچه روزیم کرده‌ای خشنودم سازی

وَآتِنا فِی الدُنیا حَسَنَهً وَفِی الاخِرَهِ حَسَنَهً

و بدهی به من در دنیا نعمت نیک و درآخرت نعمت نیکو

وَقِنا عَذابَ النارِ الحَریقِ

و نگهداری ما را از عذاب آتش سوزان

وَارزُقنی فیها ذِکرَکَ

و روزیم کنی در این شب از ذکر خود

وَشُکرَکَ وَالرَغبَهَ اِلَیکَ وَالاِنابَهَ

و سپاسگزاریت و اشتیاق و بازگشت بسویت

وَالتَوفیقَ لِما وَفَقتَ لَهُ مُحَمَداً وَ الِ مُحَمَد عَلَیهِ وَعَلَیهِمُ السَلامُ

و توفیق برای انجام آنچه را موفق داشتی بدان محمد و آل محمد را که بر او و بر ایشان سلام باد

• مرحوم "شیخ کفعمی" از "سید بن باقی" نقل کرده است که در شب بیست و یکم می‌خوانی:

اَللهُمَ صَلِ عَلی مُحَمَد وَ الِ مُحَمَد

خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد

وَاقسِم لی حِلماً یَسُدُ عَنی بابَ الجَهلِ

و چنان بردباری بهره ام کن که ببندد بر من در نادانی را

وَهُدیً تَمُنُ بِهِ عَلَیَ مِن کُلِ ضَلالَه

و هدایتی به من ده که بر من منت نهد از رهانیدن از هر گمراهی

وَغِنیً تَسُدُ بِهِ عَنی بابَ کُلِ فَقر

و بی‌نیازی به من بده که درهای انواع فقر را به تمامی بر من ببندد

وَقُوَهً تَرُدُ بِها عَنی کُلَ ضَعف

و نیرویی به من ده که هرگونه سستی را از من بازگرداند

وَعِزاً تُکرِمُنی بِهِ عَن کُلِ ذُل

و عزتی که از هر خواری مرا گرامی داری

وَرِفعَهً تَرفَعُنی بِها عَن کُلِ ضَعَه

و رفعت مقامی که بدان وسیله مرا از هر پستی بلند کنی

وَاَمناً تَرُدُ بِهِ عَنی کُلَ خَوف

و امنیتی که بوسیله آن هر ترسی را از من دور کنی

وَعافِیَهً تَستُرُنی بِها عَن کُلِ بلاء

و تندرستی که بدان وسیله مرا از هر بلایی بپوشانی

وَعِلماً تَفتَحُ لی بِهِ کُلَ یَقین

و دانشی که به آن هر یقینی را بر من مفتوح گردانی

وَیَقیناً تُذهِبُ بِهِ عَنی کُلَ شَک

و یقینی که بدان وسیله هر شک و تردیدی را از من دور سازی

وَدُعاءً تَبسُطُ لی بِهِ الاِجابَهَ فی هذِهِ اللَیلَهِ

و دعایی که اجابتش را بر من بگسترانی همین امشب

هذِهِ الساعَهِ الساعَهِ الساعَهِ الساعَهِ یا کَریمُ

و در همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت ای بزرگوار

وَخَوفاً تَنشُرُ لی بِهِ کُلَ رَحمَه

و ترسی به من بده که هر رحمتی را بدان وسیله بر من بگسترانی

وَعِصمَهً تَحُولُ بِها بَینی وَبَینَ الذُنُوبِ حَتی اُفلِحَ بِها

و مرا چنان خودنگهدار کن که همان حالت میان من و گناهان حائل شود

عِندَ المَعصُومینَ عِندَکَ بِرَحمَتِکَ یا اَرحَمَ الراحِمینَ

و بدان وسیله در پیشگاه معصومین (و خود نگهداران) درگاهت رستگار باشم ای مهربان‌ترین مهربانان

• به فرموده "شیخ مفید"، در این شب صلوات بسیار فرستد و بر ظالمان بر آل محمد (ص) و همچنین بر قاتل امیرمومنان (ع) بسیار لعن و نفرین فرستد و هم برای خویش و پدر و مادرش و سایر مؤمنان و مومنات دعا کند.

• دعا برای وجود مبارک امام زمان (عج) و فرج آن حضرت، یکی دیگر از اعمال این شب است. در روایتی که "سید بن طاووس" از حماد بن عثمان نقل کرده می‌خوانیم:

در شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان به محضر امام صادق (ع) شرفیاب شدم. امام از من پرسید که آیا غسل کرده‌ای؟ گفتم: آری امام (ع) حصیری طلبید و مرا نیز به کنارش فراخواند. آن حضرت (ع) مشغول نماز شد و من نیز نزدیک آن حضرت، نماز می‌خواندم. وقتی که از نمازها فارغ شدیم، آن حضرت دعا کرد و من آمین گفتم و این کار ادامه داشت تا صبح طلوع کرد. امام (ع) اذان و اقامه گفتند و برخی از خدمتکاران را فرا خواند و نماز صبح را به امامت آن حضرت (ع) بجا آوردیم.

امام صادق (ع) بعد از نماز، به تسبیح و تقدیس پروردگار پرداخت و بر پیامبر (ص) درود فرستاد و برای مؤمنان دعا کرد، آنگاه به سجده رفت و ساعتی در سجده بود و در آن مدت جز صدای نفس حضرت چیزی را نمی‌شنیدم، سپس دعایی خواند از جمله:

وَ أسألُکَ بِجَمیعِ ما سَأَلتُکَ وَ ما لَم أَسأَلکَ،

از تو تقاضا می‌کنم به جمیع آنچه که تو را با آن خواندم و آنچه را نخواندم،

مِن عَظیمِ جَلالِکَ ما لَو عَلِمتُهُ لَسَأَلتُکَ بِهِ،

ازعظیم جلال تو که اگر می‌دانستم، تو را با آن خواندم

أَن تُصَلِیَ عَلی مُحَمَد وَ أَهلِ بَیتِهِ،

از تو می‌خواهم بر محمد و اهل بیتش درود بفرستی

وَ أَن تَأذَنَ لِفَرَجِ مَن بِفَرَجِهِ فَرَجُ أَولِیائِکَ وَ أَصفِیائِکَ مِن خَلقِکَ،

و اجازه فرج و ظهور کسی را بدهی که با ظهور او گشایشی در کار اولیای تو و برگزیدگان از خلقت ظاهر می‌شود

وَ بِهِ تُبیدُ الظالِمینَ وَتُهلِکُهُم،

و به وسیله او ظالمان را نابود و هلاک می‌سازی.

عَجِل ذلِکَ یا رَبَ العالَمینَ.

ای پروردگار عالمیان، در ظهورش تعجیل فرما

پس از آن امام (ع) سر از سجده برداشت، عرض کردم: جانم به فدایت! شما برای فرج کسی دعا کردید که با فرج او گشایشی در کار دوستان و اولیای الهی حاصل خواهد شد، مگر آن کس شما نیستید؟ امام (ع) فرمود: نه! او قائم آل محمد است.

آنگاه امام صادق (ع) نشانه‌های ظهور ش را بیان کرد و در ادامه فرمود: " شب و روز، منتظر ظهور مولایت باش، زیرا خداوند هر روز در شأن و کاری است و انجام کاری او را از کار دیگر باز نمی‌دارد" (و توقع امر صاحبک لیلک و نهارک، فان الله کل یوم هو فی شأن، لا یشغله شأن عن شأن)

از شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان، دهه آخر ماه رمضان شروع می‌شود که بسیار پرارزش و مغتنم است، در هر شب از شب‌های این دهه، غسل مستحب است و روایت شده است که رسول خدا (ص) در هر شب از شب‌های دهه آخر ماه رمضان غسل کرد. همچنین اعتکاف در مساجد جامع در این دهه مستحب است و فضیلت فراوان دارد و در روایتی از رسول خدا (ص) اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان برابر دو حج و دو عمره شمرده شده است. رسول خدا (ص) در دهه آخر ماه رمضان در مسجد معتکف می‌شد. بسترش را جمع می‌کرد و آماده و مهیا و با نشاط به شب‌زنده‌داری و عبادات می‌پرداخت.