اعمال شب نیمه شعبان، از احیا و زیارت امام حسین تا نماز جعفر طیار
نیمه شعبان از اعیاد بزرگ مسلمان است و شب و روز بسیار مبارکی است و از جمله برکات این شب مبارک آن است که ولادت با سعادت حضرت صاحب عصر امام زمان ارواحنا له الفداء در سحر این شب سال دویست و پنجاه و پنج در سامراء واقع شده و باعث مزید شرافت این شب مبارک شده است.
فرارو - شب نیمه شعبان، شب بسیار مبارکی است. از امام جعفر صادق (ع) روایت است که از امام محمد باقر (ع) در مورد فضیلت شب نیمه شعبان سؤال شد؛ امام فرمود: آن شب بعد از لیل القدر افضل شبها است. در آن شب خداوند به بندگان، فضل خود را عطا میفرماید و ایشان را به من و کرم خویش میآمرزد.
پس سعی و کوشش کنید در تقرب جستن به سوی خدای تعالی در آن شب، که آن شبی است که خدا قسم یاد فرموده به ذات مقدس خود که سائلی را از درگاه خود تا زمانی که مطلب گناهی را درخواست نکند؛ دست خالی برنگرداند؛ و آن شبی است که قرار داده حق تعالی آن را از برای ما به مقابل آن که قرار داده شب قدر را برای پیغمبر ما صلی الله علیه و آله.
پس کوشش کنید در دعا و ثنا بر خدای تعالی و از جمله برکات این شب مبارک آن است که ولادت با سعادت حضرت صاحب عصر امام زمان ارواحنا له الفداء در سحر این شب سال دویست و پنجاه و پنج در سامراء واقع شده و باعث مزید شرافت این شب مبارک شده است.
اعمال شب نیمه شعبان
*س_
اعمال شب نیمه شعبان_س* 1- غسل، که باعث تخفیف گناهان میشود.
2- احیاء این شب به نماز و دعا و استغفار؛ و در روایت است که هر کس این شب را احیا دارد؛ نمیرد دل او در روزی که دلها بمیرند.
3- زیارت امام حسین (ع) است که افضل اعمال این شب و باعث آمرزش گناهان است اقل زیارت آن حضرت آن است که به جانب راست و چپ نظر کنید پس سر به جانب آسمان کنید و زیارت کنید آن حضرت را به این کلمات:
السلام علیک یا ابا عبدالله السلام علیک و رحم الله و برکاته
درود بر تو ای ابا عبد الله، درود و رحمت و برکات خدا بر تو
هرکس در هر کجا باشد و در هر زمان آن حضرت را به این شیوه زیارت کند، امید است که پاداش حج و عمره برای او نوشته شود.
4- خواندن دعایی که شیخ و سید نقل کرده اند، و به منزله زیارت امام زمان (صلوات الله علیه) است:
اللهم بحق لیلتنا [هذه] و مولودها و حجتک و موعودها التی قرنت الی فضلها فضلا فتمت کلمتک صدقا و عدلا لا مبدل لکلماتک و لا معقب لآیاتک نورک المتألق و ضیاؤک المشرق و العلم النور فی طخیاء الدیجور الغائب المستور جل مولده و کرم محتده و الملائک شهده و الله ناصره و مؤیده اذا آن میعاده و الملائک [فالملائک] أمداده سیف الله الذی لا ینبو و نوره الذی لا یخبو و ذو الحلم الذی لا یصبو مدار الدهر و نوامیس العصر و ولا الأمر و المنزل علیهم ما یتنزل [ینزل] فی لیل القدر
خدایا به حق این شبی که ما در آنیم و به حق آن کس که در آن به دنیا آمده و حجتت و موعود آن که همراه کردی به فضیلت این شب فضیلت دیگری و بدین سبب تمام شد کلمه تو به راستی و عدالت تغییر دهندهای برای کلمات تو نیست و پس زنندهای برای آیات تو نیست آن نور درخشانت و آن روشنی فروزانت و آن نشانه نورانی در شب تاریک ظلمانی آن پنهان غایب از انظار که ولادتش بزرگ و کریم الاصل بود و فرشتگان گواهان اویند و خدا یاور و کمک کار او است در آن هنگام که وعدهاش برسد و فرشتگان مددکارش باشند آن شمشیر برنده خدا که کند نشود و نور او که خاموش نگردد و بردباری که کار بی رویه انجام ندهد چرخ روزگار به خاطر او گردش کند و او و پدران معصومش نوامیس هر عصر و والیان امر خدایند در شب قدر آنچه نازل شود بر ایشان نازل گردد.
و أصحاب الحشر و النشر تراجم وحیه و ولا أمره و نهیه اللهم فصل علی خاتمهم و قائمهم المستور عن عوالمهم اللهم و أدرک بنا أیامه و ظهوره و قیامه و اجعلنا من أنصاره و اقرن ثارنا بثاره و اکتبنا فی أعوانه و خلصائه و أحینا فی دولته ناعمین و بصحبته غانمین و بحقه قائمین و من السوء سالمین یا أرحم الراحمین و الحمد لله رب العالمین و صلواته علی [و صلی الله علی] سیدنا محمد خاتم النبیین و المرسلین و علی أهل بیته الصادقین و عترته الناطقین و العن جمیع الظالمین و احکم بیننا و بینهم یا أحکم الحاکمین
اصحاب حشر و نشرند، و مفسران وحی خدا، و والیان امر و نهی حق. خدایا! بر خاتم و قائمشان که پوشیده از عوالم ایشان است درود فرست. خدایا! ما را به درک ایام او و ظهور و قیامش نایل فرما، و از یارانش قرارمان ده، و خونخواهی او قرین کن، و ما را در شمار یاران و دل دادگانش ثبت فرما، و در دولتش شاد و خرم زنده بدار، و از همنشینی اش بهرهمند ساز و برپا دارنده حقش قرارمان ده، و از بدیها به سلامت بدار،ای مهربانترین مهربانان، و سپاس خدای را پروردگار عالمیان، و درودهای بی پایان خدا بر آقایمان محمد خاتم پیامبران و رسولان، و بر اهل بیت راستگو و خاندان حق گویش باد، و لعنت فرست بر همه ستمکاران، و بین ما و بین آنان داوری کن، ای داورترین داوران.
5- شیخ از اسماعیل بن فضیل هاشمی روایت کرده که گفت: حضرت صادق علیه السلام این دعا را به من تعلیم داد که آن را در شب نیمه شعبان بخوانم:
أنت الحی القیوم العلی العظیم الخالق الرازق المحیی الممیت البدی ء البدیع لک الجلال و لک الفضل و لک الحمد و لک المن و لک الجود و لک الکرم و لک الأمر و لک المجد و لک الشکر وحدک لا شریک لک یا واحد یا أحد یا صمد یا من لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا أحد صل علی محمد و آل محمد و اغفر لی و ارحمنی و اکفنی ما أهمنی و اقض دینی و وسع علی فی رزقی فانک فی هذه اللیل کل أمر حکیم تفرق و من تشاء من خلقک ترزق فارزقنی و أنت خیر الرازقین فانک قلت و أنت خیر القائلین الناطقین و اسئلوا الله من فضله فمن فضلک أسأل و ایاک قصدت و ابن نبیک اعتمدت و لک رجوت فارحمنی یا أرحم الراحمین
خدایا تویی زنده پاینده والای بزرگ آفریننده، آفریننده روزی بخش، زندگی بخش میراننده، آغاز کننده پدید آورنده، بزرگی تو را است، برتری تو را است، سپاس از آن توست، نعمت و جود، کرم و فرمان، بزرگواری و شکر تنها تو را است، یگانه ای، شریکی برای تو نیست، ای یگانه ای یکتا، ای مقصود خلق، ای آن که نزاده و زاده نشده و برایش همتایی نبوه، بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا بیامرز و به من رحمت آر، و نیازهای مهم مرا کفایت فرما، بدهکاری ام را ادا کن، روزی ام را وسعت ده، به درستی که تو در این شب هر کار استواری را مقدر میکنی، و هرکه از خلق خود را بخواهی روزی میدهی، پس مرا روزی ده که تو بهترین روزی دهندگانی، تو گفتی و تو بهترین گوینده و سخنگویی: «از فضل خدا بخواهید» بنابراین از فضلت میخواهم، و تو را قصد کردم و به فرزند پیامبرت اعتماد نمودم، و به تو امید بستم، بر من رحم کن، ای مهربانترین مهربانان.
6- دعای زیر را حضرت رسول صلی الله علیه و آله در این شب میخواندند:
اللهم اقسم لنا من خشیتک ما یحول بیننا و بین معصیتک و من طاعتک ما تبلغنا به رضوانک و من الیقین ما یهون علینا به مصیبات الدنیا اللهم أمتعنا بأسماعنا و أبصارنا و قوتنا ما أحییتنا و اجعله الوارث منا و اجعل ثارنا علی من ظلمنا و انصرنا علی من عادانا و لا تجعل مصیبتنا فی دیننا و لا تجعل الدنیا أکبر همنا و لا مبلغ علمنا و لا تسلط علینا من لا یرحمنا برحمتک یا أرحم الراحمین
خدایا از ترست چنان نصیب ما کن، که بین ما و نافرمانی تو حایل شود، و از طاعتت آنچه که ما را به خشنودی ات برساند، و از یقین به قدری که گرفتاری های دنیا را بر ما آسان سازد، خدایا ما را به گوش هایمان و دیدگانمان و نیروهایمان تا گاهی که ما را زنده میداری بهرهمند گردان، و آن را وارث ما قرار بده، و انتقام ما را بر عهده کسی قرار ده که بر ما ستم روا داشته، و ما را بر کسی که با ما دشمنی ورزیده یاری ده، و مصیبت ما را در دین ما قرار نده، و دنیا را بزرگترین اندیشه و نهایت دانش ما قرار مده، و آن را که به ما رحم نمیکند بر ما چیره مکن، به مهربانی ات ای مهربانترین مهربانان.
این دعا دعای جامع و کاملی است که خواندن آن در اوقات دیگر نیز غنیمت است نقل شده که حضرت رسول همیشه این دعا را میخواندند.
7- صلوات هر روز را که در وقت زوال وارد شده خوانده شود.
8- دعای کمیل را که در این شب وارد شده است، خوانده شود.
9- هر یک از ذکرهای «سبحان الله» و «الحمد لله» و «الله اکبر» و «لا اله الا الله» را صد مرتبه بگوید، تا خدای تعالی همه گناهان گذشته او را بیامرزد، و حاجت های دنیا و آخرت او را برآورد.
10- شیخ طوسی در کتاب (مصباح) از ابو یحیی در ضمن خبری در فضیلت شب نیمه شعبان روایت کرده است که گفت: به مولای خود امام صادق علیه السلام گفتم: بهترین دعاها در این شب کدام است؟ فرمود: هرگاه نماز عشا را بجا آوردی، دو رکعت نماز به این ترتیب بخوان در رکعت اول سوره «حمد» و سوره «کافرون» و در رکعت دوم سوره «حمد» و سوره «توحید» و، چون سلام دادی، بگو: «سبحان الله» سی و سه مرتبه، و «الحمد لله» سی و سه مرتبه و «الله اکبر» سی و چهار مرتبه، سپس بگو:
یا من الیه ملجأ العباد [یلجأ العباد] فی المهمات و الیه یفزع الخلق فی الملمات یا عالم الجهر و الخفیات [و] یا من لا تخفی علیه خواطر الأوهام و تصرف الخطرات یا رب الخلائق و البریات یا من بیده ملکوت الأرضین و السماوات أنت الله لا اله الا أنت أمت الیک بلا اله الا أنت فیا لا اله الا أنت اجعلنی فی هذه اللیل ممن نظرت الیه فرحمته و سمعت دعاءه فأجبته و علمت استقالته فأقلته و تجاوزت عن سالف خطیئته و عظیم جریرته فقد استجرت بک من ذنوبی و لجأت الیک فی ستر عیوبی اللهم فجد علی بکرمک و احطط خطایای بحلمک و عفوک و تغمدنی فی هذه اللیل بسابغ کرامتک و اجعلنی فیها من أولیائک الذین اجتبیتهم لطاعتک و اخترتهم لعبادتک و جعلتهم خالصتک و صفوتک
ای آن که پناه بندگان در سختیها به سوی اوست، و بندگان در رخدادهای ناگوار به سوی او پناه میبرند، ای دانای آشکار و نهان، ای آن که خیالات وهم و فکر، و آنچه را اوهام در نظر می آورد بر او پنهان نمی ماند، ای پروردگار خلایق و آفریده ها، ای آن که ملکوت زمینها و آسمانها به دست اوست، تویی خدا، معبودی جز تو نیست، به اینکه معبودی جز تو نیست توسل می جویم، پس ای آن که معبودی جز تو نیست، مرا در این شب از کسانی قرار ده که به ایشان نظر کردی و به آنان رحم نمودی، و دعایشان را شنیدی پس اجابت کردی و درخواست گذشت از گناهشان را دانستی، پس ایشان را آمرزیدی، و از خطای گذشته و گناه بزرگشان درگذشتی، به تحقیق از گناهانم به تو پناه آوردم، و برای پرده پوشی عیب هایم به تو پناهنده شدم، خدایا! با کرم و فضلت بر من ببخش، و به بردباری و گذشت خطاهایم را بریز، و مرا در این شب با کرامت کاملت فرو پوشان، و از اولیایت که برای طاعتت برگزیدی، و برای عبادتت اختیار کردی و خالص و برگزیده درگاهت کردی قرار ده.
اللهم اجعلنی ممن سعد جده و توفر من الخیرات حظه و اجعلنی ممن سلم فنعم و فاز فغنم و اکفنی شر ما أسلفت و اعصمنی من الازدیاد فی معصیتک و حبب الی طاعتک و ما یقربنی منک و یزلفنی عندک سیدی الیک یلجأ الهارب و منک یلتمس الطالب و علی کرمک یعول المستقیل التائب أدبت عبادک بالتکرم و أنت أکرم الأکرمین و أمرت بالعفو عبادک و أنت الغفور الرحیم اللهم فلا تحرمنی ما رجوت من کرمک و لا تؤیسنی من سابغ نعمک و لا تخیبنی من جزیل قسمک فی هذه اللیل لأهل طاعتک و اجعلنی فی جن من شرار بریتک رب ان لم أکن من أهل ذلک فأنت أهل الکرم و العفو و المغفر
خدایا! مرا از کسانی که کوشش شان قرین سعادت شد، و بهره شان از خیرات کامل گشت قرار ده، و نیز مرا از کسانی قرار ده که سلامت یافتند و نعمت پذیر و رستگار گشته پس بهره بردند، و مرا از گزند آنچه پشت سر گذاردم کفایت فرما، و از زیاده روی در معصیتت نگاه دار، طاعتت و هر آنچه مرا به تو نزدیک میسازد و مقرب درگاهت می نماید محبوب من قرار ده، سرورم هر فراری به تو پناه میآورد، و هر جوینده به تو التماس می کند، و هر عذرخواه توبه کار بر کرم تو تکیه می زند، بندگانت را با احترام گذرادن به آنان ادب کردی و تو کریمترین کریمانی، و بندگانت را دستور به گذشت دادی و تویی آمرزنده مهربان. خدایا! مرا نسبت به آنچه از کرمت امیدوارم بی بهره مکن، و از نعمت های کاملت ناامید مساز، و از بهره فراوانت که در این شب برای اهل طاعتت مقرر نموده ای بی نصیب مکن، و مرا از شرارت مخلوقاتت در سپر استواری قرار ده، پرودگارا هرچند سزاوار آن همه عنایت نباشم، ولی تو اهل کرم و گذشت و آمرزشی.
و جد علی بما أنت أهله لا بما أستحقه فقد حسن ظنی بک و تحقق رجائی لک و علقت نفسی بکرمک فأنت أرحم الراحمین و أکرم الأکرمین اللهم و اخصصنی من کرمک بجزیل قسمک و أعوذ بعفوک من عقوبتک و اغفر لی الذنب الذی یحبس علی [عنی] الخلق و یضیق علی الرزق حتی أقوم بصالح رضاک و أنعم بجزیل عطائک و أسعد بسابغ نعمائک فقد لذت بحرمک و تعرضت لکرمک و استعذت بعفوک من عقوبتک و بحلمک من غضبک فجد بما سألتک و أنل ما التمست منک أسألک بک لا بشی ء هو أعظم منک
بر من چنان که شایسته آنی مرحمت فرما، نه چنان که سزاوار آنم، زیرا گمانم به تو نیکو است، و امیدم درباره تو محکم شده و جانم به سر رشته کرم تو آویخته است پس تویی مهربانترین مهربانان و کریمترین کریمان خدایا! خدایا مرا مخصوص بدار از کرم خویش به بهرههای فراوان، و پناه میآورم به عفوت از عقابت، و بیامرز بر من گناهی را که زشت خویی آورد، و روزی را بر من تنگ میکند، تا به خشنودی درخورت بپا خیزم، و به فراوانی عطایت متنعم شوم، و به نعمتهای کاملت خوشبخت گردم، هرآینه به آستانت پناه آوردم، و متعرض کرمت شدم، و به عفوت از مجازاتت، و به بردباری ات از خشمت پناه بردم، پس ببخش مرا آنچه که از تو درخواست نمودم، و به من برسان آنچه را از تو خواهش کردم، از تو می خواهم به حق خودت نه به چیزی که بزرگتر از تو باشد که چیزی بزرگتر از تو نیست.
پس به سجده می روی و 20 مرتبه یا رب، 7 مرتبه یا الله، 7 مرتبه لاحول ولا قو الا بالله، 10 مرتبه ما شآء الله، 10 مرتبه لا قو الا بالله، و 10 مرتبه صلوات می فرستی بر پیغمبر و آل او علیهم السلام و حاجت خود را از خدا بخواه. پس سوگند به خدا که اگر در پی این عمل، به عدد قطرات باران حاجت بخواهی هر آینه خدا (عز و جل) به کرم فراگیر و فضل بزرگش، آن حاجت را به تو می رساند.
11- شیخ طوسی و کفعمی فرموده اند که در این شب این دعا را بخواند:
الهی تعرض لک فی هذا اللیل المتعرضون و قصدک القاصدون و أمل فضلک و معروفک الطالبون و لک فی هذا اللیل نفحات و جوائز و عطایا و مواهب تمن بها علی من تشاء من عبادک و تمنعها من لم تسبق له العنای منک و ها أنا ذا عبیدک الفقیر الیک المؤمل فضلک و معروفک فان کنت یا مولای تفضلت فی هذه اللیل علی أحد من خلقک و عدت علیه بعائد من عطفک فصل علی محمد و آل محمد الطیبین الطاهرین الخیرین الفاضلین و جد علی بطولک و معروفک یا رب العالمین و صلی الله علی محمد خاتم النبیین و آله الطاهرین و سلم تسلیما ان الله حمید مجید اللهم انی أدعوک کما أمرت فاستجب لی کما وعدت انک لا تخلف المیعاد
خدایا خواهندگان در این شب به درگاه تو آمدند و قاصدان تو را مقصد خویش قرار دادند و خواهشمندان فضل و نیکی تو را آرزو کردند و تو در این شب بخششها و جوایز و عطاهایی و بهرههایی داری که به هر یک از بندگانت بخواهی عطا خواهی کرد و از آن کس که عنایت تو نسبت به او سبقت نگرفته است آن را باز داری و من اینک آن بنده کوچک و نیازمند درگاه تو و آرزومند فضل و نیکی تو هستم پس ای مولای من اگر بنا داری در این شب بر کسی از خلق خویش تفضلی فرمایی و جایزهای از روی مهر و عطوفت به او بدهی پس درود فرست بر محمد و آل محمد آن پاکان پاکیزه برگزیده برتر و از نعمت و نیکی خویش بر من نیز لطف فرما ای پروردگار جهانیان و درود خدا بر محمد خاتم پیمبران و بر آل پاکش و تحیت فراوان که همانا خداوند ستوده و بزرگوار است خدایا من تو را میخوانم چنانچه دستور فرمودی پس دعایم را مستجاب کن چنانکه وعده فرمودی که به راستی تو خلف وعده نمیکنی.
12- بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع، و بعد از دعاهای وتر دعایی را که شیخ طوسی و سید ابن طاووس روایت کرده اند بخواند.
13- سجدهها و دعاهایی را که از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده به جا آورد از جمله روایتی است که شیخ از حماد بن عیسی از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت، امام صادق علیه السلام فرمودند: شب نیمه شعبانی فرا رسید، رسول خدا در آن شب در منزل عایشه بود، چون شب به نیمه رسید از بستر خود برای عبادت برخاست، هنگامی که عایشه بیدار شد، دریافت که پیامبر از خوابگاه خویش بیرون رفته، وی را همچون اغلب زنان وسوسه گرفت، گمان کرد آن حضرت نزد همسر دیگری از همسرانش رفته، از جا برخاست و چادرش را بر خود پیچید و سوگند به خدا که چادر او از ابریشم و کتان نبود، تارش از مو، و پودش از کرک شتر مایه داشت، حجره به حجره در حجره های زنان رسول خدا جستجو می کرد، در این میان که در جستجوی آن حضرت بود، ناگهان نگاهش به رسول خدا افتاد که مانند جامه ای بر زمین چسبیده در حال سجده است، به نزدیک آن حضرت رفت، شنید در سجده اش چنین می گوید:
سجد لک سوادی و خیالی و آمن بک فؤادی هذه یدای و ما جنیته علی نفسی یا عظیم [عظیما] ترجی [یرجی] لکل عظیم اغفر لی العظیم فانه لا یغفر الذنب العظیم الا الرب العظیم
به خاک افتاد برای تو سراپایم و اندیشهام و ایمان آورد به تو دلم، این است هر دو دستم و آنچه جنایتی که بر خویش کردم ای بزرگی که در هر کار بزرگی امید به او است بیامرز گناه بزرگم را که نیامرزد گناه بزرگ را جز پروردگار بزرگ
سپس سر مبارک خویش را از سجده برداشت، و دوباره به سجده برگشت، عایشه شنید که آن حضرت میگوید:
أعوذ بنور وجهک الذی أضاءت له السماوات و الأرضون و انکشفت له الظلمات و صلح علیه أمر الأولین و الآخرین من فجأ نقمتک و من تحویل عافیتک و من زوال نعمتک اللهم ارزقنی قلبا تقیا نقیا و من الشرک بریئا لا کافرا و لا شقیا
پناه برم به نور ذات تو که روشن شد به او آسمانها و زمینها و برچیده شد به او تاریکیها و اصلاح شد به او کار اولین و آخرین از ناگهانی رسیدن عذابت و از پا برجا شدن تندرستی تو و از زائل شدن نعمتت خدایا روزیم گردان دلی پاک و پاکیزه و مبرای از شرک که نه کافر باشد و نه اهل شقاوت
سپس دو طرف روی خود را بر خاک نهاد و گفت:
عفرت وجهی فی التراب و حق لی أن أسجد لک
روی خویش را به خاک ساییدم، و مرا سزاست که تو را سجده کنم.
14- نماز جناب جعفر طیار را بجا آورد، چنان که شیخ از امام رضا علیه السلام روایت کرده است.
15- نمازهای این شب را بجا آورد که بسیار است، از جمله نمازی است که ابو یحیی صنعانی از امام باقر و امام صادق علیه السلام روایت کرده، و همچنین سی نفر از کسانی که مورد اطمینان و اعتماد هستند از آن دو بزرگوار روایت کرده اند که هرگاه شب نیمه شعبان فرا رسید چهار رکعت نماز بجا آور به این ترتیب که در هر رکعت سوره «حمد» و پس از آن صد مرتبه سوره «توحید» را بخوان. و، چون فارغ شدی بگو:
اللهم انی الیک فقیر و من عذابک خائف مستجیر اللهم لا تبدل اسمی و لا تغیر جسمی و لا تجهد بلائی و لا تشمت بی أعدائی أعوذ بعفوک من عقابک و أعوذ برحمتک من عذابک و أعوذ برضاک من سخطک و أعوذ بک منک جل ثناؤک أنت کما أثنیت علی نفسک و فوق ما یقول القائلون
خدایا من به درگاهت نیازمندم و از عذاب و شکنجهات ترسان و پناه خواهم خدایا نامم را (از زمره موحدان) عوض مکن و جسمم را دگرگون مکن و آزمایشم را سخت مکن و دشمن شادم مفرما پناه می برم به عفوت از کیفرت و پناه می برم به رحمتت از عذابت و پناه می برم به خشنودیت از خشمت و پناه می برم به خودت از خودت مدح تو والا است و تو چنانی که خود ثنای خود کردهای و بالاتر از آنی که مردم گویند.
التماس دعا