افزایش 50 ساله‌هایی که ازدواج نمی‌کنند / «دختران و پسران از 35 سال بگذرند احتمال اینکه مجرد بمانند زیاد است»
همشهری نوشت: «400هزار ایرانی در تجرد قطعی به‌سرمی‌برند که 300هزار نفر از آنها زن و 100هزار نفر هم مرد هستند. از 25 میلیون خانوار ایرانی هم 13درصدشان تک‌نفره‌اند، اما 4درصد از این جمعیت، تجرد اختیاری دارند و 9درصد دیگر امکان ازدواج ندارند.»
این آماری غیررسمی است درباره کسانی که 50 سالگی را رد کرده‌اند و دیگر تمایلی به ازدواج ندارند. البته خبرگزاری ایرنا هم اردیبهشت امسال از کاهش ثبت ازدواج در ایران خبر داده و نوشته بود: «میزان ثبت شده در فاصله سال‌های 1390 تا 1399، نشان می‌دهد تعداد ازدواج‌ها روندی کاهشی داشته و این رقم بیش از 36درصد افت دارد.» البته به تأکید برخی جامعه‌شناسان با افزوده شدن افرادی که بعد از طلاق دیگر ازدواج نمی‌کنند، آمار تجردهای قطعی به 5 میلیون نفر هم افزایش خواهد یافت.
در این‌باره عواملی ازجمله کمال‌گرایی، افزایش استانداردهای ازدواج، فرهنگ‌های غلط و فرایندهای مهندسی نشده مانند تحصیلات عالی و اشتغال، مسائل اقتصادی و فرهنگی، تأکید بر رعایت سنت‌هایی ازجمله مهریه، جهیزیه و... مطرح می‌شود که میل به ازدواج را در جامعه ایرانی کاهش داده است؛ هر چند که ارقام اعلام شده را برخی جامعه‌شناسان تأیید نمی‌کنند و می‌گویند طی دهه‌های اخیر آمار تجرد افراد بالای 50 سال تغییر چندانی نداشته، درباره آقایان همچنان 2 درصد است و درباره زنان با کمی افزایش به 4 درصد رسیده، اما بیان این آمارها به جای تمرکز بر اصلاح زیرساخت‌ها و ترویج ازدواج آسان، آسیب عادی‌انگاری را به همراه خواهد داشت.
فردیت افراطی و تجرد قطعی
«طبق آماری که در اختیار داریم افرادی که در تجرد قطعی به‌سرمی‌برند به 400هزار نفر رسیده‌اند؛ 300 هزار زن و 100 هزار مرد.» صالح قاسمی، پژوهشگر حوزه جمعیت با بیان این مطلب درباره افزایش تمایل افراد به مجرد ماندن می‌گوید: «در دهه 60 و 70، ایران با بحران مضیقه ازدواج روبه‌رو شد. دلیل آن هم این بود که تعداد مردهایی که در سن مقابل خانم‌ها برای ازدواج وجود داشت، کم شد و این امر فرصت ازدواج را از خانم‌ها سلب کرد، اما امروز در کشور با بحران مضیقه ازدواج روبه‌رو نیستیم.»
او کمال‌گرایی را یکی از عوامل مجرد ماندن افراد عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «برخی فرهنگ‌های غلط و فرایندهای مهندسی نشده مانند تحصیلات عالی و اشتغال معمولاً میل زنان به ازدواج را کم می‌کند و استانداردها و سطح توقع آنها را در مقوله ازدواج بالا می‌برد. البته تجرد قطعی علاوه بر ریشه‌های جمعیت‌شناختی یعنی ایجاد تعادل در تعداد فرزندان دختر و پسر، ریشه‌های فرهنگی نیز دارد؛ یعنی به‌دلیل فرهنگسازی‌های نادرست که استانداردهای ازدواج را افزایش می‌دهد، افراد در فرصت مناسب ازدواج نمی‌کنند و در معرض تجرد قطعی قرار می‌گیرند.»
این پژوهشگر به تفاوت تجرد قطعی با تجرد اختیاری اشاره می‌کند و می‌گوید: «تجرد اختیاری یعنی افرادی که با اختیار خود تصمیم به ازدواج ندارند و قصد دارند مجرد زندگی کنند. هم‌اکنون در ایران 25میلیون خانوار داریم که براساس داده‌ها نزدیک به 13درصد آنها تک‌نفره هستند؛ یعنی خانواده‌هایی که تعداد اعضای آنها به‌دلیل هرگز ازدواج نکردن، طلاق یا فوت همسر، یک‌نفره باقی مانده است. از این 13درصد، 4درصد کسانی هستند که تجرد اختیاری دارند، اما 9درصد باقیمانده کسانی هستند که تمایل به ازدواج دارند، اما امکان ازدواج برای آنها وجود ندارد.»
او تأکید می‌کند: «در مجموع اگر نگاه کنیم، تعداد جوانانی که در سنین متعارف ازدواج، تصمیم اختیاری برای تجرد می‌گیرند، زیاد نیست و حتی بیش از 2 درصد از کل خانوار را تشکیل نمی‌دهد. طبق آمار، این افراد حداکثر 250 تا 300هزار نفر می‌شوند که این تعداد در مقابل سایر گروه‌ها آمار چشمگیری نیست.»
قاسمی به اهمیت مسائل فرهنگی و فردیت افراطی بر تجرد قطعی هم تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: «در راه‌حل برای کاهش آمار تجرد قطعی، مسائل اقتصادی و فرهنگی دخیل هستند؛ چه بسا که نگرش‌های فرهنگی و سبک زندگی، تأثیرگذارتر از مسائل اقتصادی است. انسان براساس روح حاکمی که در دنیا شکل گرفته متمایل بر فردیت و فردگرایی افراطی شده و همه‌چیز را در منیت می‌بیند، در قانون جوانی جمعیت، راهکارهای اقتصادی وجود دارد که تا حدودی اجرا شده، اما در کنار آن باید در پیوست‌های رسانه‌ای و فرهنگی تلاش کنیم تا اصالت و اهمیت خانواده و تشکیل خانواده در ایران پا بر جا بماند.»
جمعیت چندمیلیونی مجردهای قطعی
البته به تأکید فعالان حوزه اجتماعی، با افزایش جمعیت زنان و مردانی که طلاق گرفته و تمایلی به ازدواج دوباره ندارند، آمار جمعیت مجردهای قطعی کشور به بیش از 5 میلیون نفر هم می‌رسد. امیرمحمود حریرچی، آسیب‌شناس اجتماعی و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی در این‌باره می‌گوید: «اگر سن دختران و پسران از 35 سال بگذرد و تا این سن ازدواج نکرده باشند، با توجه به اینکه احتمال ازدواج‌شان پایین می‌آید، احتمال اینکه مجرد باقی بمانند هم بسیار زیاد است و تجرد قطعی خواهند داشت.» حریرچی درباره آمار تجرد زنان هم می‌گوید: «حدود 36درصد از جمعیت زنان را طیف سنی 15تا 34 سال تشکیل می‌دهند که هنوز ازدواج نکرده‌اند. همچنین حدود 2.3درصد از زنان بالای 45 سال در گروه تجرد قطعی قرار دارند. باید به آمار تجرد قطعی در کشور، زنان و مردانی را هم که طلاق گرفته‌اند و دوباره ازدواج نکرده‌اند اضافه کنیم. در این صورت آمار مجردان قطعی به بیش از 5میلیون نفر خواهد رسید و حتما از سال 99 تا به امروز به تعداد جوانانی که تجرد قطعی داشته و خانواده مستقلی ندارند، اضافه شده است.»
اصلاح زیرساخت‌ها ضروری‌تر از بیان آمار
اما افزایش تجردهای قطعی و بیان این آمارهای چند صد هزار و چند میلیون نفری را شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس و استاد دانشگاه تهران تأیید نمی‌کند. او می‌گوید: «به‌نظر نمی‌رسد که تغییر چندانی در کاهش آمار ازدواج در ایران وجود داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که هم‌اکنون حدود 2 درصد از مردان و 4 درصد از زنان در رنج سنی 49 تا 50 سال مجرد باقی مانده‌اند. آمار ازدواج مردان طی دهه‌های اخیر روی همین 2 درصد باقی مانده و تنها همین بخش از جمعیت به دلایل مختلف تمایلی به ازدواج نداشته‌اند، اما درباره زنان با کمی افزایش به 4 درصد رسیده است.»
به‌گفته کاظمی‌پور، درباره زنان بحث تأخیر در ازدواج وجود دارد و نفی ازدواج به‌معنای تجرد قطعی مطرح نیست: «یک رویکرد متفاوت در زنان رخ داده که آنها ازدواج را به بعد از دوران تحصیل و داشتن یک شغل مناسب موکول می‌کنند، اما توجهی ندارند که چنین رویکردی می‌تواند آسیب‌هایی هم داشته باشد؛ ازجمله اینکه شانس ازدواج را به‌شدت کاهش دهد.» او در پاسخ به این سؤال که چرا میل به ازدواج در گروه‌های سنی مختلف به‌ویژه متولدان دهه‌های 60 و 70 کاهش پیدا کرده، می‌گوید: «این دو گروه سنی هنوز به 50 سال نرسیده‌اند و شاید تا آن زمان ازدواج برایشان محقق شود؛ بنابراین تجرد قطعی درباره آنها مطرح نیست. البته درباره دهه شصتی‌ها شانس ازدواج کاهش پیدا کرده است. جوانان ما امروز با وجود اینکه تصورات غربی در روابط دارند، اما سنت‌ها را هم رها نکرده و انتظارشان این است که جهیزیه و مهریه بالا هم داشته باشند.»
این جمعیت‌شناس، مشکلات اقتصادی را دلیل اصلی تأخیر در ازدواج نمی‌داند و تأکید می‌کند: «اینطور عنوان می‌شود که دختران بدون تمکن مالی از قافله ازدواج عقب مانده‌اند، اما آمارها نشان می‌دهد که دختران شاغل هم هنوز مجردند؛ بنابراین صرف اینکه کاهش میل به ازدواج را به مسائل اقتصادی ربط دهیم، صحیح نیست و تغییر در تفکرات و فرهنگ خانواده‌ها هم بر این مسئله اثر گذاشته است.» این استاد دانشگاه درباره آسیب‌های تجرد قطعی هم می‌گوید: «در وهله اول جدی‌ترین آسیب برای خود فرد است.
ذات انسان دوستدار تشکیل خانواده است و درصورتی که محقق نشود، می‌تواند مشکلات روحی و روانی برای او به‌وجود آورد. بر فرض اینکه از نظر اقتصادی هم مشکلی نداشته باشند، اما در محیط اجتماعی و در سنین بالا تنها خواهند ماند که خود عامل مشکلات روانی و اجتماعی است. برخی از جامعه زنان ایران به‌دنبال این هستند که بعد از ارتقای موقعیت اجتماعی، ازدواج کنند، اما در حقیقت نوعی فرصت‌سوزی درباره خودشان رقم می‌زنند.» کاظمی‌پور معتقد است اعلام این آمارها درباره تجردهای قطعی نه‌تنها منجر به اصلاح ساختار نمی‌شود، بلکه می‌تواند عادی‌انگاری‌هایی را هم رقم بزند و منجر به تأسی دیگر افراد شود: «در اعلام چنین اعدادی علاوه بر کسانی که به 50 سالگی رسیده‌اند، افراد مطلقه و همسر فوت شده هم که در سنین بارداری هستند، گنجانده می‌شوند و آمارها را افزایش می‌دهند، اما بهتر است به جای اعلام این آمارها به فکر اصلاح زیرساخت‌ها باشیم و البته گسترش فرهنگ ازدواج آسان.»
بیشتر بخوانید:
233236
کد خبر 1701479