اقتصاد حج حلقه مغفول درخودکفایی امت اسلامی

به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، موسم مبارک حج 1443 هجری قمری بار دیگر میعاد ملت‌های مسلمان قرار گرفت و خداوند این مسیر فضل و رحمت را به روی امت خود گشوده است تا از این فرصت برای تحکیم وحدت و دوری از تفرقه بهره برند.

پایگاه خبری «الخلیج اونلاین» در یادداشتی با عنوان «اقتصاد حج... نعمتی تجدیدپذیر» و به قلم عبدالحافظ الصامی، امت اسلامی را به تلاش و برنامه‌ریزی برای تحقق اتحاد اسلامی به عنوان یکی از ارکان حج و رسیدن به خودکفایی و بی نیازی به کشورهای غیرمسلمان در تامین مایحتاج موسم حج دعوت کرد.

در ابتدای این یادداشت آمده است: مناسک حج، عباداتی است که عواید مالی محسوسی نیز به همراه دارد، در شرایط عادی قبل از همه‌گیری کرونا، سالانه بیش از دو میلیون زائر برای ادای حج مشرف می‌شدند.

در سال‌های 2020 و 2021 به دلیل شیوع شدیدتر کرونا تعداد حجاج به طور استثناء کم شده بود؛ اما موسم حج سال 1443 هجری قمری با تشرف قریب به یک میلیون زائر برگزار شد که البته این تعداد نسبت به سال های قبل از کرونا کم تر بوده است. در سال 2019 بالغ بر 2 میلیون و 400 هزار نفر به حج رفتند که یک میلیون و هشتصد هزار نفر آنها از خارج عربستان بودند و قریب به 600 هزار حاجی هم از داخل این کشور مشرف شدند.

نویسنده با بیان اینکه حج یکسری فوائد مالی دارد که بعضی مستقیم و بعضی غیرمستقیم هستند، گفت: این منافع حاصل از مناسک حج و سفر حجاج هم برای کشورهایی است که حجاج از آنجا آمده‌اند و هم برای عربستان سعودی که خانه خدا و سایر اماکن متبرکه در آنجاست.

الخلیج اونلاین عربستان سعودی را یکی از بزرگترین ذینفعان مالی موسم حج خواند و گفت: آمار عربستان نشان می‌دهد که هزینه‌های حجاج در سال 2019 بالغ بر 26.9 میلیارد دلار بوده است که افزایش هشت درصدی نسبت به هزینه‌های سال 2018 را نشان می‌دهد که در آن سال هزینه‌های حجاج به 24.9 میلیارد دلار رسید.

البته در سال 1443 هجری قمری (امسال) که تعداد زائران به حدود 50 درصد سال 1440 هجری قمری محدود شده بود، حجم هزینه‌ها کمتر از قبل از شیوع کرونا بود، اما باید گرانی‌های کنونی بسیاری از کالاها و خدماتی که حجاج در داخل عربستان دریافت می‌کنند، در نظر گرفت.

در ادامه یادداشت آمده است: در همین حال سرویس‌های خدمات رسانی به حجاج هر سال نسبت به قبل بهبود و ارتقا پیدا می‌کند که شامل خدمات مربوط به اسکان، انواع حمل و نقل، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و بانک‌هاست.(از جمله که امسال استفاده از اسکوتر برقی برای جابجایی حجاج در سرزمین مشاعر راه اندازی شده بود).

در غیر از عربستان هم موسسات بسیاری هستند که به حجاج در زمینه تهیه ویزا، رزرو بلیط سفر، خرید لوازم سفر برای حج و مدیریت هزینه‌های سفر در ایام حج، خدمات ارائه می‌دهند یا حتی شرکت‌هایی هستند که به حجاج اجناس و کالاهایی را به عنوان سوغاتی برای خانواده و نزدیکان پیشنهاد می‌دهند؛ علاوه بر هزینه‌هایی هم که حجاج برای تهیه ولیمه و اطعام خویشاوندان پس از بازگشت از سفر حج اختصاص می‌دهند.

شاید یکی از بزرگترین ذینفعان موسم حج امسال، شرکت‌های هواپیمایی کشورهای اسلامی باشند که در جابجایی زائران مشارکت می‌کنند، زیرا اکثر حجاج علیرغم قیمت بالای بلیط هواپیما، چه این افزایش به دلیل افزایش نرخ تورم باشد، چه شرکت‌های هواپیمایی خواهان جبران خسارات خود در طول همه گیری بحران کرونا هستند، با هواپیما سفر می‌کنند.

نویسنده در ادامه به آیه 22 و 23 سوره حج اشاره کرد و گفت: خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: وَأَذِن فِی النَاسِ بِالحَجِ یأتُوکَ رِجَالًا وَ عَلَی کُلِ ضَامِر یأتِینَ مِن کُلِ فَج عَمِیق، لِیشهَدُوا مَنَافِعَ لَهُم، مردم را دعوت عمومی به حج کن تا پیاده و سواره بر مرکب‌های لاغر از هر راه دور (به سوی خانه خدا) بیایند تا شاهد منافع گوناگون خویش (در این برنامه حیاتبخش) باشند.

الصامی افزود: خداوند متعال برای کسی که استطاعت حج را داشته باشد آن را واجب کرده تا از منافع مادی و معنوی حج بهره ببرد. خداوند متعال اراده فرموده است که حجاج با انجام برخی امور دنیوی مانند تجارت و غیره از این سفر زیارتی بهره‌مند شوند که بتواند برای آنان سود مالی هم داشته باشد. مسلمانان باید از این فرصت استفاده کنند.

نویسنده تاکید کرد: در موسم حج که شهروندانی از حدود 57 کشور جهان با تخصص‌ها و علایق مختلف گرد هم آمده‌اند، می توان از این مجمع به نفع اقتصاد کشورهای اسلامی استفاده کرد.

او با اشاره به امکان برگزاری همایش‌های تخصصی کشورهای اسلامی در تمامی زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی گفت: از این طریق می توان به مفهوم عملی امت واحد دست یافت و این ابهام را از توان و ظرفیت کشورهای اسلامی زدوده و جنبه‌های مربوط به توانمندی‌های طبیعی، انسانی و مالی را عرضه کرد تا با ایجاد نوعی همکاری به مزیت‌های تجاری، صنعتی و خدماتی حج دست یابیم.

نویسنده افزود: به عنوان مثال، حجاج در شرایط معمول به حدود دو میلیون راس قربانی در داخل عربستان نیاز دارند و بیشتر دام‌های زنده برای قربانی از خارج و در راس آن استرالیا و سایر کشورها وارد می‌شود، در شرایطی که کشورهای فقیر اسلامی نظیر سومالی، سودان و غیره امکان صادرات دام زنده خود به عربستان در ایام حج را ندارند؛ پس چرا ترتیبی داده نمی‌شود که برای کشورهای مسلمان آفریقایی مزیتی حاصل شود تا از فروش دام‌های زنده خود به عربستان سعودی بهره‌مند شوند و وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنها بهبود یابد.

در ادامه یادداشت با بیان اینکه موضوع بهره‌مندی از همکاری کشورهای اسلامی تنها به موضوع قربانی کردن حجاج بستگی ندارد، آمده است: میلیون‌ها مسلمان هستند که حاجی نیستند و در کشورهای خود مراسم قربانی را انجام می‌دهند و می‌خواهند دام‌های زنده با قیمت‌های مناسب و رعایت شرایط شرعی در دسترسشان باشد و بی شک همکاری کشورهای اسلامی در این زمینه به جای واردات از سایر کشورهای غیراسلامی، فرصت‌های سرمایه گذاری را نیز باز کرده و تجارت بین کشورهای اسلامی را فعال می‌کند.

در ادامه یادداشت آمده است: از سوی دیگر، حجاج غالبا با سوغاتی و کالاهایی با مبالغ هنگفت به کشور خود باز می‌گردند که عمده آنها در چین و سایر کشورهای غیر اسلامی ساخته می‌شود و عموماً کالاهایی سنتی و معمول هستند، حتی اگر دستگاههایی الکترونیکی و غیره باشند پس چرا تولید این کالاها را در داخل کشورهای اسلامی با هماهنگی بین منابع انسانی و مالی آن کشورها هماهنگ نکنیم که در این صورت تاثیر مثبت این همکاری فراتر از موسم حج خواهد بود.

ارتقای فناوری

نویسنده با بیان اینکه اکثریت کشورهای اسلامی در تولید فناوری به ویژه از جنبه انتقال فناوری در قالب محصولاتی با ابعاد اقتصادی ضعیف هستند، گفت: کشورهای اسلامی می‌توانند فناوری‌هایی را مطابق با نیاز بازار تولید کنند. از این رو باید فعالیت‌هایی در موسم حج گنجانده شود که شامل برگزاری مجامع و سمینارهایی برای ثبت اختراع و ارائه ایده با ابعاد فناوری متناسب با نیاز کشورهای جهان اسلام باشد و این امر فرصتی برای کشورهای دارای پس انداز مالی است تا پول‌های آنها در بازار مجهول پول یا سفته بازی در املاک و غیره هزینه نشود.

الخلیج اونلاین آورده است: راه‌های متعددی برای بهره مندی از حج وجود دارد، اما نیازمند برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی فرآیندهایی برای دستیابی به اهداف مطلوب است تا حج فرصتی برای همکاری اسلامی در همه اشکال آن از جمله بعد اقتصادی و سایر ابعاد آن باشد و این گردهمایی عظیم به تمام جنب هایی که به نفع ملت است، گسترش یابد.

نویسنده تاکید کرد: این امر مستلزم بازنگری در این واقعیت است که برپایی حج تنها به انجام مناسک عبادی محدود نمی‌شود، بلکه باید به تمام جنبه‌هایی که از این اجتماع عظیم به نفع امت اسلامی است، گسترش یابد.

در این یادداشت آمده است: یکی از مهمترین مزایای مناسک حج، تداوم آن مگر با وجود موانع طبیعی است و در نتیجه استمرار پروژه‌های هدفمند مرتبط با حج در سطح امت اسلامی هم تضمین شده است. یعنی حج یک بازار دائمی وپر طرفدار است و به سرمایه‌گذارانی که می‌خواهند از موسم حج استفاده کنند، ضمانت می‌دهد؛ زیرا زائران هر آنچه را که دیده‌اند به کشورهای خود منتقل می‌کنند، علاوه بر این که اگر حج این وضعیت مثبت را پیدا کند برای هرکسی که بخواهد در دنیا و آخرت سرمایه گذاری کند، جذاب خواهد بود.

نویسنده در پایان آورده است: امیدواریم این مجموعه ایده‌ها مورد توجه قرار گیرد و به دنیای واقعی منتقل شود و اشکالی هم ندارد که به تدریج شروع شود تا با پیشرفت‌های خوبی همراه شود. حج یکی از فرصت‌هایی است که می‌توان از آن بهره برد و از امسال تا موسم حج سال آینده ابتکارهایی را برای همکاری اقتصادی کشورهای اسلامی خلق کرد.