اقدامات دولت برای ناترازی بنزین

اکنون روزانه 250 میلیون لیتر فرآورده نفتی در ایران مصرف می‌شود که با هر تراز جهانی و با هر کشوری مقایسه شود، بسیار بالا و 5 تا 6 برابر استاندارد دنیاست. با وجود آنکه همه بخش‌های کشور بر لزوم کاهش مصرف انرژی تأکید دارند، اما به دلیل پرداخت یارانه بالا از سوی دولت برای حامل‌های انرژی و پرداخت نشدن قیمت واقعی این حامل‌ها توسط مصرف‌کنندگان، هیچ کدام از بخش‌ها به‌دنبال بهینه‌سازی نیستند.

از همین روست که نه نیروگاه‌ها به‌دنبال افزایش بازده خود می‌روند و نه بخش صنعت، فناوری روز را به خدمت می‌گیرد تا هزینه انرژی خود را کاهش دهد. این موضوع در مصرف بنزین نیز به شدت قابل توجه است. بنزین که به عنوان سوخت خودروهای سواری استفاده می‌شود، به دلیل آنکه با نوع مصرف خودروهای با کیفیت روز جهان فاصله دارند، همچنین به دلیل پایین‌بودن قیمت، جزو پرمصرف‌ترین حامل‌های انرژی کشور است.

از سوی دیگر، تفاوت فاحش قیمت این حامل انرژی با کشورهای همسایه که در مواردی تا 80 درصد نیز برآورد می‌شود، سبب شده قاچاق با هر هزینه‌ای، برای برخی افراد جذاب و اقتصادی باشد. به دلیل پرداخت یارانه بالا از سوی دولت برای حامل‌های انرژی در ایران و پرداخت نکردن قیمت واقعی این حامل‌ها توسط مصرف‌کنندگان، هیچ‌کدام از بخش‌ها به‌دنبال بهینه‌سازی نیستند.

اکنون سالانه 80 میلیارد دلار یارانه سوخت در کشور پرداخت می‌شود و این در شرایطی است که سال 1401 مجموع درآمدهای نفتی کشور 43 میلیارد دلار بود که این اعداد نشان می‌دهد ایران حدود 2 برابر درآمدهای نفتی خود را صرف پرداخت یارانه انرژی کرده است.

تازه‌ترین ترازنامه انرژی کشور شدت مصرف فرآورده‌های نفتی را 1.4 برابر میانگین سرانه مصرف جهانی گزارش می‌کند. اگر چه این اعداد به‌خودی‌خود بسیار بزرگ هستند، اما زمانی که آن را با اعداد بودجه و عملکرد آن در سال 1401 مقایسه کنیم، عمق فاجعه مشخص می‌شود.

جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز در خردادماه درباره جدی شدن این روند ناترازی هشدار داده و گفته است: مصرف روزانه بنزین کشور 110 میلیون لیتر است و مصرف و تولید سربه‌سر شده‌اند. سالانه بیش از یک میلیون خودرو عرضه می‌شود و هیچ خودرویی هم اسقاط نمی‌شود، در صورت ادامه این روند، ما به ناترازی بنزین خواهیم رسید و واردکننده خواهیم شد.

وی از صدور سالانه حدود 1.2 میلیون کارت سوخت نوشماره برای خودروهای نو (معادل مصرف 3.5 میلیون لیتر بنزین در روز و ظرفیت تولید بنزین پالایشگاه تبریز به تنهایی) خبر داده و ابراز نگرانی کرده است: روند کنونی مصرف بنزین را نمی‌توان با احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه و افزایش تولید بنزین مدیریت کرد و در صورت ادامه این روند، ما به ناترازی بنزین خواهیم رسید و واردکننده خواهیم شد.

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در حالی درباره رشد فزاینده مصرف بنزین در کشور هشدار داده است که در ماه‌های ابتدایی سال بوده و این روند در ماه‌های پیش رو به‌ویژه در فصل تابستان باز هم افزایش خواهد یافت.

اما وزارت نفت برای حل ناترازی دو راهکار را در دستور کار خود قرار داده، آن طور که جواد اوجی - وزیر نفت - به تازگی اعلام کرده به دلیل افزایش مصرف بنزین، در این حوزه با ناترازی روبه‌رو شدیم اما توانستیم بنزین مورد نیاز مردم در تابستان امسال را در شرایطی تأمین کنیم که مصرف بنزین به بیش از 140 میلیون لیتر در روز رسیده بود، اما هیچ جایگاهی با کمبود بنزین مواجه نشد.

به گفته وی در ادامه ما برای مدیریت موضوع ناترازی بنزین بر دو اقدام متمرکز هستیم؛ نخست اتخاذ سیاست‌های غیرقیمتی که بر این اساس توانستیم مصرف بنزین را مدیریت کنیم و دوم بهره‌برداری هر چه سریع‌تر از پالایشگاه‌های در حال احداث که ان‌شاءالله دو پالایشگاه جدید را تا پایان دولت عملیاتی می‌کنیم.

رشد فزاینده مصرف سوخت در کشور به ویژه پس از افول همه‌گیری ویروس کرونا در شرایطی اتفاق افتاده است که اگر مصرف بنزین با 5 میلیون لیتر صرفه جویی، از 110 به 105 میلیون لیتر کاهش یابد، با احتساب قیمت 30 هزار تومانی بنزین در بازارهای جهانی، درآمد کشور از این محل به تنهایی، بیش از 54 هزار میلیارد تومان خواهد بود. این اتفاق در شرایطی است که برای ساخت یک پالایشگاه باید حدود 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شود.