"اقدامات سبز" چگونه جایشان را به "سبزشویی" می‌دهند؟
یک شرکت یا نهاد ممکن است تعداد قابل توجهی نهال را در یک مکانی بکارد و مانور تبلیغاتی دهد که رفتاری در جهت ارتقای محیط زیست داشته درحالی که شاید همزمان در حال تخریب هزاران هکتار جنگل بوده و ناخواسته به پدیده مذموم سبزشویی دامن بزند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، افزایش گازهای گلخانه‌ای و در پی آن تغییرات آب و هوایی و تخریب‌های انسانی باعث افزایش نگرانی‌های محیط زیستی شده است و نهادها، شرکت‌ها و جوامع را به سمت حل مشکل کشانده است.
یکی از راهکارهای رفع بحران تغییر اقلیم کاشت درخت است؛ درختکاری نباید یک حرکت نمادین باشد بلکه باید به صورت یک واقعیت جداناپذیر از زندگی باشد. چنان که هادی کیادلیری، رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست علوم و تحقیقات نیز معتقد است "مهمتر از کاشت، نگهداشت است! چگونه می‌شود جنگل طبیعی و درخت 300 ساله را حفظ نکرد اما به نهالکاری روی آورد. تاکنون جنگلکاری‌های گسترده‌ای صورت گرفته اما مطابق اظهارات برخی کارشناسان، حداکثر 20 درصد این پروژه‌ها موفق بوده است؛ بنابراین درختکاری و توسعه پوشش سبز در کنار حفظ منابع طبیعی معنا پیدا می‌کند."
چرا باید "درختکاری" را جدی بگیریم؟/ چه "درختان مثمری" مناسب کاشت در تهران هستند؟در این میان چنانچه ادعای نگرانی محیط زیستی داشته باشیم درحالی که فعالیت‌ها و شیوه‌های ما خلاف آن را ثابت کند به احتمال زیاد باید مشکوک به سبزشویی (واژه‌ای که به دورویی انسان‌های به‌ظاهر دوستدار محیط زیست اشاره دارد به این صورت که با نام حمایت از محیط زیست به محیط زیست و به جامعه انسانی صدمه می‌زنند) شویم. سبزشویی فرآیند انتقال یک تصور نادرست، اغراق‌آمیز یا ارائه اطلاعات گمراه کننده و یا زمانی که تنها بخشی از واقعیت بیان شود است، و این موضوع بر خلاف اصول و قواعد محیط زیستی است.
سبزشویی فقط مختص به صنایع نیست و در هر سطح و رده‌ای می‌تواند رخ دهد. برای مثال، یک شرکت یا نهاد ممکن است تعداد قابل توجهی نهال را در یک مکانی بکارد و در تمامی رسانه‌ها مانور تبلیغاتی دهد که رفتاری در جهت ارتقای وضعیت و حفاظت محیط زیست و در راستای مسئولیت اجتماعی دارد و یا به افکار عمومی القا می‌کند که در راستای حفاظت از محیط زیست گام برمی‌دارد، درحالی که شاید ناخواسته و نسنجیده همزمان در حال تخریب هزاران هکتار جنگل چند هزار ساله و یا چند صد ساله است!
مثلاً با اقدامات حفاظتی ناکافی و عدم جلوگیری از قاچاق چوب، فقدان تجهیزات کافی در زمان حریق جنگلی، عدم مبارزه با آفات در زمان مناسب، زمین‌خواری، جنگل‌خواری و طرح های مخرب محیط زیستی و... باعث تخریب هکتارها هکتار جنگل شود و ناخواسته به پدیده مذموم سبزشویی دامن بزند.
سبزشویی دو نتیجه خواهد داشت؛ نخست آنکه باعث ناامیدی در آینده به علت گمراهی مردم و هدر رفت سرمایه و زمان می‌شود، دوم آنکه هیچ پیشرفتی در زمینه کاهش گازهای گلخانه‌ای و تغییرات آب و هوایی ایجاد نمی‌شود و بحران‌های محیط زیستی حل نشده باقی می‌مانند و در آینده گریبانگیر خواهند شد. لذا در این خصوص باید بیشتر دقت کرد که اقدامات، به معنای واقعی سبز باشند!
کسب‌وکارها، خصوصاً صنایع آلاینده، سازمان‌های مردم نهاد، سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی و...، یکی از وظایفشان کاشت درخت است. در حال حاضر کاشت انبوهی از درختان، به عنوان بخشی از استراتژی های نهادها، جهت دستیابی به اهداف هستند. با این حال، متأسفانه، با نادیده گرفتن برخی اصول کلیدی کاشت نهال، ممکن است از دستیابی به هدف باز ماند.
اگر تصورمان این است که درختکاری یکی از کارهای ساده دنیاست که از عهده هر فردی برمی‌آید سخت در اشتباهیم، اتفاقاً کاشت نهال و نگهداشت آن، نیاز به مهارت‌ها و دانستنی‌هایی دارد که خیلی‌ها از آن مطلع نیستند. کاشت درخت، از نظر علمی یک راه موثر و غیرقابل انکار برای کاهش گازهای گلخانه ای و بهبود کیفیت هوا است و هیچکس نباید منکر نفس درست این قضیه شود اما به شرطی که درست انجام شود! به عبارتی نهالکاری به شرط نهالداری باشد.
رویکرد برخی سازمان‌ها، با برنامه‌ریزی ضعیف و بدون پیوست نگهداشت، ناخودآگاه می‌تواند تبدیل به "سبزشویی" شود. مسئله نگهداشت بسیار موضوع حساسی است، زیرا نرخ شکست در آن بالا است، این موضوع می‌تواند تبعاتی به همراه آورد زیرا هم زمان و هم منابع ارزشمند در این راه هدر می‌رود، حتی طرح‌های کاشت با بهترین نیت‌ها ممکن است به دلیل کمبود دانش و عدم مهارت با شکست مواجه شود.
برخی از چالش‌های پیش‌روی به ثمر نشستن نهال و تبدیل شدن آن به درخت عبارتند از:
1. حمل نهال تا محل کاشت؛ حمل نهال یک مسئله مهم است، که گیاه در مسیر آسیب نبیند.
2. مکان کاشت یکی از نکات ضروری در هنگام کاشت است؛ فضای کاشت و فاصله با سایر درختان، فاصله با ابنیه، رعایت حریم‌ها و... مسئله مهمی است.
3. توجه به آب و هوای منطقه و انتخاب جنس و گونه درختی مناسب با شرایط خاک، سطح رطوبت و آلودگی هوا تنها برخی از عواملی هستند که باید در انتخاب محل کاشت و نوع نهال مورد توجه قرار گیرند.
4. نحوه و اصول کاشت نهال؛ کندن گودال و عمق مناسب بسیار مهم است.
5. میزان دسترسی به محل کاشت و اقدامات مناسب جهت حفاظت جهت به حداکثر رساندن شانس بقای نهال؛ نگهداری جهت موفقیت هر طرح کاشت، به خصوص در چند سال اول حیاتی است، بنابراین باید مطمئن بود که می‌توان به راحتی به محل کاشت دسترسی داشت، نیاز آبی و روزانه نهال را تأمین کرد و مراقبت در برابر آفات، هرس کردن اصولی، کوددهی و سم‌پاشی، مراقبت در زمان وزش باد شدید و یا سرما و گرمای شدید را به درستی انجام داد.
یک درخت کهنسال، استوار و انعطاف‌پذیر نسبت به شرایط و ناملایمات محیطی دهه‌ها طول می‌کشد تا از یک نهال آسیب‌پذیر به آن مرحله برسد. خطرات خارجی برای نهال بسیار زیاد است. بحران آب و هوایی شدید، مانند نوسانات دما و شرایط خشکسالی و ترسالی، می‌تواند نهال‌ها را در سال‌های اولیه از بین ببرد. آفات و حشرات، تعلیف احشام و خوردن نهال‌ها قبل از اینکه فرصتی برای تثبیت خود پیدا کنند، مخاطرات پیش روی نهال است.
6. زمان مناسب جهت کاشت؛ در زمان کاشت، به نهال‌ها استرس وارد می‌شود، بنابراین انجام این کار در فصل زمستان که درختان خواب هستند، به کاهش این استرس کمک می‌کند. همچنین در فصل زمستان معمولاً بارش‌ها باعث رطوبت خاک می‌شود و به نهال‌ها کمک می‌کند تا ریشه‌های خود را برای بهار و تابستان آماده کنند.
7. تغییر مدیران، جابجایی افراد و...؛ کاشت نهال همراه با شناسنامه و پیوست نگهداشت باشد؛ کاشت نهال باید با مسئولیت‌پذیری همراه شود تا با تغییر مسئولین، تغییر افراد، جابجایی افراد و گذر زمان، خللی در حمایت از نهال ایجاد نشود. پیشنهاد می‌شود برای هر نهال شناسنامه تهیه شود و محل و موقعیت کاشت مشخص شود. با این شیوه حفاظت و نگهداری از فردی به فرد دیگر، از دوران مدیریتی، به دوران های مدیریتی بعدی انتقال خواهد یافت و استمرار خود را از دست نخواهد داد.
الهه پهلوان؛ کارشناس‌ارشد برنامه‌ریزی محیط‌زیست، عضو بنیاد حفاظت از محیط‌زیست و حیات‌وحش ایران