الزام جمع‌آوری گازهای مشعل / برای حل مشکل ناترازی به معاونت انرژی نیاز داریم
محمدصادق مهرجو کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، درخصوص مسئله ناترازی گاز، گفت: از دو دهه گذشته بحث ناترازی گاز در ایران وجود داشته و با نبود برنامه‌ریزی این روند در آینده نیز ادامه‌دار خواهد بود. در واقع همیشه رشد مصرف در ایران به نسبت رشد تولید بیشتر بوده و اگر اقدامات خاصی در این حوزه انجام نشود، این رشد روز به روز بیشتر می‌شود یا حداقل با همین سرعت...
محمدصادق مهرجو کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، درخصوص مسئله ناترازی گاز، گفت: از دو دهه گذشته بحث ناترازی گاز در ایران وجود داشته و با نبود برنامه‌ریزی این روند در آینده نیز ادامه‌دار خواهد بود. در واقع همیشه رشد مصرف در ایران به نسبت رشد تولید بیشتر بوده و اگر اقدامات خاصی در این حوزه انجام نشود، این رشد روز به روز بیشتر می‌شود یا حداقل با همین سرعت پیش می‌رود.
این کارشناس انرژی در ادامه با اشاره به مدیریت اشتباه در این حوزه، گفت: گاز یک ارزش حرارتی دارد و یک ارزش ذاتی که هر مترمکعب آن معادل یک لیتر بنزین ارزش حرارتی دارد. اگر ارزش هر لیتر بنزین 80 سنت باشد، در واقع این ارزش ذاتی هر مترمکعب گاز است. این گاز تقریبا رایگان در اختیار مصرف‌کننده‌ها قرار می‌گیرد و برای دهک‌های هشتم تا دهم که جز اقشار پردرآمد هستند، بسیار نازل و ناچیز است. همچنین هر مترمکعب گازی که در اختیار نیروگاه‌ها قرار می‌گیرد 7 هزار تومان است. به علاوه گاز صادراتی ما بین 25 تا 30 سنت ارزش دارد و اگر قیمت هر مترمکعب آن را 30 سنت و قیمت دلار مبادله‌ای را 45 هزار تومان در نظر بگیریم، 30 سنت تقریبا 15 هزار تومان می‌شود. یعنی هر مترمکعب گاز ایران به مبلغ 30 هزار تومان صادر می‌شود. با 12 پلکانی که برای قیمت‌گذاری گاز داشتیم برای پلکان دوازدهم یا پرمصرف هر مترمکعب گاز را 6 هزار تومان درنظر گرفتیم. اما با این حال هنوز هم برای مشترکان پرمصرف 9 هزار تومان یارانه پرداخت می‌کنیم.
ناترازی گاز تولید نفت را کاهش می‌دهد
وی درادامه به تبعات ناشی از کمبود گاز اشاره کرد و گفت: مسئله دیگری که در مصرف گاز برای مهم است، تزریق گاز به میادین نفتی است. در میادین نفتی جنوب غرب که سه چهارم تولید نفت را به عهده دارند، از گاز برای فشار در مخازن استفاده می‌شود. اگر تزریق گاز برای حفظ فشار به این میادین رخ ندهد، ظرفیت حدودا 13 میلیارد بشکه ذخایر نفت ثانویه را از دست می‌رود که عدد بسیار زیادی است. اگر هر بشکه نفت خام 50 دلار ارزش صادراتی داشته باشد، رقم سرسام‌آور 650 میلیارد دلار ضرر ایران از عدم تولید نفت ثانویه است.
مهرجو افزود: پتروشیمی در حال حاضر 91.4 میلیون تن ظرفیت اسمی دارد که سال گذشته 24 میلیون تن ناشی از کمبود خوراک، ظرفیت خالی داشت. در دوران تحریم نفت خام این محصولات پتروشیمی بودند که برای کشور ما ارزآوری داشتند.
این کارشناس انرژی درخصوص فرصت‌های صادراتی گاز، عنوان کرد: ایران از لحاظ ژئوپلوتیکی در موقعیت حساسی قرار دارد و در کنار تولیدکنندگان عمده گاز مانند ترکمنستان و روسیه است. مسئله‌ای که از دو سال پیش عارض شده جنگ اوکراین و روسیه است. تقریبا 40 درصد گاز اروپا از روسیه تامین می‌شد و قیمت هر مترمکعب آن بسیار نازل بود. این مزیت خوبی را برای صنایع در کشور‌هایی مانند فرانسه و آلمان فراهم کرده بود، ولی با وقوع جنگ و قطع این گاز کشور‌های اروپایی به خصوص کشور‌های صاحب تکنولوژی، ضرر 90 میلیارد دلاری را در سال گذشته متحمل شدند. با وجود این اتفاقات کشور‌های اروپایی به دنبال تامین‌کننده جدید می‌گردند و این فرصت بسیار خوبی برای ایران است که بتواند نقش جدیدی را ایفا کند و پل عبور گاز روسیه به ترکیه و اروپا باشد. کما اینکه روسیه و ترکیه قرارداد گازی برای ایجاد هاب گازی در ترکیه امضا کردند که از این طریق بتوانند گاز را به اروپا منتقل کنند. در جنوب کشور نیز تولیدکننده عمده گاز یعنی کشور قطر وجود دارد که میتوان با شبکه خط لوله‌ای تعهدات صادراتی را به کشور‌های همسایه را، افزایش داد.
فلرینگ، بلای جان صنعت گاز
مهرجو به بیان ضرر‌های ناشی از فلر گاز پرداخت و عنوان کرد: گاز تولید شده در میادین به پالایشگاه گازی منتقل و در آنجا تبدیل به گاز قابل مصرف برای شبکه می‌شود. سال گذشته روزانه 935 میلیون مترمکعب گاز غنی تولید کردیم و 870 میلیون مترمکعب به پالایشگا‌های گازی، گاز تحویل دادیم. یعنی روزانه 65 میلیون مترمکعب گاز فلر شده است. برای درک بهتر حجم گاز سوزانده شد دو مثال میزنم؛ هر فاز پارس جنوبی 28 میلیون مترمکعب گاز تولید می‌کند و این یعنی گاز فلر شده معادل گاز تولیده شده 2 فاز از پارس جنوبی است.
سال گذشته که بحث زمستان سخت برای ما اتفاق افتاد، مجبور شدیم 2 روز ادرات دولتی و مشاغل خصوصی را برای کنترل مصرف تعطیل کنیم. مدیر گازرسانی استان تهران در مصاحبه‌ای، گفت: روز اول 7 میلیون مترمکعب و روز دوم تنها 5 میلیون مترمکعب صرفه جویی داشتیم. این نشان دهنده حکمرانی نادرست در حوزه انرژی است که ما برای صرفه‌جویی 13 میلیون مترمکعب دو روز ادارات دولتی را تعطیل می‌کنیم، اما 65 میلیون مترمکعب گاز را در روز می‌سوزانیم.
وی افزود: یک بخشی از گاز سوازنده شده به دلیل افزایش تولید نفت خام است. یعنی با افزایش تولید نفت، گاز بیشتری فلر می‌شود. سال 1400 به صورت متوسط 2 میلیون 400 هزار بشکه در روز نفت تولید کردیم و این رقم در سال 1401 به رقم 2 میلیون و 800 هزار بشکه رسید. امسال نیز به 3 میلیون و 150 هزار بشکه تولید کردیم. وقتی نفت تولید می‌شود یک مقدار گاز محلول درون خود دارد این گاز طی فرآیند‌هایی می‌تواند به خوراک پتروشیمی و گاز سبک قابل استفاده در شبکه مصرفی، تبدیل شود. برای جمع‌آوری گازهای فلر باید ظرفیت فرآورشی کشور را افزایش دهیم یا گاز بیشتری به میادین تزریق کنیم تا گاز تولید شده همراه نفت، به کارخانه‌های ان‌جی‌ال برسد و قابل استفاده شود. انجام این کار‌ها زمان‌بر است و حداقل 3 سال طول می‌کشد. مهرجو در پایان گفت: لازمه مدیریت ناترازی انرژی این است که بخش سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری و کنترل در حوزه انرژی باید کاملا متمرکز باشد. ما شرکت‌های مختلف بهینه‌سازی در وزارتخانه‌های مختلف داریم، اما باید دید این مجموعه‌ها چقدر تاثیرگذار هستند؟ این موارد میتوانند تحت عنوان معاونت انرژی متمرکز شوند تا بتوانیم عملکرد بهتری در حوزه رصد، تنطیم گری، سیاست گذاری، هماهنگی بین وزارتخانه‌ها و بهینه‌سازی، داشته باشیم.