«ایران»؛ پل آسیای مرکزی به خلیج‌فارس

معاون اول رئیس‌جمهور پیش از سفر به ترکمنستان برای شرکت در اجلاس پیش‌رو، گفته است که «32 کشور درحال توسعه جهان محصور در خشکی هستند که از این میان، هشت کشور در منطقه ما قرار دارند و سیاست محوری ایران توسعه همکاری در همه زمینه‌ها با کشورهای منطقه از جمله این کشورهای محصور در خشکی است». همزمان اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه از سفر هفته آینده محمدرضا عارف به قرقیزستان یکی دیگر از اعضای این کنفرانس خبر داده است. گفتنی است که هفته آینده، قرقیزستان میزبان اجلاس نخست‌وزیران اتحادیه اوراسیا بوده تا مشخص شود که آسیای میانه بیش از هر زمان دیگر به تقویت تعاملات با ایران تکیه کرده است.

نگاه آسیای مرکزی به ایران

اهمیت این اجلاس و روابط ایران و ترکمنستان را باید چیزی فراتر از روابط دیپلماتیک همسایگان تلقی کرد؛ به ویژه آنکه ایران از یک طرف به اروپا و از طرف دیگر به دریای آزاد راه داشته و یک کانال ارتباطی مهم برای ترکمنستان و قبل از آن آسیای مرکزی در باب اتصال به تجارت جهانی است. البته درباره کانال دریایی شاید این نکته مطرح شود که ترکمنستان از طریق افغانستان و پاکستان می‌تواند هدفش را محقق کند، ولی واقعیت این است که کانال ایران علاوه بر اینکه امنیت بیشتری دارد، همچنین ظرفیت تجاری بهتری در قیاس با اسلام‌آباد و کابل دارد و بدیهی است که ترکمنستان و فراتر از آن کشورهای آسیای میانه به عنوان سرزمین‌های محصور در خشکی، ایران را در اولویت قرار بدهند.

محمدرضا عارف نیز درباره سفرش به ترکمنستان ضمن تاکید بر اهمیت تقویت این همکاری‌ها، گفته بود که «امیدوارم این سفر نیز به تقویت روابط ما در همه بخش‌ها به ویژه روابط ترانزیتی بینجامد. یک موقعیت استثنایی در بخش ترانزیت داریم. محور اتصال سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا هستیم. به همین دلیل اولویت جدی ما توسعه کریدورهایی است که این سه قاره را به هم متصل می‌کند. به نفع منطقه است و ما بارها اعلام آمادگی کرده‌ایم که با سازوکارهای منطقه‌ای در فضای دوستانه ارتباط کشورهای محصور در منطقه را به آب‌های آزاد وصل کنیم. در این سفر کماکان این موضع را اعلام خواهیم کرد».

 نگاه پاستور به حفظ تعامل با آسیای مرکزی

مسعود پزشکیان و یارانش از ابتدای حضور در پاستور نیز همواره سعی بر این داشتند که تعاملات خارجی را با محوریت منافع ملی بازسازی و تقویت کنند؛ هدفی که از تعاملات با کشورهای همسایه کلید خورد و ترکمنستان یکی از همین کشورها بود. رئیس جمهوری اردیبهشت ماه سال جاری به ترکمنستان سفر کرد و در قالب این سفر با هشت تن از روسای جمهوری‌های منطقه از جمله ولادیمیر پوتین دیدار کرد؛ سفری که به گفته پزشکیان ایران تلاش دارد تا ارتباطات و همکاری‌های منطقه‌ای را در زمینه‌های مختلف گسترش دهد و زمینه اثرگذاری تحریم‌ها علیه ایران را تا حد ممکن کم کند. چرا که جمهوری اسلامی ایران با کشورهای زیادی همسایه است و افزایش تعاملات با این کشورها می‌تواند تا حد زیادی به رفع مشکلات کمک کند. همچنان‌که محمدرضا عارف نیز دقیقا به همین مساله پیش از سفر به عشق‌آباد اشاره کرد و گفت: «طبیعی است که هدف از شرکت در این اجلاس، مرور همکاری‌هایی است که ما می‌توانیم با همه کشورهای در حال توسعه محصور در خشکی داشته باشیم. این کنفرانس توسط سازمان ملل برگزار می‌شود. هر بار میزبانی کنفرانس به عهده یکی از کشورهای محصور در خشکی است و ما مراودات خوبی با این کشورها داریم».

 جایگاه «خلیج فارس» برای آسیای مرکزی

اگر بخواهیم جایگاه و اهمیت «خلیج فارس» را برای آسیای میانه بهتر درک کنیم، لازم است که پیش از همه به برگزاری نخستین اجلاس «شورای همکاری خلیج فارس» با آسیای مرکزی گریزی بزنیم. نشستی که در جده برگزار شد و در این نشست تمیم‌بن‌حمد آل‌ثانی امیر قطر، محمد بن‌راشد آل‌مکتوم معاون رئیس امارات، مشعل الاحمد الصباح ولیعهد کویت، ناصر بن‌حمد بن‌عیسی آل‌خلیفه نماینده پادشاه بحرین و اسعد بن‌طارق آل‌سعید نماینده هیثم بن‌طارق سلطان عمان، امام علی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان، شوکت میرضیایف رئیس‌جمهور ازبکستان، صادیر جباروف رئیس‌جمهور قرقیزستان، قاسم توقایف رئیس‌جمهور قزاقستان و سردار بردی محمداف رئیس‌جمهور ترکمنستان مشارکت داشتند و موافقت‌نامه‌های همکاری استراتژیک را در چشم‌انداز قرار دادند.

در بیانیه پایانی این نشست، طرفین بر اهمیت تقویت روابط سیاسی و استراتژیک، تقویت همکاری تجاری و اقتصادی و تشویق سرمایه‌گذاری مشترک، توسعه حمل‌ونقل بین دو منطقه و ایجاد شبکه‌های لجستیک و تجاری قوی، تحقق انسجام و توسعه زمینه‌های سرمایه‌گذاری و تبادل تجربه و بررسی اولویت‌های توسعه و احترام به حاکمیت کشورها و عدم دخالت در امور داخلی آن تاکید شد. پیوند این دو بلوک و تقویت همکاری‌های سیاسی و به‌خصوص اقتصادی از مسیر ایران یک اولویت برای شورای همکاری و بلوک آسیای مرکزی به شمار می‌رود.