ایوب آقاخانی: شرایط تئاتر نابسامان و متن آثار بسیار بد است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نمایشنامه یکی از مهم‌ترین عناصر شکل‌گیری یک تئاتر خوب و یک اجرای موفق است. جدا از تمامی این مباحث نمایش طنز بیشتر از هر نوع دیگری از گونه‌های نمایشی نیاز به متن و سناریوی قوی دارد.

ایوب آقاخانی کارگردان، نمایشنامه‌نویس و بازیگر این روزها نمایش سه‌گانه پاریسی را روی صحنه اجرا دارد. نمایشی که با تنها دو بازیگر به‌اصطلاح دوئتی است؛ طنزی که سرگذشت فردی متنفذ در پاریس را روایت می‌کند در شبی سرد و زمستانی مقابل خانه خود با ولگردی بی‌خانمان با بازی وحید نفر رودررو می‌شود.

به همین دلیل با ایوب آقاخانی در رابطه‌با این نمایش و نمایشنامه‌نویسی طنز به گفت‌وگو نشستیم.

آقاخانی در ابتدا با اشاره به روند نوشتن متن نمایشنامه سه‌گانه پاریسی گفت: در تمام طول دوران کاری به‌عنوان نویسنده همیشه سوژه‌ها و ایده‌ها به من الهام شدند و من تلاشی برای کشف سوژه‌ها نکرده‌ام و باور دارم که وقتی متنی را می‌نویسم در جهان فردی خودم زمان نوشتن آن متن رسیده است.

وی در ادامه به دلیل نوشتن متن این نمایش اشاره و بیان کرد: من در واقع با نوشتن این نمایشنامه تلاش کردم تا به موضوعی اخلاقی بپردازم، موضوعی که بیانگر این اتفاق است که خود ار مدعی اخلاق‌مداری نشان می‌دهیم ولی درواقع به موضوعات اخلاقی در حد یک شعار نگاه می‌کنیم و به آن‌ها پایبند نیستیم.

این نویسنده در ادامه به قالب نوشتن نمایشنامه‌هایی با موضوعات اجتماعی و این‌چنینی اشاره و تصریح کرد: تصورم این است که هیچ چیزی در چنین موقعیت‌هایی بهتر از این نیست که با دریچه‌ای طنازانه به این موضوعات اجتماعی و اخلاقی چشم‌باز کنید چراکه معمولا آثاری که قصد نقد چنین مباحثی را دارند اگر بخواهند خودشان هم جدی رفتار و برخورد کنند معمولا آثار تلخ، دوست‌نداشتنی و گزنده محسوب می‌شوند.

وی در ادامه تصریح کرد: من در چند نمایشی که این تجربه را داشتم و از لباس طنازانه برای بیان مباحث انتقادی استفاده کردم، بهترین نتیجه را گرفتم؛ از جمله همین نمایش سه‌گانه پاریسی که در فرانسه اتفاق می‌افتد ولی از دید من نمایش بومی ماست و برای همین هم عامدانه در جغرافیای دیگری آن را نوشتم تا بتوانم در نقد مصادیق ایدئولوژی حاکم بر تئوری‌های سیاسی غرب کار را پیش ببرم و بلافاصله مورد اتهامات ریزودرشت کودکانه که به بیان انتقادات داخلی واکنش نشان می‌دهند قرار نگیرم.

آقاخانی افزود: این نمایش را حدود 8 سال پیش نوشته‌ام و متأسفم که شرایط این نمایشنامه؛ هنوز هم از جامعه ما رخت بر نبسته است به شکلی که در سال 1400 پس از 8 سال از نگارش هم وقتی می‌خواهم این نمایش را روی صحنه ببرم همچنان موضوع آن محلی از اعراب دارد.

این هنرمند تئاتر، سینما و تلویزیون در ادامه اظهار کرد: من و گروه تئاتر پوشه بر این باوریم که نمایش و تئاتر باید در نسبتی مستقیم با شرایط اجتماعی جامعه‌ای باشد که این اثر از درون آن جامعه برآمده باشد و اعتقاد قلبی و قطعی من بر این است که تئاتر با تمام نیرویی که در حال حرکت است و راه‌های سنگلاخ و سختی که در این راه طی می‌کند اگر بخواهد این نسبت را از زندگی مردمان اجتماعی خودش و همین‌طور با خود جامعه قطع کند بدون تردید نتیجه‌ای که می‌گیرد درخور و قابل دفاع نخواهد بود و خوشحالم که سه‌گانه پاریسی از این نظر هم برای من قابل دفاع است و هم مورد مهر و عطوفت و علاقه‌مندی مخاطب قرار گرفت.

وظیفه تئاتر نسبت به بیان پیام و رساندن آن به مخاطب نکته‌ای است که مورد توجه تمامی اهالی تئاتر است، آقاخانی در ادامه در رابطه با این موضوع تأکید کرد: من معتقد نیستم که تئاتر وظیفه انتقال پیام به مخاطب را دارد و آن را تعریف راسخی برای هنر نمایش نمی‌دانم ولی معتقدم که تئاتر در هر شکلی که باشد نیاز به محتوا دارد، به این معنی که هدف نمی‌تواند رساندن پیام باشد ولی تئاتر بی‌محتوا ابدا معنایی ندارد.

وی ادامه داد: حتی تئاتر آزاد - که من علاقه‌مند آن نیستم - یا تئاتر کمدی شبانه‌ای که اصطلاحا با نام تئاتر آزاد در دسته‌بندی اداری تئاتر شناخته می‌شود هم محتوا دارند بنابراین تئاتر بی‌محتوا شدنی نیست اما چگونگی انتقال محتوا، فرایند تعریف شده برای این کار و نوع برخورد با اندیشه در اثر برای من مهم است و فکر می‌کنم که تئاتر خوب باید باعث این مهم شود که مخاطب با دستان پر سالن نمایش را ترک کند بدون اینکه متوجه رساندن این پیام توسط نمایش باشد، برای مثال باید گفت که محتوای تئاتر تزریقی است و نه خوراکی مانند کسی که سرم زده آبی نمی‌نوشد و غذایی نمی‌خورد اما مواد غذایی به او منتقل می‌شود.

نویسنده و کارگردان نمایش سه‌گانه پاریسی عنوان کرد: نمایشی از نظر من توانایی فرح‌بخشی و طنز بودن را دارد که بنیاد فرح‌بخشی خودش را در موقعیت‌ها قرار می‌دهد و طنزی که با یک کلمه و یک واژه شکل می‌گیرد - در سلیقه من - قابل دفاع نیست و اگر باشد هم ماندگار نخواهد بود.

این نویسنده تئاتر در رابطه با کیفیت متن آثار اجرا شده در صحنه تئاتر کشور بیان کرد: شرایط را بسیار بد ارزیابی می‌کنم ولی خیلی نمی‌توانم آن را نقد کنم و نمی‌توانم در رابطه با شرایطی که آن را در تئاتر تجربه می‌کنیم قضاوت بی‌رحمانه‌ای داشته باشم. تئاتر در شرایط معمول سیستم معلول و قابل نقدی داشت و در حال حاضر هم شرایط کرونایی به آن افزوده شده است؛ در کنار این‌ها هم اقتصاد پیچیده شده و هزینه تولید بسیار بالا رفته است و در مقایسه با این هزینه‌ها، میزان حمایت بسیار غیرقابل‌دفاع و کم است و در نتیجه اساس و بنیاد این شرایط پیچیده شده است.

وی ادامه داد: مخاطب و تئاتر هم در این شرایط و با یک شعار کارشناسی نشده وارد فضای خصوصی‌سازی شدند، در حالی که این شرایط اقتصادی اجازه نمی‌دهد تا تئاتر خودش را اداره کند. جدا از تمامی این موارد اختلاف سلیقه مدیران میانی را هم اضافه کنید و نگاه کلان سیاست‌گذاری فرهنگی به تئاتر را هم بیاورید در مجموع ببینید به چه معدلی می‌رسید، من فکر می‌کنم باید بگوییم که این معدل بسیار بد است.

آقاخانی در پایان خاطرنشان کرد: اما با وجود تمامی این مشکلات در تئاتر حضور داریم چراکه این فضا خانه ما است و شرایط نابسامان این خانه اصلا دلیل مناسب و موجهی برای ترک آن نیست.