بازار خواب و دلالان بیدار / عرضه 40 هزار تن میوه تنظیم‌بازاری شب عید
معمولا در آستانه نوروز بازار میوه داغ‌تر از همیشه است. از وانتی‌های پر از میوه‌ای که یک نفر روی آن ایستاده و با کوبیدن دست‌هایش شما را تشویق به خرید می‌کند تا غرفه‌های شهرداری که مقابل آنها سیلی از مردم قرار دارند. البته در این روزها باید حسابی حواس‌تان به میوه‌هایی که می‌خرید باشد، زیرا فروش جعبه‌ای میوه در ایام نوروز شیوه‌ای برای غالب کردن میوه‌های خراب که ته جعبه جا خوش کرده‌اند،...
با این حال، همچنان هر سال درباره نظارت و توزیع مناسب میوه‌ها، به خصوص در غرفه‌های شهرداری، صحبت‌هایی می‌شود که از طرف بسیاری از فروشندگان میوه در سراسر شهر مورد انتقاد قرار می‌گیرد. با این حال، نباید به خود فریب داده شوید که با ورود به یک بازار جذاب، مرتب و با قیمت مناسب، در این موقعیت قرار دارید. زیرا تجربه نشان داده است که دلالان در حال حاضر منتظر بازار شب عید هستند تا سود بیشتری به دست آورند. در نهایت، ضرر این ماجرا تنها به نفع باغداران و مصرف‌کنندگان خواهد بود. حالا باید ببینیم بازار شب عید امسال که همراه با آغاز ماه مبارک رمضان است، چگونه پیش خواهد رفت.
عرضه 40 هزار تن میوه تنظیم‌بازاری شب عید
ایوب فصاحت، سرپرست سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران می‌گوید: 40 هزار تن میوه آماده داریم که از 3 روز مانده به پایان سال به بازار تزریق می‌کنیم. وی امیدوار است این میزان میوه مانع افزایش نرخ شود. به‌گفته او هرچه عرضه بیشتر شود نرخ در برابر بالا رفتن مقاومت خواهد کرد. سال‌های گذشته طرح تنظیم بازار میوه شب عید اجرا می‌شد که نظارت بر قیمت‌های مصوب حلقه مفقوده بود و برخی از میوه‌فروشی‌ها از قیمت‌های مصوب پیروی نمی‌کردند. کیفیت پایین میوه‌ها نیز از دیگر مشکلات میوه تنظیم بازاری بود.
فصاحت اظهار می‌کند: اگر احساس کنیم نرخ میوه میل به افزایش دارد، توزیع را از 10 اسفند شروع خواهیم کرد و نرخ میوه‌هایی که عرضه می‌شود نسبت به بازار 15 درصد کمتر است. به‌گفته سرپرست سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، 20 هزار تن سیب و پرتقال خریداری شده که اتحادیه‌های مربوط توزیع می‌کنند و 20 هزار تن هم ذخیره احتیاطی آماده شده است. با فرض اینکه هر خانواده در ایام عید برای پذیرایی از مهمان 20 کیلو میوه خریداری کند، این میزان برای 2 میلیون خانوار کفایت خواهد کرد.
رئیس اتحادیه بارفروشان نیز به‌تازگی اعلام کرد: باتوجه به فراوانی تولید و موجودی سردخانه‌ها مشکلی در تامین سیب و مرکبات شب عید نداریم. او از تعادل نرخ میوه در بازار خبر داد و گفت: باتوجه به شرایط مساعد تولید و فراوانی عرضه پیش‌بینی می‌شود نرخ میوه در ایام پایانی سال نوسانی نداشته باشد.
یاوری در تشریح آخرین وضعیت بازار میوه‌های وارداتی بیان کرد: باتوجه به نوسان نرخ ارز، نرخ موز دچار التهاب شده است؛ به طوری که نرخ کنونی هر کیلو موز اکوادور 85 تا 87 هزار تومان، موز فیلیپین 60 تا 65 هزار تومان و هر کارتن آناناس یک میلیون و 300 تا یک میلیون و 350 هزار تومان است. باتوجه به وضعیت مطلوب تولید، نیازی به ذخیره‌سازی میوه هم نداریم، زیرا تجربه سال‌های قبل نشان داده همه ساله ذخیره‌سازی میوه منجر به هدررفت سرمایه شده است.
افزایش 30 درصدی تولید
مجتبی شادلو، نایب رئیس اتحادیه باغداران درباره تولید سیب و پرتقال امسال به صمت گفت: امسال بیش از 8 میلیون تن سیب و پرتقال تولید شد که میزان ذخیره‌سازی آن به یک درصد حجم تولید نیز نمی‌رسد. برای مثال 30 درصد افزایش تولید پرتقال داشتیم. ذخیره‌سازی سیب و پرتقال برای روزهای پایانی سال تنها در زمینه تعدیل بازار موثر است. عدم افزایش نرخ میوه در سال 1402 و ثبات قیمت‌ها گواه تولید کیفی و کمی است.
وی با اشاره به تامین میوه شب عید توسط دولت بیان کرد: ذخیره‌سازی میوه شب عید توسط دولت از سال 84 انجام می‌شود، اما میزان تولید نیز در تنظیم بازار نقشی اساسی دارد، زیرا با کاهش و افزایش تولید، قیمت‌ها تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. در مجموع کمبودی در زمینه میوه شب عید نداریم و هم‌اکنون سردخانه‌ها اشباع از سیب و پرتقال شب عید است.
مشکلات صادرات
شادلو با تاکید بر اینکه افزایش تولید، نیاز به زیرساخت‌هایی برای افزایش صادرات دارد، افزود: یکی از زیرساخت‌های مهم برای بهبود وضعیت صادرات میوه، احداث سردخانه‌هایی در موقعیت‌های مناسب است. کمبود سردخانه چالش جدی در حوزه صادرات محصولات کشاورزی نیست. مهم‌ترین مشکلات در مسیر صادرات محصولات کشاورزی حمل‌ونقل و معطلی در گمرکات است. برخی از اوقات شاهد معطلی چندروزه محموله صادراتی در مرز هستیم و اگر کانتینر یخچال‌دار در این مدت یخچال را خاموش کند، محصول از بین می‌رود و اگر روشن بگذارد هزینه حمل‌ونقل افزایش می‌یابد که همه این عوامل در نرخ محصول موثر خواهد بود. نبود تاسیسات سردخانه‌ای، نبود پایانه خاص محصولات کشاورزی در گمرکات و مشکلات مرتبط با ترانزیت و حمل‌ونقل محصولات صادراتی اعم از کمبود کامیون‌های یخچال‌دار سبب برگشت برخی از محصولات از کشورهای هدف صادراتی می‌شود. در مجموع می‌توان گفت بلاتکلیفی کامیون‌های حمل بار در گمرک و رفع تعهدات ارزی حاصل از صادرات از مهم‌ترین مشکلات پیش روی صادرکنندگان است.
نقش واسطه‌ها
رئیس اتحادیه باغداران درباره تاثیر حضور واسطه‌گران در بازار میوه گفت: نرخ هر کیلو پرتقال روی درخت، 8 هزار تومان است که با هزینه جمع‌آوری 6 هزار تومانی به حدود 14 هزار تومان می‌رسد. از سوی دیگر انبار نیز هزینه نگهداری دریافت می‌کند که این مولفه مجموع هزینه را به 15 هزار تومان می‌رساند، اما همین پرتقال در بازار با برخی اقدامات مانند بسته‌بندی‌های خاص با نرخ حدود 30 هزار تومان به فروش می‌رسد. البته این نرخ منطقی است؛ به‌شرط آنکه واسطه‌ها در آن دخیل نباشد که در نهایت منجر به ضرر کشاورز شود.
حذف میوه از سبد خانوار
شادلو با هشداری نسبت به حذف میوه از سبد خانوار گفت: متاسفانه افزایش نرخ سایر کالاها باعث حذف میوه از سبد برخی از خانواده‌ها شده که این موضوع آسیب بزرگی به همراه خواهد داشت. بر همین اساس باید با کمک به کشاورز و افزایش تولید میوه را با نرخ مناسب‌تری در بازار عرضه کرد، زیرا حذف این دسته از محصولات از سبد تغذیه خانوار، هزینه سنگینی را به جامعه تحمیل خواهد کرد. در کل امیدواریم شاهد ثبات قیمت‌ها در بازار باشیم تا مصرف‌کننده نیز به‌راحتی به کالا دست پیدا کند.
دست دلالان را از بازار شب عید کوتاه کنید
ارسلان قاسمی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون ایران با تاکید بر اینکه هیچ مشکلی در تولید میوه وجود ندارد به صمت گفت: ممکن است سیستم توزیع مشکلاتی را در چرخه تولید تا مصرف میوه ایجاد کند. بخش تولید وظیفه خود را به‌خوبی انجام می‌دهد و باقی برعهده دولت است که باید نقش نظارتی خود را به‌درستی ایفا کند تا در نهایت شاهد افزایش قیمت‌ها در بازار نباشیم.
وی با اشاره به نقش پررنگ دلالان در بازار میوه اظهار کرد: تفاوت قیمتی که بین میوه عرضه‌شده در بازار و کشاورز وجود دارد، مهر محکمی بر وجود دلالان در بازار است. متاسفانه دلالان و واسطه‌گران، میوه را در فصل برداشت محصول، زیر نرخ می‌خرند و با نگهداری در انبارها پس از مدتی با قیمت‌های بالا عرضه می‌کنند و بدین ترتیب حاصل زحمت یکساله کشاورزان را به جیب می‌زنند. ما بارها برای اینکه فروشندگان میوه را با سود معقولی بفروشند، درخواست اصلاح و تغییر سیستم عرضه و نحوه حق‌العمل‌کاری را به نهادهای مربوطه ارائه دادیم، اما هیچ اصلاحی صورت نگرفته است.
قاسمی در ادامه افزود: کاش دلالان تنها به جیب خود نگاه نکنند و در این اوضاع اقتصادی حداقل شرایط مردم را در آستانه ماه مبارک رمضان و عید نوروز در نظر بگیرند. حتی در غرفه‌های سازمان میادین میوه و تره‌بار نیز دلالان نقش ویژه‌ای دارند تا حسابی از بازار شب عید بهره ببرند.
درخواستی از دولت
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون ایران در خواسته‌ای از دولت بیان کرد: برای بهبود وضعیت دولت باید توزیع به تشکل‌ها واگذار شود و دولت تنها نقش نظارتی و حمایتی داشته باشد. باید نظارت بیشتری بر نظام توزیع داشت، زیرا تا وقتی توزیع به‌دست دلال باشد، وضعیت بازار تغییری نخواهد کرد.
توجه به بخش کشاورزی
قاسمی با تاکید بر اینکه یکی از نقاط ضعف بزرگ بخش کشاورزی عدم نفوذ فناوری در آن است، افزود: طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی از نزدیک به 105 میلیون تن محصولات کشاورزی خام تولیدی کشور، 75 درصد توسط تعاونی‌ها و فعالان تعاونی تولید می‌شود. سال‌هاست که بخش تعاون کشاورزی محصولات موردنیاز کشور را تامین می‌کند و امنیت غذایی کشور حاصل تلاش کشاورزانی است که در شرکت‌های تعاونی عضو یا سهامدار هستند یا از خدمات شرکت‌های تعاونی استفاده و نیاز جامعه را تامین می‌کنند.
سخن پایانی
با اینکه وضعیت تولید میوه در سال 1402 نسبت به سال گذشته بهتر بوده و کشاورزان معتقدند افزایش نرخ آنچنانی در امسال نداشتند، باز هم شاهد قیمت‌هایی در این بازار هستیم که عجیب به نظر می‌رسد این شرایط ناشی از فعالیت دلالان باشد. مدت‌هاست که نظام توزیع سفره‌ای بزرگ را برای دلالان پهن کرده است. در واقع هنگامی که میوه‌های عرضه‌شده در مغازه‌های سطح شهر را به قیمت‌های متفاوتی خریداری می‌کنید گروهی با عنوان دلال، میلیاردها تومان به جیب می‌زنند و صدای هیچ کس هم در نمی‌آید؛ پولی که می‌تواند یا در جیب کشاورز و باغدار برود یا در جیب کاسب میدان و میوه‌فروش سر کوچه؛ پولی که البته از جیب مردم خارج می‌شود اما در جیب عده‌ای دلال می‌رود که عملا جز چند تماس تلفنی کاری نمی‌کنند و تنها ثمره آن هم گرانی بی‌حد و اندازه میوه‌های فصل است. به‌گونه‌ای که دیگر بسیاری از خانواده‌ها توانایی خرید حتی میوه‌های تابستانی را هم برای خانواده خود ندارند. در هر حال امیدواریم دولت برای وضعیت توزیع در بازار میوه راهکاری ارائه دهد که دیگر شاهد جولان دلالان در بازار نباشیم.