بازار محبوب جهان 2025

محمد‌حسین حسینی: از ابتدای سال 2025 تاکنون، تحولات عمده و بنیادینی در ساختار بازارهای جهانی رخ داده است. این روند، عمدتا به دلیل تحولات ژئوپلیتیک جهان، تغییر مناسبات تجاری ناشی از تعرفه‌ها، تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی رخ داده است. در این میان، فلزات گرانبها، جزو پرسودترین دارایی‌های 9ماه اول سال 2025 محسوب می‌شوند؛ چرا که عوامل زنجیره‌واری نظیر سیاست‌های انبساطی پولی، افت شاخص دلار، کاهش عرضه معدنی، افزایش تقاضای صنعتی و سرمایه‌گذاری، تداوم نااطمینانی تجاری و اقتصادی و خرید بانک‌های مرکزی از رشد قیمت این فلزات حمایت کردند. برخی کالاهای خوراکی از جمله قهوه و گاو پرواری نیز با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو شدند. رشد قیمت کالاهای یادشده، در حالی رخ داد که شاخص بازار سهام آمریکا (اس‌اندپی500) از ابتدای سال تاکنون تنها کمی بیشتر از 14 درصد رشد کرده است.

اگرچه طلا مدت‌هاست که در صدر اخبار بازارهای جهانی قرار دارد، اما همتایان درخشان آن نیز در پشت پرده در حال تجربه افزایش نجومی قیمت بوده‌اند. فلز زرد که از ژانویه 2025 با رشدی نزدیک به 50درصدی مواجه شده است، مدت‌هاست که در مرکز توجه سرمایه‌گذاران بازار کالا قرار دارد. این فلز که در سال 2024 رشد 27 درصدی را تجربه کرده بود، در سال جاری به رشد خود ادامه داد. قیمت هر اونس طلا در ابتدای سال 2025 معادل 2625 دلار بود. اما این فلز گران‌بها، روز گذشته درکانال 3950دلاری معامله شد. اصلی‌ترین محرک رشد قیمت طلا در این مدت، کاهش نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو بود. تغییرات نرخ بهره آمریکا، از دو طریق بر روند قیمت جهانی طلا و سایر فلزات گران‌بها اثرگذار است.

از یک سو، کاهش نرخ بهره آمریکا، که به معنای کاهش هزینه استقراض دلار است، ارزش پول ملی این کشور را کاهش داده و خرید طلا را برای سرمایه‌گذاران غیردلاری آسان‌تر می‌کند و باعث افزایش تقاضا برای طلا می‌شود. از سوی دیگر، کاهش نرخ بهره به خودی خود، هزینه فرصت نگهداری دارایی‌های بدون بازدهی، مانند فلزات گران‌بها، را کاهش می‌دهد و این دارایی‌ها را در چشم سرمایه‌گذاران جذاب‌تر می‌کند. به جز فدرال‌رزرو که سیاست‌های پولی را در آمریکا اجرا می‌کند، بسیاری از بانک‌های مرکزی دیگر جهان نیز نرخ‌های بهره کلیدی خود را کاهش دادند. زیرا بسیاری از کشورها شوک تورمی پسا‌همه‌گیری را پشت سر گذاشته‌اند و اکنون قصد حمایت از بازار کار را دارند. اگرچه روند کاهش نرخ بهره که در میانه‌های سال 2024 بین بانک‌های مرکزی در جهان رواج یافت، اکنون با رویکردی محتاطانه‌تر دنبال می‌شود. اما با پایین‌ماندن نسبی نرخ تورم، بازارها همچنان انتظار تداوم این چرخه انبساطی را دارند.

بانک‌های مرکزی جهان، علاوه بر سیاست‌های انبساطی، طی سه سال گذشته، اقدام به افزایش چشم‌گیر ذخایر طلای خود کرده‌اند. این روند نیز به دلیل بی‌اعتمادی به دلار آمریکا و علاقه بانک‌ها به تنوع‌بخشی به دارایی‌های خود شکل گرفت. طبق داده‌های شورای جهانی طلا، در هر یک از سال‌های 2023 و 2024، بیش از 1000 تن طلا توسط بانک‌های مرکزی خریداری شد. همچنین از ابتدای 2025 تا پایان ماه اوت، حدود 430 تن طلا از سوی این نهادها خریداری شد. این تقاضای قوی، یکی دیگر از محرک‌های رشد قیمت طلا در ماه‌های اخیر بود. همانند طلا، سایر فلزات گران‌بها نیز از چرخه سیاست‌های انبساطی در جهان تاثیر پذیرفتند و شاهد افزایش چشم‌گیر قیمت بودند. در این میان، پلاتین بیشترین رشد قیمت را به نام خود ثبت کرد.

پلاتین؛ قهرمان درخشان بازارها

در 9 ماه اول سال 2025، پلاتین بیشترین رشد را در بین سایر کامودیتی‌ها از آن خود کرد. معاملات این فلز در نخستین روزهای ژانویه 2025 در قیمت 910 دلار و 16 سنت آغاز شد. در ادامه سال، با رشد بیش از 81 درصدی به کانال 1630 دلاری دست یافت. این رشد، پس از سال‌ها رکود در بازار پلاتین رخ داد؛ بازار این فلز در 14 سال اخیر، بیشتر با کاهش قیمت رو‌به‌رو بوده و معمولا در حوالی قیمت 1000 دلار بر اونس معامله شده است. اگرچه رکورد تاریخی قیمت پلاتین، پس از بحران مالی 2008 در سطح 2299 دلاری ثبت شد، اما پلاتین هم‌اکنون نیز همچنان در سطوح تاریخی نسبتا بالا معامله می‌شود. در کنار سیاست‌های پولی، از عوامل رشد قیمت پلاتین می‌توان به کاهش عرضه ساختاری، افزایش تقاضای سرمایه‌گذاری، جایگزینی با زیورآلات گران‌قیمت طلایی و تقاضای صنعتی اشاره کرد. بیشترین کاربرد پلاتین در مبدل‌های کاتالیزوری خودروهاست که حدود 40 تا 50 درصد از تقاضای جهانی پلاتین را تشکیل می‌دهد.

این فلز در صنایع جواهرسازی، صنایع شیمیایی، الکترونیک و پزشکی نیز کاربرد دارد. با وجود رشد روزافزون تقاضای جهانی پلاتین، عرضه این فلز رو کاهش است و این موضوع باعث کسری ذخایر این فلز خواهد شد. طبق برآوردهای شورای سرمایه‌گذاری جهانی پلاتین، تا پایان سال 2025، بازارها با کمبود 966 هزار اونسی این فلز روبه‌رو خواهند شد. همچنین پیش‌بینی‌ها برای سال 2026 کمبود حدود 992هزار اونسی است. در این میان، کشور آفریقای جنوبی که تولیدکننده حدود 50 درصد از پلاتین جهان است، به دلیل مشکلات مختلفی از جمله سیل، کمبود آب و برق و سایر چالش‌ها روبه‌رو است. در صورتی که تقاضای روزافزون این فلز با عرضه مناسب پاسخ داده نشود، قیمت این فلز به سطوح بالاتر خواهد رسید. در کنار تقاضای صنعتی، رشد قیمت طلا نیز باعث شد که خریداران جواهرات، زیور‌الات پلاتینی را به عنوان جایگزینی برای جواهرات طلایی در نظر بگیرند و همین امر به تقاضا برای آن دامن زده است.

فرصت طلایی نقره

نقره، هم‌خانواده طلا در جدول تناوبی نیز از قافله سایر فلزات گران‌بها عقب نماند و توانست در 9 ماه نخست سال 2025 رشدی چشم‌گیر را به ثبت برساند. این فلز، معاملات سال 2025 را با قیمت 28 دلار و 89 سنت آغاز کرد و تاکنون رشدی حدود 67.5 درصد را به ثبت رسانده است. روز گذشته نقره، در بالاترین قیمت 14 سال اخیر، یعنی در کانال 48 دلاری معامله شد. این در حالی است که رکورد تاریخی قیمت نقره در سال 2011 و در قیمت 49 دلار و 83 سنت رقم خورد. با توجه به روند صعودی و پرشتاب نقره، انتظار می‌رود در روزهای آتی این رکورد شکسته شود و نقره قلمروهای قیمت جدیدی را فتح کند.

بیشترین تقاضای نقره، در بخش‌های الکترونیک و فناوری است. این فلز به دلیل خواصی که دارد، کاربرد گسترده‌ای در ساخت سلول‌های خورشیدی، مدارهای الکتریکی، باتری و تجهیزات نیمه‌رسانا دارد. با رشد روزافزون فناوری و گسترش کاربرد هوش مصنوعی و چرخش به سوی انرژی‌های تجدید‌پذیر، تقاضای صنعتی برای نقره در سال جاری با صعود قابل‌توجهی روبه‌رو شده است. همزمان با رشد تقاضای نقره، عرضه این فلز رشد چندانی نداشته است و همین امر باعث افزایش شکاف بین عرضه و تقاضای نقره خواهد شد. طبق برآورد موسسات مالی در 9 ماه اول سال 2025 حدود 117 تا 206‌میلیون اونس کمبود عرضه در بازار وجود دارد. پیش‌بینی می‌شود که در سال آینده نیز این روند ادامه یابد و بازار نقره شاهد حدود 200‌میلیون اونس کمبود عرضه باشد.

در کنار سایر فلزات، پالادیوم نیز توانست پس از 4 سال افت شدید، دوباره به روند صعودی بازگردد و از ابتدای سال تاکنون رشدی بیش از 39 درصد را به ثبت برساند. این فلز، بیشترین قیمت را در معاملات سال 2022 و در سطح 3433 دلاری تجربه کرد. پالادیوم، روز گذشته در کانال 1260 دلاری معامله شد.

بازار سبز فلز سرخ

اگرچه مس خواص و کاربرد‌های زیادی در صنعت دارد، اما به دلیل قیمت نسبتا پایینی که دارد، جزو فلزات گران‌بها محسوب نشده و تقاضای سرمایه‌گذاری برای آن بسیار ناچیز است. با این حال، مس از ابتدای سال جاری تا روز گذشته رشدی حدود 25 درصد را تجربه کرده است. این فلز سرخ‌رنگ نیز در سال جاری توانست به یک رکورد تاریخی دست یابد. اعلام تعرفه‌های احتمالی 50 درصدی توسط دولت ترامپ بر واردات مس، منجر به واردات انبوه مس به آمریکا (حدود 400 تا 500 هزار تن اضافی) قبل از اجرای تعرفه‌ها شد و در ماه ژوئیه، قیمت هر پوند (453 گرم) مس را به نزدیکی 6 دلار رساند. با این حال، معاملات مس در این قیمت باقی نماند و پس از اعلام معافیت مس خام از تعرفه‌ها، قیمت آن به سطوح پایین‌تر کاهش یافت و در کانال 4 دلار و 40 سنت تثبیت شد. در روز 8 سپتامبر، رانش گل و لای در معدن گرس‌برگ اندونزی، دومین معدن بزرگ مس در جهان، باعث جهش دوباره قیمت مس شد. در این حادثه حدود 800 هزار تن گل و لای، به طور ناگهانی به سطوح زیرزمینی این معدن سرازیر شد. این حادثه باعث تعلیق کامل عملیات معدنی در کل منطقه گرس‌برگ شد. طبق برآوردها، این اختلال منجر به از دست رفتن حدود 525 تا 591 هزار تن مس تا پایان سال 2026 خواهد شد. همین حادثه باعث جهش قیمت مس به بالای 5 دلار برای هر پوند شد.

تداوم رشد دارایی‌های دیجیتال

بیت‌کوین روز گذشته به رکورد تاریخی جدید 125 هزار و 725 دلاری دست یافت. این رشد، در ادامه موج صعودی بازارهای ریسکی، پس از تعطیلی دولت آمریکا شکل گرفت. بیت‌کوین، ارز محبوب بازار کریپتو، سال جاری را در قیمت 93 هزار و 347 دلار آغاز کرد و در ادامه سال با رشد بیش از 33 درصدی روبه‌رو شد. این درحالی است که بیت‌کوین سال 2024 را با رشدی 121 درصدی به پایان رساند. در این راستا، ورود سرمایه‌ها به صندوق‌های ETF مرتبط با بیت‌کوین نیز شدت یافت. سرمایه‌گذاران بر این باورند که تعطیلی دولت فدرال، با ایجاد نااطمینانی مالی، باعث می‌شود بخشی از سرمایه‌ها به سمت دارایی‌هایی از جمله بیت‌کوین حرکت کند؛ اتفاقی که معمولا در زمان کاهش ارزش دلار رخ می‌دهد. جاشوا لیم، تحلیلگر شرکت فالکون‌ایکس، می‌گوید: «وقتی دارایی‌هایی مانند سهام، طلا و حتی مجموعه‌های کلکسیونی همگی رکورد می‌زنند، طبیعی است که بیت‌کوین نیز از روایت کاهش ارزش دلار بهره‌مند شود.»

از سوی دیگر، ماه اکتبر از نظر تاریخی ماهی صعودی برای بیت‌کوین محسوب می‌شود، به طوری که در 9 سال از 10 سال گذشته، بیت‌کوین ماه‌های اکتبر را با رشد مثبت پشت سر گذاشته است. این الگو باعث شده فعالان بازار لقب «Uptober» را برای ماه اکتبر انتخاب کنند. در حال حاضر، بیت‌کوین بزرگ‌ترین دارایی دیجیتال از نظر ارزش بازار به شمار می‌رود. صعود اخیر بیت‌کوین، تا حد زیادی نتیجه فضای قانون‌گذاری مثبت در واشنگتن در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است. در پی این سیاست‌ها، بسیاری از شرکت‌های بزرگ، ذخیره‌سازی بیت‌کوین را به عنوان یک دارایی جایگزین دنبال کرده‌اند. این روند حتی به رمزارزهای دیگر مانند اتریوم سرایت کرده و رشد گسترده‌تری در بازار دارایی‌های دیجیتال به‌وجود آورده است. در این راستا اتریوم از ابتدای سال، شاهد رشدی نزدیک به 39درصد شده است. این رمزارز، روز گذشته در اطراف قیمت 4590 دلار معامله شد.

رشد قیمت مواد غذایی در جهان

با وجود هم‌سویی روند قیمتی در بازار فلزات و رمز‌ارزها، مواد غذایی با روندهای متفاوتی همراه بودند. در این راستا، قیمت فرآورده‌های لبنی، روغن‌های گیاهی، گوشت و... عمدتا به دلیل سیاست‌های تعرفه‌ای آمریکا و همچنین تغییرات اقلیمی، با نوسانات زیادی همراه بود. در این میان قهوه توانست به روند صعودی سال گذشته ادامه دهد و در سال جاری رشدی 19 درصدی را به ثبت برساند. همزمان با گسترش مصرف قهوه در جوامع مختلف، تولید این دانه پرطرفدار با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است. خشکسالی‌های شدید در برزیل و ویتنام، همراه با گرمای بیش از حد و سیل و توفان، منجر به کاهش چشم‌گیر این محصول شده است.

در سوی دیگر، قیمت گاو پرواری آماده کشتار نیز با بیش از 35 درصد رشد همراه شد. در سال جاری، موجودی گاو در گله‌های آمریکا به پایین‌ترین سطح در 70 سال اخیر (حدود 86‌میلیون راس) رسیده، که ناشی از خشکسالی‌های طولانی، افزایش هزینه‌های خوراک و عدم تمایل دامداران به نگهداری از ماده‌های جوان برای تولید مثل است. همین امر عرضه گاو پرواری را محدود کرده و تولید گوشت گاو را کاهش داده است. با این حال، تقاضا برای گوشت گاو، همچنان پایدار است و باعث رشد شکاف بین عرضه و تقاضا می‌شود.