بازار 52میلیارددلاری پتروشیمی سبز
بازار بازیافت صنعت پتروشیمی در سال 2024 ارزشی معادل 18.5میلیارد دلار داشت. پیشبینی میشود این رقم تا پایان سال 2025 به 20.8میلیارد دلار و تا سال 2034 به 52.3میلیارد دلار افزایش یابد، که نشاندهنده نرخ رشد مرکب سالانه 10.9درصد طی این دوره است. چنین رشد چشمگیری، نشاندهنده تغییرات بنیادی در صنعت مدیریت پسماند و حرکت جهانی به سمت اقتصاد چرخشی است.
افزایش توجه به پایداری محیطزیستی، افزایش فشارهای قانونی برای مدیریت پسماند و بهبود فناوریهای بازیافت شیمیایی، سه محرک اصلی توسعه این بازار هستند. یکی از مهمترین عوامل رشد، الزامات قانونی مربوط به مسوولیت تولیدکننده (EPR) است. این سیاستها صنایع را ملزم میکنند تا مدیریت پایان عمر محصولات خود را بر عهده بگیرند و نقش مستقیم در بازیافت پتروشیمی داشته باشند. الزام به استفاده از مواد بازیافتی در تولید نیز عامل دیگری است که صنایع را مجبور به پذیرش و استفاده از محصولات بازیافتی میکند و بهطور مستقیم حجم بازار را افزایش میدهد.
در کنار این موارد، بحران جهانی پسماند پلاستیکی و افزایش آگاهی عمومی و نهادی درباره اثرات زیستمحیطی ناشی از پلاستیکهای دور ریخته شده، تقاضا برای روشهای بازیافت نوین و کارآمد را به طور قابلتوجهی بالا برده است. با وجود این فرصتها، بازار با چالشهایی نیز روبهرو است. از جمله مهمترین موانع، سرمایهگذاری اولیه بالای لازم برای ایجاد تاسیسات بازیافت شیمیایی است که بهویژه در کشورهای در حال توسعه، محدودیت ورود به بازار را ایجاد میکند.
علاوه بر این، حفظ کیفیت محصول و مدیریت ناکارآمدیهای فنی همچنان از محدودیتهای اساسی است که تولیدکنندگان و سرمایهگذاران باید بر آنها غلبه کنند. این محدودیتها اغلب منجر به پیچیدگیهای عملیاتی، افزایش هزینهها و تاخیر در اجرای پروژهها میشوند. با این حال، حمایتهای دولتی از طریق برنامههای سرمایهگذاری، تامین زیرساختها و سیاستهای تشویقی میتواند به کاهش ریسکها و تسریع توسعه بازار کمک کند.
شرکتهای برتر در بازیافت شیمیایی
یکی از فرصتهای مهم، گسترش سریع بازیافت شیمیایی در بازارهای نوظهور آسیا - پاسیفیک است. این منطقه به دلیل افزایش سریع جمعیت شهری، رشد مصرف پلاستیک و صنعتیشدن، حجم بالایی از پسماند پلاستیکی تولید میکند. در عین حال، دولتهای این کشورها با ارائه مشوقهای قانونی و توسعه زیرساختهای پیشرفته، زمینه را برای پذیرش فناوریهای بازیافت شیمیایی آماده کردهاند. این فرصت باعث شده تا سرمایهگذاریها و همکاریهای بینالمللی در زمینه انتقال فناوری و توسعه تاسیسات بازیافت در این منطقه افزایش یابد و به رشد سریع بازار کمک کند.
در زمینه شرکتهای پیشرو، پنج بازیگر اصلی بازار شامل اکسونموبیل آمریکا، استمن آمریکا، داو آمریکا، سابیک عربستان و باسف آلمان هستند که مجموعا 42 درصد از بازار را در اختیار دارند. اکسونموبیل با سرمایهگذاریهای گسترده در زیرساختها و فناوری اختصاصی خود، پیشرو در بازیافت پیشرفته بوده و فناوری Exxtend این شرکت امکان تولید پلیمرهای با کیفیت غذایی و کاهش انتشار گازهای گلخانهای را فراهم میکند. شرکت شیمیایی استمن با تمرکز بر بازیافت پلی اتیلن ترفتالات (PET) و توسعه ظرفیتهای خود در ایالت تنسی، در حال گسترش فعالیتها و به دنبال ایجاد سایتهای جدید برای افزایش ظرفیت تولید مواد بازیافتی است.
شرکت داو نیز با استراتژی چندجانبه، بازیافت مکانیکی، شیمیایی و استفاده از مواد خام زیستی را ترکیب کرده تا سبد محصولات متنوعی را ارائه دهد و از این طریق بازارهای مختلفی را پوشش دهد. سابیک برنامههای اقتصاد چرخشی خود را تحت عنوان TRUCIRCLE توسعه داده که شامل تولید پلیمرهای مدرکدار دایرهای با استفاده از فناوریهای پیرولیز، مکانیکی و مواد اولیه تجدیدپذیر است. باسف نیز با بهرهگیری از دانش فرآیندهای شیمیایی و همکاری با شرکایی مانند پورشه، روشهای نوین بازیافت مانند گازیفیکیشن ضایعات خودرو را توسعه میدهد تا محصولات با کیفیت بالا و کاربردی در صنایع مختلف تولید شود.
جغرافیای بازیافت در پتروشیمی
تحلیل منطقهای بازار نشان میدهد اروپا بزرگترین بازار جهانی با سهم 6.5میلیارد دلار در سال 2024 است که تحت هدایت چارچوبهای قانونی قوی و تعهد کامل به اقتصاد چرخشی قرار دارد.
کشورهای اروپایی با اعمال سیاستهای سختگیرانه در زمینه کاهش پسماند و افزایش بازیافت، سرمایهگذاریهای گستردهای در فناوریهای پیشرفته بازیافت انجام دادهاند. آلمان بهعنوان پیشرو در این بازار، توانسته با استفاده از ترکیب سرمایهگذاری عمومی و خصوصی، صنعت بازیافت پتروشیمی رقابتی و مبتنی بر نوآوری ایجاد کند. علاوه بر این، ایجاد شبکههای جمعآوری پسماند و ایجاد ظرفیتهای صنعتی پیشرفته، زمینه رشد پایدار این صنعت را فراهم کرده است.
در مقابل، آسیا - پاسیفیک سریعترین رشد را با نرخ رشد مرکب سالانه 21.9درصد تجربه میکند. این رشد ناشی از ترکیبی از صنعتیشدن سریع، مصرف بالای پلاستیک و افزایش آگاهی محیطزیستی در میان مصرفکنندگان و سیاستگذاران است. کشورهایی مانند چین، هند و ژاپن با توسعه زیرساختهای پیشرفته بازیافت و سیاستهای حمایتی، نقش محوری در رشد این بازار دارند. این کشورها با تشویق سرمایهگذاری خارجی و همکاری با شرکتهای بینالمللی، امکان انتقال فناوریهای پیشرفته و بهرهگیری از تجارب جهانی در زمینه بازیافت شیمیایی را فراهم کردهاند.
بازار آمریکای شمالی نیز با سهم 24.8درصد از بازار جهانی، به لطف سرمایهگذاریهای صنایع و حمایتهای قانونی، روند رشد پایدار دارد. ایالات متحده با سهم 3.8میلیارد دلار در سال 2024، پیشتاز منطقه است و سیاستهای قانونی مربوط به مسوولیت تولیدکننده و الزامات استفاده از مواد بازیافتی، تقاضای قابلتوجهی برای محصولات بازیافتی ایجاد کرده است. آمریکای لاتین با سهم 4.9درصد در سال 2024، روند رو به رشدی دارد و برزیل به عنوان پیشرو منطقه، سرمایهگذاریهای گستردهای در زمینه توسعه فناوریهای نوین بازیافت انجام داده است. در خاورمیانه و آفریقا سهم بازار 4درصد است و کشورهای این منطقه، به ویژه عربستان سعودی، با توسعه زیرساختها و چارچوبهای قانونی، رشد قابلتوجهی را تجربه میکنند.
فناوریهای بازیافت در پتروشیمی
در بخش فناوری، پیرولیز با سهم 43.5درصد در سال 2024و نرخ رشد 10.4درصد تا 2034 پیشرو است. این فناوری برای پردازش زبالههای مصرفکننده، به ویژه پلاستیکهای کثیف و مخلوط، مناسب بوده و امکان تولید سوختهای هیدروکربنی و خوراک شیمیایی را فراهم میکند. دپلیمرایزیشن یا کمولیز، برای تولید محصولات بازیافتی با خلوص بالا، به ویژه PET، کاربرد دارد و برای بستهبندی غذایی و تولید منسوجات با کیفیت بالا ایدهآل است. فناوریهای گازیفیکیشن و روشهای حلالی نیز با توسعه استانداردها، بهینهسازی هزینهها و کاهش ریسک سرمایهگذاری، نقش مهمی در تقویت بازار بازیافت پتروشیمی ایفا میکنند.
بر اساس نوع خوراک، پلیاولفینها (PE/PP) با سهم 59.5درصد در سال 2024 و رشد 10.5 درصد همچنان بخش عمدهای از بازار را در اختیار دارند. کاربرد گسترده آنها در تولید جهانی پلاستیک و سازگاری با فناوریهای پیرولیز و گازیسازی، باعث شده تا این نوع خوراک بخش اصلی مواد بازیافتی باشد. پلی اتیلن ترفتالات نیز با قابلیت پلیمریزاسیون، مناسب بستهبندی غذایی و انطباق با قوانین بازیافت است و انتظار میرود با رشد تقاضای مصرفکنندگان و الزامات قانونی، سهم قابلتوجهی از بازار را حفظ کند. پسماندهای پلاستیک مخلوط و پلیمرهای ویژه نیز فرصتهای نوآورانهای برای تولید مواد بازیافتی با کیفیت ایجاد میکنند و سرمایهگذاریهای پژوهشی و فناوری جدید در این حوزه ادامه دارد.
بر اساس کاربرد، تولید خوراک شیمیایی با سهم 41.6درصد پیشتاز است و جایگزینی جذاب برای خوراکهای اولیه در تولید مواد پایه مانند اتیلن و پروپیلن محسوب میشود.
تولید سوخت از طریق هیدروکربنهای مایع مطابق استانداردهای سوخت، گزینهای مناسب برای جایگزینی سوختهای فسیلی و کاهش انتشار کربن در حملونقل است. علاوه بر این، تولید پلیمرهای جدید و محصولات ویژه با توجه به تقاضای روزافزون بازار برای مواد با کیفیت بالا و با محتوای بازیافتی، رشد قابلتوجهی دارد و فرصتهای تجاری جدیدی برای شرکتهای فعال در این صنعت فراهم میکند.
چشمانداز بازیافت در صنعت
در حوزه تحولات اخیر صنعت، در ژانویه 2025، اکسونموبیل ظرفیت تاسیسات پیرولیز خود در تگزاس را از 40 هزار به 80هزار تن در سال افزایش دادهاست و با سرمایهگذاری 200میلیون دلاری، ظرفیت بازیافت شیمیایی شمال آمریکا را دو برابر کردهاست. این اقدام نشاندهنده تعهد شرکت به توسعه زیرساختهای بازیافت و پاسخ به تقاضای فزاینده بازار برای خوراک شیمیایی بازیافتی است.
در دسامبر 2024، شرکت استمن دومین تاسیسات سولوولیز خود در فرانسه را راهاندازی کرد و ظرفیت بازیافت پلی اتیلن ترفتالات را به میزان 50هزارتن در سال افزایش دادهاست، بهگونهای که استانداردهای بستهبندی غذایی اروپا را نیز پشتیبانی میکند و با مقررات مربوط به محتوای بازیافتی در صنایع غذایی هماهنگ است. همچنین در نوامبر 2024، باسف و Quantafuel همکاری مشترکی برای ایجاد تاسیسات بازیافت شیمیایی در اروپا اعلام کردند که با ترکیب مهارتهای شیمیایی باسف و فناوری پیرولیز Quantafuel، امکان توسعه ظرفیتهای بازیافت پیشرفته و ارتقای کیفیت محصولات بازیافتی را فراهم میکند.
به طور کلی، بازار بازیافت پتروشیمی با توجه به حمایتهای قانونی، سرمایهگذاریهای دولتی و خصوصی، توسعه فناوریها و افزایش آگاهی محیطزیستی، مسیر روشنی برای رشد پایدار پیش رو دارد. این بازار نقش کلیدی در تحقق اقتصاد چرخشی ایفا میکند و با کاهش اثرات زیستمحیطی پسماندهای پلاستیکی، فرصتهای اقتصادی، اجتماعی و فناوری گستردهای ایجاد میکند.
انتظار میرود با تداوم روند سرمایهگذاری و پیشرفت فناوری، بازیافت پتروشیمی به عنوان یک بخش استراتژیک در مدیریت مواد و توسعه پایدار جهانی تثبیت شود و به عنوان جایگزینی کارآمد برای فرآیندهای سنتی بازیافت و مصرف منابع اولیه، سهم قابلتوجهی در بازارهای جهانی ایفا کند. رشد بازار همچنین باعث ایجاد اشتغال، توسعه زیرساختهای صنعتی و تقویت زنجیرههای تامین مواد بازیافتی خواهد شد و شرکتها را تشویق میکند تا استراتژیهای نوآورانهای برای بهرهگیری از پسماند پلاستیکی و افزایش کارآیی تولید اتخاذ کنند.
