بازخوانی پیشنهادهای ایجاد پول مشترک در دنیا

به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ بعد از گذشت دهه ها از ایجاد این «هم ارزی»، ایران به خصوص بعد از تشدید تحریم ها و عضویت در برخی پیمان‌های منطقه ای، همواره پیشنهاد تشکیل پول مشترک را ارائه داده است که اگرچه با استقبال مواجه شده، اما به نظر می‌رسد که بسترهای عملیاتی شدن آن فعلا فراهم نیست.

دنیای اقتصاد: پیشنهاد ایجاد پول مشترک در دولت‌های بسیاری مسبوق به سابقه است. اولین بار محمود احمدی‌نژاد این پیشنهاد را به سازمان همکاری‌های شانگهای ارایه داد و آخرین بار، محمدرضا عارف، معاون اول رییس جمهور به همین سازمان اما مبتنی بر ارز دیجیتال و هوش مصنوعی. اما اقتصاددانان می‌گویند که ایران به دلیل تورم بالا و ناترازی بودجه‌ای امکان بهره‌برداری از این پول مشترک را حتی در صورت راه‌اندازی هم ندارد.

کشورهای اروپایی در طول تاریخ با جنگ‌های برون‌مرزی بسیاری مواجه بودند که اغلب آن‌ها، ریشه‌های قومی و نژادی داشت. این منازعات به اشکال گوناگون ادامه یافت و در اغلب اوقات ادعاهای ارضی و کشورگشایی ها، با هدف تصاحب معادن و ذخایر کشور متقابل بود‌. در سال 1952 نخستین گام برای رفع این نزاع‌ها و ایجاد صلح، با انعقاد معاهده اقتصادی «مانتان» در حوزه زغال‌سنگ و فولاد برداشته شد و در طول زمان، با پیوستن بیشتر کشورهای منطقه به آن، در نهایت در سال 1992 منجر به تدوین پیمان رسمی و قانونی اتحادیه اروپا شد.

اعضای اتحادیه، به‌منظور ایجاد یک بازار مالی مشترک تصمیم به انتشار یورو به‌عنوان ارز حسابداری گرفتند، این تصمیم در یکم ژانویه 1999 عملیاتی شد.

در ابتدا یورو فقط برای پرداخت‌های الکترونیکی استفاده می‌شد و بعد از سه سال به‌صورت فیزیکی و اسکناس و سکه به بازار عرضه شد.

ایجاد واحد پولی مشترک، بازارهای مالی یکپارچه‌تر و قدرتمندتری برای کشورهای عضو به ارمغان آورد.

کاهش هزینه‌های اضافی در مبادله ارز، شفافیت در معاملات ارزی، امنیت دارایی در نوسانات ارزی و در نتیجه ثبات اقتصادی بیشتر، سبب تشویق سرمایه‌گذاری‌های خرد و کلان در بین کشورهای عضو شد.

این ابتکار به سرعت فراگیر شد و حمایت و اشتراک کشورهای عضو اتحادیه از یورو سبب استقامت بهتر این واحد پولی در برابر شوک‌های اقتصادی و جذابیت روز افزون آن در تجارت با سایر کشورها شد.

اما این تمام ماجرا نبود.

آلن گرینسپن رئیس وقت فدرال رزرو در سال 2007 چنین مطرح کرد که یورو می‌تواند یک ارز جهانی همانند دلار باشد، اما با وجود پشتوانه نسبتا مستحکم این نظریه، در پایان سال 2006 فقط 25 درصد از ذخایر ارزهای جهانی، یورو و سهم دلار 66 درصد از مجموع مبادلات ارزی دنیا بود.

در این میان اگرچه سهم یورو در مبادلات ارزی دنیا روند رو به رشدی را طی می کند، اما همچنان دلار حرف اول را در بازار می زند و علی‌رغم این‌که این پول مشترک حدود سه دهه است که جای خود را در اقتصاد دنیا تعریف کرده است، اما همچنان دلار گوی سبقت را می رباید.

البته چنین سابقه ای برای شکل‌گیری دلار هم وجود داشته است. در سال 1944 پس از توافق نامه برتون وودز، نمایندگان 44 کشور در کنفرانس پولی و مالی سازمان ملل متحد در شهر برتون وودز ایالت نیوهمپشایر رسما موافقت کردند که دلار آمریکا را به‌عنوان ارز رسمی ذخیره در نظر بگیرند.

در این سیستم نرخ برابری ارزها بر اساس ذخایر طلای کشور ارزیابی می‌شد اما برخلاف استاندارد طلا، صندوق بین‌المللی پول در مواقع ضروری مانند عدم تعادل ترازهای تجاری و مالی کشورها حق مداخله داشت.

در این میان البته اسناد تاریخی نشان می دهند که دهه‌ها پیش از شکل‌گیری یورو، ایران و آلمان با یک ابتکار عمل، پول مشترکی را در تبادلات مالی خود استفاده می کردند

این اسکناس‌ها که در دوران جنگ جهانی اول در سال 1916 میلادی ضرب شدند، به عنوان یک ابزار اقتصادی و سیاسی مهم در آن زمان با هدف سهولت و عدم نیاز به مراجعه به بانک‌ها در تبادلات تجاری صنعتی متعدد، اعزام دانشجویان ایرانی به آلمان برای تحصیل در رشته های فنی و صنعتی و از سوی دیگر اشتغال مهندسان و متخصصان فنی حرفه ای آلمانی در ایران به کار گرفته شدند.

یک طرف این اسکناس ها مارک (پول رایج آلمان) و سمت دیگر ریال بود که با «هم ارزی» انجام شده، این اسکناس قابل استفاده در هر دو کشور بود؛ به نحوی که هر بیست و پنج ریال معادل ده مارک آلمان بود.

بعد از گذشت دهه ها از ایجاد این «هم ارزی»، ایران به خصوص بعد از تشدید تحریم ها و عضویت در برخی پیمان‌های منطقه ای، همواره پیشنهاد تشکیل پول مشترک را ارائه داده است که اگرچه با استقبال مواجه شده، اما به نظر می‌رسد که بسترهای عملیاتی شدن آن فعلا فراهم نیست.//