بازی شیراز در "قهرمان" فرهادی

پس از حضور اولیه گروه فرهادی در بهمن‌ماه، برای گزینش بازیگران بومی و نیز سفر تنها کارگردان اسکاری ایران به شیراز، دل‌ها به قطعیت ساخته‌شدن قهرمان گرم شد؛ گرچه شیوع کرونا این حضور را تداوم نبخشید، اخبار یک ماهه اخیر از آغاز فیلمبرداری در مردادماه حکایت می‌کند. اهمیت این رویداد سینمایی از آن رو است که چهره کارگردانی بین‌المللی با شهری که نماد فرهنگ و هنر ایران است، پیوند می‌خورد؛ از سویی دیگر، فیلمسازی فرهادی در ایران، اقبال جهانی را برای ارج‌گذاری به آثارش افزایش می‌دهد، این را می‌توان از فیلم‌هایی که تاکنون برای آن‌ها نامزد شده یا جایزه برده است، دریافت. همچنین، حضور فرهادی در شیراز، از این شهر چهره‌ای دیگرگونه ارائه خواهد کرد و چنانچه او تصمیم بگیرد، زیبایی‌ها و آثار فرهنگی و تاریخی را نیز در اثرش بنمایاند، احتمال می‌رود رونق گردشگری سینمایی و هنری پس از اکران قهرمان دوچندان شود.

قهرمان، مجال حضور هنرمندان بومی شیراز با چهره‌های مشهور سینما آخرین اثر فرهادی "همه می‌دانند" در کشور اسپانیا و با بازی خاویر باردم و پنه‌لوپه کروز ساخته شد؛ اما آنچه در گمانه‌زنی‌های نخستین، قهرمان را متمایز می‌سازد، معرفی بازیگران ناشناخته و بومی شیراز در کنار چهره‌های شاخصی همچون امیر جدیدی و محسن تنابنده است. چندی پیش سایت ددلاین در خبری اختصاصی اعلام کرد که ساخت قهرمان با پخش‌کنندگی الکساندر ماله‌گی و کمپانی ممنتو فیلمز آغاز خواهد شد.

گفت‌وگوها این روزها، بیش از هر چیز پیرامون فیلمنامه قهرمان است. فیلمنامه‌ای که گفته می‌شود به اندازه "جدایی نادر از سیمین" تاثیرگذار خواهد بود؛ در این میان، باید به گفته الکساندر مورو، نایب رئیس فروش و بازاریابی کمپانی ممنتو اشاره کرد. او بیان کرده که فیلمنامه قهرمان فوق‌العاده است و به بسیاری از مسائل روز و معاصر جوامع مدرن می‌پردازد. از این سخن چنین برمی‌آید که باید در انتظار زایش قهرمانی پرتعلیق در سینمای ایران باشیم، فیلمی که با شناسنامه شیراز شناخته خواهد شد. آخرین اخبار حاکی از آن است که این فیلمنامه روز دوشنبه پیش‌رو با آغاز به کار بازار آنلاین فیلم کن، از سوی کمپانی ممنتو عرضه می‌شود. از جمله عوامل "قهرمان" که در کنار فرهادی قرار گرفته‌اند باید به مجری طرح حمیدرضا قربانی، مدیر فیلمبرداری علی قاضی، تدوین هایده صفی‌یاری، صداگذار محمدرضا دلپاک، مدیر تولید محمد یمینی، برنامه‌ریز پریسا گرگین، دستیار اول کارگردان امین خنکال، صدابردار مهدی صالح کرمانی، طراح گریم مهرداد میرکیانی، طراح صحنه مهدی موسوی، طراح لباس نگار نعمتی، عکاس امیرحسین شجاعی و روابط عمومی ثمین مهاجرانی اشاره کرد.

شیراز و ظرفیت‌های فیلمسازی‌ اما از فرهادی و قهرمانش که بگذریم ضروری است نگاهی به آن سوی گود بیندازیم. شیراز، شهری شناخته‌شده و مقصد بسیاری از هنرمندان. این شهر در پنج سال گذشته با برخورداری از پردیس‌های سینمایی تازه‌ساخت، از امکاناتی متنوع و به‌روز در عرصه سینما بهره‌مند شد. برگزاری جشنواره‌های سینمایی ازجمله جشنواره فجر، جشنواره فیلم کوتاه سروناز، جشنواره سینما و ادبیات و جشنواره فیلم و معماری طی سال‌های گذشته، فیلمسازانی جوان را به شیراز کشاند؛ همچنین مراسم فرش قرمز بسیاری از فیلم‌های روز ایران نیز با حضور عوامل، با استقبال سینمادوستان همراه بوده است.

شیراز در سال‌های اخیر میزبان جشنواره‌های گوناگون سینمایی بوده است

سینما گلستان در زمره برترین سینماهای کشور از لحاظ ضریب اشغال است و استقبال از هفته‌های فیلم دیگر کشورها، نشان از رونق صنعت سینما در این شهر دارد؛ در این میان، همواره گلایه‌هایی از سوی هنرمندان مطرح می‌شد که خواستار اجرای پروژه‌های سینمایی بزرگ و مهم در این کلان‌شهر بودند و حال که اصغر فرهادی آخرین فیلمش را در شیراز کلید می‌زند، باید گفت هم یکی از خواسته‌های مهم فرهنگ‌وران و هنردوستان برآورده شده و هم مسیر برای دیگر سینماگران هموار خواهد شد.

تاریخ سینمایی که در شیراز هویت یافت نگاهی به کارنامه فیلمسازی در شیراز نشان می‌دهد، این شهر در نیم قرن گذشته مقصد کارگردانان بنام بوده است. شیراز هویت‌بخش بسیاری از فیلم‌های ماندگار سینمای ایران است؛ برای مثال نمی‌توان از "طوقی" ساخته زنده‌یاد علی حاتمی (1349) یا " داش آکل" ساخته مسعود کیمیایی (1350) بی‌نام شهری که قهرمانانش در آن بالیدند، یاد کرد و همچنین نمی‌توان جایگاه این فیلم‌ها را در تاریخ سینما نادیده گرفت. داش آکل، اولین اقتباس سینمایی از داستان‌های صادق هدایت به‌شمار می‌رود. مسعود کیمیایی نویسندگی فیلمنامه را هم بر عهده داشت. به گفته مورخان تاریخ سینمای ایران، فیلم از لحاظ ساخت و چگونگی پرداخت در زمره شاهکارهای سینمای پیش از انقلاب به‌شمار می‌رود. "برادرکشی" فیلمی است که در سال 1357 در شیراز ساخته شد. این فیلم را که درامی خانوادگی به‌شمار می‌رود، ایرج قادری با نویسندگی سعید مطلبی جلوی دوربین برد. قادری کارگردانی است که هم در سینمای پیش از انقلاب و هم پس از انقلاب جایگاهی مهم را از آن خود کرده است و توانسته، برخی از جنجالی‌ترین فیلم‌های تاریخ را بر روی پرده ببرد. این کارگردان بار دیگر در سال 1361 یکی دیگر از آثار پرفروش سینمای را در شیراز جلوی دوربین برد. فیلم "برزخی‌ها" که در آن سال با مبلغ 8میلیون تومان فروش، رکورد فروش فیلم را شکست؛ اما هنوز چندان زمانی از اکران آن نگذشته بود که توقیف شد. برزخی‌ها را آخرین فیلم‌های زنده‌یاد ناصر ملک‌مطیعی و محمدعلی فردین می‌دانند؛ زیرا پس از توقف نمایش آن، این دو بازیگر دیگر امکان حضور در هیچ فیلمی را نیافتند. حواشی این فیلم به همین‌جا ختم نشد و اکرانش موجب استعفای وزیر فرهنگ و ارشاد وقت نیز شد. از فیلم‌هایی که در دهه 60 در شیراز ساخته شد باید به "آوار" اشاره کرد. اثری از سیروس الوند که بازیگرانی همچون فرامرز قریبیان، تانیا جوهری، محمد مطیع، جهانگیر الماسی، جمشید مشایخی و مجید مظفری در آن به ایفای نقش پرداختند. سیروس الوند باری دیگر در سال 1386 بخش‌هایی از نوزدهمین ساخته خود، فیلم "زن دوم" را با حضور بازیگرانی همچون محمدرضا فروتن، امیر آقایی، نیکی کریمی، آناهیتا نعمتی، سحر زکریا و مهتاج نجومی را در شیراز فیلمبرداری کرد. جاده هراز، تهران و کیش دیگر مکان‌های ساخت زن دوم هستند. این فیلم داستان زندگی عاشقانه‌ای را روایت می‌کند که به بحران کشیده می‌شود. زن دوم همچنین در بیست‌وششمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر حضور یافت.

فیلم آوار ساخته سیروس الوند که در شیراز فیلمبرداری شد

مهدی فخیم‌زاده نیز از کارگردانانی است که شیراز را دو بار به‌مثابه مقصد فیلمسازی‌اش برگزید. "تشریفات"، در سال 1362 ساخته شد و یک سال بعد هم روی پرده سینما رفت. فخیم‌زاده درباره ساخت این فیلم گفته است که آن را طی تنها 30 روز فیلمبرداری کرده است و هیچ بازیگر معروفی ندارد؛ البته به‌جز نقش اصلی که خود او اجرایش را بر عهده گرفت. اما دیگر ساخته فخیم‌زاده، "مسافران مهتاب" که در سال 1366 ساخته شد، از تشریفات بسیار مهم‌تر است. مسافران مهتاب از آن دسته فیلم‌هاست که تا سال‌ها بعد مردم، فخیم‌زاده را با نام شخصیت آن "نمکی" می‌شناختند. ساخت مسافران مهتاب بر زندگی حرفه‌ای فخیم‌زاده تاثیری بسزا بر جای گذاشت. او در این فیلم در نقش معلولی ذهنی ایفای نقش کرد و به خوبی توانست خود را در حافظه فیلم‌دوستان ثبت کند.

دو سال بعد در 1368، جهانگیر جهانگیری‌مقدم فیلمی باعنوان "رانده‌شده" را در شیراز با بازیگرانی همچون جمشید مشایخی، رضا رویگری، مرجانه گلچین و شهلا ریاحی مقابل دوربین برد. "یاغی" دومین فیلمی است که جهانگیری آن را در شیراز ساخت. این فیلم محصول سال 1376 است و افزون بر بازیگران مطرحی همچون فرامرز قریبیان، جمشید هاشم‌پور، افسانه بایگان و فرهاد جم، هنرپیشه‌های شیرازی همچون رحیم هودی، مجید شناور و مهدی فقیه نیز در آن به ایفای نقش پرداختند. این فیلم به ماجرای معلمی در یک روستا می‌پردازد که در مقابل ظلم خان مقاومت می‌کند و درنهایت باهمراه کردن اهالی روستا مقابل خان می‌ایستند.

بهمن فرمان‌آرا هم از آن دست کارگردانانی است که آثارش را فیلم‌دوستان حرفه‌ای ستایش می‌کنند و مخاطبان عام می‌پسندند. او در سال 1384 فیلم "یک بوس کوچولو" را ساخت. اثری که به بازنمایی دوره‌هایی از تاریخ می‌پردازد.

سکانسی از فیلم یک بوس کوچولو ساخته بهمن فرمان‌آرا در آرامگاه کوروش

سکانسی از فیلم در پاسارگاد، آرامگاه کوروش می‌گذرد. پس از اکران این فیلم عنوان شد که فرمان‌آرا در این اثر قصد داشته به ابراهیم گلستان، هنرمند شیرازی بپردازد. او در این باره عنوان کرده نشانه‌هایی را که حاکی از شباهت شخصیت این فیلم و شخصیت واقعی ابراهیم گلستان است، انکار نمی‌کند؛ اما قصد هم نداشته درباره او فیلمی بسازد.

بده‌بستان‌های سینمایی، حاصل فیلمسازی فرهادی در شیراز گرچه پرونده فیلمسازی در شیراز به همین فیلم‌ها محدود نمی‌شود، نشان می‌دهد که این شهر همواره مقصدی مناسب برای کارگردانانی نام‌آشنا به شمار می‌رفته است. شاید با آمدن فرهادی به شیراز، جایگاه سینمایی این شهر باری دیگر تقویت شود؛ از سوی دیگر امید به دیده‌شدن بازیگران شیرازی در "قهرمان"، می‌تواند به ارتقای دانش هنری و ایجاد آثار باکیفیت بینجامد. به‌هر روی، باید دید فرهادی با چه دیدگاهی شیراز را به‌مثابه مقصد فیلم تازه‌اش برگزیده و منتظر ماند تا روزی که در اهدای جوایز جهانی سینمایی، سهمی هم به قهرمان تازه او برسد و از این رهگذر، سرنوشت سینمایی شیراز دیگرگونه رقم بخورد.

*س_برچسب‌ها_س*

• اصغر فرهادی
• شیراز
• تولید فیلم
• فیلم
• محسن تنابنده
• امیر آقایی