باور مسئولین، سد راه دانش‌بنیان‌شدن صنایع / به جای صنعت، کارخانه داریم!
گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، شهین مردانی: صنایع کوچک و متوسط علیرغم اینکه نقش مهمی در اشتغال‌زایی و توسعه متوازن اقتصادی دارند، به دلیل محدودیت‌ها و چالش‌های متعددی که با آن مواجه هستند، مورد حمایت دولت‌ها و سازمان های توسعه‌ای قرار دارند.یکی از معضلات عمده در بخش‌های صنعتی، معدنی و تجاری کشور ما، ضعف توسعه فناوری و نووآوری و حتی به کارگیری فناوری‌های توسعه داده شده است و برای غلبه بر این ضعف، الزم است فناوری‌های توسعه یافته در دیگر بخش‌ها، به بخش صنعت، معدن و تجارت رسوخ پیدا کنند؛ با توجه به این ضعف، تقویت رسوخ فناوری و ارتقاء ظرفیت نوآوری با استفاده از توانمندی‌های موجود در کشور در این بخش‌ها، می‌تواند زمینه‌سواز بهبود بهره‌وری و افزایش ارزش افزوده محصولات تولیدشده در کشور باشد. با توجه به نیاز مبرم کشور برای استفاده از این فناوری‌ها موانع بسیاری بر سر راه آنها قرار دارد که در همین راستا با «سعید سرکار»، دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو به گفت‌و‌گو نشستیم که شرح آن را در زیر می‌خوانید:
در این گفت‌و‌گو می‌خوانید:
* موانع رسوخ فناوری در صنعت
*شعارهای انتخابی مقام معظم رهبری تاریخ مصرف ندارند
* عدم خودباوری؛ اصلی‌ترین چالش میان فناوری و توسعه صنعت
* نبود باور مسوولان به دانش نخبگان ایرانی
* سازمان‌ها محصول تاییدی خود را برای مصرف انتخاب نمی‌کنند
* ما در ایران صنعت نداریم؛ آنچه که داریم کارخانه است
* کارخانه یک موجود ایستا است؛ صنعت یک موجود پویا و زنده است
فارس: مرحله کلیدی ورود فناوری به صنت چیست؟
* پشتوانه مردمی، شاه‌کلید موفقیت فناوری
سرکار: ما اگر میخواهیم کاری در کشور انجام دهیم تا مادامی که اهداف و برنامه‌هایمان مردمی نشود، ضریب موفقیت آن خیلی کم است و ضریب نفوذ آن کاهش پیدا می‌کند؛ مسیری هم که حضرت امام برای انقلاب رفتند هم این بود که انقلاب موفق نشد مگر اینکه مردمی شد؛ هر اقدامی بدون پشتوانه مردمی حتی اگر بگوییم غیر ممکن نیست اما هیچ وقت به بلوغی که لازم است دست نمی‌باید و به شکوفایی نمی‌رسد. بنابراین اگر پولی برای توسعه فناوری هزینه می‌شود، مردم بایست مطلع شوند و در جریان قرار بگیرند که چگونه ده‌ها برابر این پول به خود مردم برمی‌گردد؛ این موضوع باید بسیار واضح و شفاف برای مردم تبیین شود؛ این پول گاهی وارد صنعت می‌شود، گاهی اشتغال زایی می‌کند، گاهی با این پول‌ها محصولاتی ساخته می‌شود که در تولید ثروت ملی و ارتقا کیفیت زندگی مردم تاثیرات شگرفی دارد؛ خیلی از مردم ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم با محصولات نانو برخورد کنند ولی حقیقتا در جریان قرار نگیرند که این محصول نانو بود ولی در همین حد هم خیلی ارزشمند است.
فارس: آشنایی مردم با محصولات نانو در چه اندازه‌ای است؟
* لزوم آگاه بخشی و اطلا‌رسانی بیشتر
سرکار: احساسی که مردم دارند این است که نانو یعنی ارتقای کیفیت و بهبود عملکرد و مسائلی از این قبیل و به طور کلی این ذهنیت مثبت وجود دارد. اما زمانی که یک بیمار سرطانی به پزشک مراجعه می‌کند و داورهایش تجویز می‌شود طبیعتا پزشک به بیمار نمی‌گوید که این داوری نانو هست که درمان موثر دارد و در عین حال که بسیار مبلغ ناچزی نسبت به نمونه خارجی پرداخت می‌کند اثربخشی بهتری در درمان دارد. در حالی‌که اگر قرار بود نمونه خارجی استفاده شود فرد باید به ازای هر شیشه 25 میلیون تومان پرداخت می‌کرد و حالا که بومی شده هر تزریق کمتر از یک میلیون تومان است. نکته اصلی اینجاست: «مردم در این نقطه‌ها نمی‌دانند نانوتکنواوژی در زندگی آنها رسوخ کرده است»؛ مثال‌هایی از این قبیل زیاد است. اطلاع‌رسانی که رسانه انجام می‌دهد حداقل بخش هایی از مردم را آگاه می‌کند و جامعه خبرنگاران رسالت مهمی در برابر این موضوع دارند.
فارس: علل عدم استفاده از این فناوری های نوظهور در صنعت چیست؟
* هرکاری که شما در حوزه علم و فناوری تصور کنید؛ نانو در آن حرف برای گفتن دارد
سرکار: لازم است من ابتدا ویژگی تکنولوژی نانو را بگویم که یک فناوری فرابخشی است؛ به این معنا که در همه بحث‌های علمی نظیر فیزیک، نانوفیزیک، شیمی، نانوشیمی، مواد، نانومواد، در پلیمرها نانوپلیمر در حوزه نفت نانوکاتالیست‌ها، نانوکامپوزیت‌ها و همچنین نانوداروها، نانو الکترونیک و الی آخر می‌توان به نانوتکنولوژی پرداخت؛ به این معنی که هرکاری که شما در حوزه علم و فناوری تصور کنید؛ نانو در آن حرف برای گفتن دارد؛ در رابطه با کاربرد هم همین ویژگی را دارد؛ ما هیچ صنعت یا فردی را نمی‌توانیم متصور شویم که نانو در آن صنعت یا برای آن فرد در زندگی‌اش وارد نشود. نانوتکنولوژی در تمام شئونات زندگی مردم وارد می‌شود و جامع مخاطبانش همه صنایع و همه مردم است. در نانو تکنولوژی یک سری فناوری‌ها مبتنی بر علم نانو توسعه پیدا می‌کند که اینها به خودی خود منشا یک طراحی و ساخت محصولات جدیدی برای عرضه به بازار هستند و مستقل هستند.
هیچ صنعت یا فردی را نمی‌توانیم متصور شویم که نانو در آن صنعت یا برای آن فرد در زندگی‌اش وارد نشود.
بنابراین شرکت‌های دانش‌بنیان مبتنی بر یک فناوری شکل می‌گیرند و آن فناوری تبدیل به یک محصول می‌شود و برای ان محصول بایست یک واحد تولیدی شکل بگیرد تا آن را به بازار عرضه کند که این روند در حال حاضر اجرا می‌شود. در بخش دیگر نانو باید با صنعت ارتباط برقرار کند.
فارس: نانوتکنولوژی را چطور تقسیم و دسته‌بندی می‌کنید؟
* محصولات نوآورانه در عرصه جهانی به دنیا عرضه کنیم نه اینکه ما پیرو یا مقلد باشیم
سرکار: ما نانو تکنولوژی را به سه بخش تقسیم می‌کنیم: فاز اول: شما دانش و توانمندی سنتز و ساخت مواد نانو را داشته باشید که ما حدود 90 درصد دانش فنی مواد نانو را داریم و در آنجاهایی که کاربرد صنعتی پیدا می‌کند به صورت انبوه تولید و درصنعت استفاده می‌شود، فاز دوم: رسوخ فناوری نانو در صنایع موجود است؛ پیام ما به صاحبان صنایع این است که اگر امروز از فناوری نانو استفاده نکنید و برای آن برنامه ریزی نداشته باشید در آینده نزدیک شما رقابت‌پذیری و بازارهایتان را از دست خواهید داد؛ به این دلیل که استفاده از فناوری نانو در صنایع مرسوم کیفیت و کارایی محصولات را ارتقا می‌دهد و در بعضی از موارد حتی قیمت را کاهش می‌دهد. بنابراین در عرصه رقابت اگر صنعتی از این فناوری بهره‌مند نشود شرکت‌ها و صنایع رقیب محصولاتی با کیفیت و کارایی بالاتر تولید و به بازار عرضه می‌کنند و طبیعتا این شرکت‌ها و صنایع از گردونه رقابت خارج و بازارشان را از دست می‌دهند. فاز سوم: نانو تکنولوژی هوشمند است یعنی مواد هوشمند، پارچه‌های هوشمند، رنگ هوشمند و داروهای هوشمند که این ارزش افزوده بالایی در این فاز نهفته است. یعنی ما نبایستی سرگرم به فاز اول و دوم شویم و دلمان را به این خوش کنیم که ما خیلی پیشرفته‌ایم؛ در این فاز سوم چون ارزش افزوده خیلی بالایی دارد ما بایستی تمرکز کنیم و با خلاقیت و نوآوری محصولات نوآورانه در عرصه جهانی به دنیا عرضه کنیم نه اینکه ما پیرو یا مقلد باشیم.
نانو تکنولوژی هوشمند است یعنی مواد هوشمند، پارچه‌های هوشمند، رنگ هوشمند و داروهای هوشمند که این ارزش افزوده بالایی در این فاز نهفته است.
فارس: باوجود پیشرفت قابل ملاحظه در این فناوری نوظهور علت برآورده نشدن انتظارات چیست؟
* شعارهای سالانه تاریخ مصرف ندارند
سرکار: در ادامه فاز دوم که مطرح کردم؛ نانو در18 حوزه صنعتی مانند صنعت سلامت که شامل تشخیص دارو و درمان می‌شود ورود کرده و بیش از 100 محصول فناورانه برای این بخش تولید کرده؛ در صنعت ساختمان نیز ورود کرده و حدود 130 محصول در این حوزه دارد؛ در حوزه نفت و پتروشیمی، خودرو، هواپیما، ریلی، نساجی، کشاورزی، آب و محیط زیست، ولوازم خانگی و الی آخر نیز ما محصولات متعددی تولید کردیم. در حال حاضر ما حدود 1200 محصول تایید شده در بازار داریم که بخشی از آنها محصولات مستقل هستند یعتی مبتنی بر فناوری تولید شده و پس از آن وارد بازار شده‌اند؛ بخشی دیگر محصولات موجود را ارتقا دادند و محصولات مبتنی بر فناوری نانو هستند. بنابراین از این منظر فوق‌العاده ظرفیت خوبی در کشور ایجاد شده است اما دلیل اینکه چرا انتظاری که داریم بروارده نشده؟ در این زمینه عوامل متعددی وجود دارد؛ شعارهای سال که توسط رهبری انتخاب و اعلام می‌شود را مکمل یکدیگر و در سلسله مراتب ببینیم و این طور تصور نکنیم که با تمام شدن سال دوران شعاری که مقام معظم رهبری انتخاب کرده‌اند نیز تمام می‌شود؛ شعارها تاریخ مصرف ندارند و مکمل یکدیگرند ما باید با این شعارها مانند جهش تولید، مانع زدایی نگاه ویژه داشته باشیم و به آنها بپردازیم؛ وقتی صحبت از مانع می‌شود منظور مشکلاتی است که افراد بر سر گرفتن مجوز، استاندارد، ترخیص جنس از گمرک، مالیات و تامین آب و برق و به طور کلی سیستم بروکراسی کشور است؛ همه این موارد درست است اما همه اینها روی هم شاید 20 درصد موانع را شامل می‌شود؛ 80 درصد موانع مربوط به نبود باورها است؛ نبود خودباوری و خوداتکایی؛ موانع ما فرهنگی است. برخی از مسوولان ما فناوری‌هایی که محققان و نخبگان توسعه داده‌اند و در سطح کشورهایی اروپایی است را باور ندارند و مانع تراشی می‌کنند. به عنوان مثال به برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان گفته می‌شود، اگر محصولات خود را به کشورهایی اروپایی به فروش رساندید ما هم از شما خریداری و حمایت می‌کنیم؛ در حالی که این امر عملا غیر ممکن است؛ محققی که مسوول کشور خودش به آن اعتماد نکرده چطور اعتماد کشور خارجی را جلب کند.
80 درصد موانع توسعه فناوری‌ها در صنعت مربوط به نبود باورها است؛ نبود خودباوری و خوداتکایی؛ موانع ما فرهنگی است.
فارس: وضعیت نسبت به محصولی که خود سازمان‌ها تایید می‌کنند چطور است؟
* سازمان‌ها محصول تاییدی خود را برای مصرف انتخاب نمی‌کنند / ما در ایران صنعت نداریم؛ آنچه که داریم کارخانه است
نهادها، سازمان‌ها و وزاتخانه‌ها آن طور که شایسته است از نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت نمی‌کنند و به آنها اعتماد ندارند؛ گاها خود وزارت بهداشت یا وزارت نفت محصولی را تایید کرده و گواهی تاییدیه آن توسط این سازمان‌ها ثبت و صادر شده اما درنهایت خود این نهادها به محصول داخلی توسعه داده شده اعتماد نمی‌کنند و آن را برای مصرف انتخاب نمی‌کنند. حقیقت این است که موانع فرهنگی بسیار مانع جدی‌تری نسبت به موانع فیزیکی است. اینکه چرا صنعت به اندازه‌ای که بایستی و انتظارمان هست از فناوری نانو و محصولات آن استقبال نمی‌کند بخش عمده‌ایش به نبود باور به توان داخلی بازمی‌گردد و مورد دوم این است که ما در کشور به ندرت صنعت داریم، ما در ایران بیشتر کارخانه داریم و کارخانه یعنی ساخت سوله، واردات ماشین‌آلات از خارج، مواد اولیه را تامین می‌کنیم و کارگر را پای خط تولید به کار می‌گیریم؛ به آنها آموزش میدیم و به عنوان مثال پنبه میدهیم نخ می‌گیریم و نخ میدهیم، پارچه می‌گیریم و پس از 10 سال کیفیت آن پارچه‌ها به علت فرسودگی ماشین‌آلات از روز اول ضعیف‌تر است.
کارخانه یک موجود ایستا است؛ درحالی‌که صنعت یک موجود پویا و زنده است. زمانی ما می‌توانیم ادعا کنیم که صنعت داریم که صاحب تکنولوژی باشیم
کارخانه یک موجود ایستا است؛ یک موجود مرده است و درحالی‌که صنعت یک موجود پویا و زنده است و زمانی ما می‌توانیم ادا کنیم که صنعت داریم که صاحب تکنولوژی باشیم؛ یعنی آن صنعت مبتنی بر دانش، توانایی، فناوری و تکنولوژی خودمان باشد و بایستی خودمان ماشین ساز باشیم و خط تولید را خودمان طراحی کنیم و سازنده آن باشیم؛ اگر این روند را در پیش بگیریم هم تکنولوژی را روز به روز ارتقا میدهیم و هم ماشین‌آلات را چند سال یکبار متناسب با شرایط ارتقا میدهیم. دانش که ارتقا یابد، نتیجه آن ارتقای کیفیت، بهره‌وری و کارایی آن سیستم و محصول است و ما همزمان برای اینکه صنعت را زنده نگه داریم پس ناچارا تکنولوژی و فناوری‌های جدید را متناسب با نیازهایمان توسعه میدهیم.
انتهای پیام /شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنید فناوری و صنعت فناوری نانو شهین مردانی محصولات نانویی سعید سرکار این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است
