با «صادق آل محمد»؛ از تربیت هزاران مبلغ تا احیای شریعت

امام جعفر صادق (ع)، امام ششم شیعیان، در هفدهم ربیع‌الاول سال 83 هجری قمری در مدینه متولد شدند؛ کنیه ایشان ابوعبدالله و لقب‌شان صادق است. پدر بزرگوارشان امام محمدباقر (ع) و مادرش ام‌فروه است، پیامبر گرامی اسلام سال‌ها قبل، ولادت باشکوه این امام همام را خبر داده و فرموده بودند نام او را «صادق» بگذارید.

در ارتباط با لقب «صادق» شخصی از امام زین‌العابدین (ع) سوال کرده بود مگر همه امامان صادق نیستند؟ پس چرا لقب «صادق» به امام جعفر داده شده است؟ ایشان در جواب فرموده بودند «صادق، لقبی است که جدم رسول الله (ص) به این امام داده و به این دلیل است که با جعفر فرزند پنجم امام باقر (ع) که جعفر کذاب نامیده شده است، اشتباه گرفته نشود؛ چراکه امام جعفر (ع) بر ادعای امامت خود صادق بوده است».

امام جعفر صادق (ع) در سال 114 هجری قمری به امامت رسیدند و در دوران امامت خود از خلفای بنی‌امیه با هشام‌بن‌عبدالملک، ولیدبن‌زید، یزیدبن‌ولید، ابراهیم‌بن‌ولید و مروان حمار و از خلفای بنی‌عباس با ابوالعباس سفاح و منصور دوانیقی معاصر بودند.

پس از به قدرت رسیدن عباسیان، فشار بر شیعیان افزایش یافت و با روی کار آمدن منصور، این فشار به اوج خود رسید که امام صادق (ع) نیز از این فشارها مستثنی نبودند، این دوران، یعنی چند سال آخر عمر آن حضرت برخلاف دوران اولیه امامتشان، دوره سختی‌ها و انزوای دوباره آن حضرت و حرکت تشیع بود.

منصور، شیعیان را به شدت تحت کنترل قرار داده بود به طوری که سرانجام حذف امام صادق (ع) برای جلوگیری از تبلیغ دین محمدی را بهترین راهکار دید و دست به این جنایت بزرگ زد و ایشان را مسموم کرد.

شهادت غریبانه امام صادق (ع) توسط بنی‌عباس

امام صادق (ع) توسط عوامل منصور در سال 148 هجری و در سن 65 سالگی به شهادت رساند، مزار نورانی و ملکوتی این امام همام در قبرستان بقیع قرار دارد که غریبانه در کنار پدر و جد مطهر خود به خاک سپرده شده است.

قریب به یک قرن اسلام و مسلمانان بازیچه اغراض سلطه‌جویان بنی‌امیه بودند، ناسزا گفتن به حضرت علی (ع) جزو برنامه‌هایشان بود و فاجعه خونین کربلا و شهادت امام حسین (ع)، اوج جنایات آنها به شمار می‌رفت، بسیاری از بزرگان شیعه و علویان به جرم هواخواهی اهل‌بیت (ع) به شهادت رسیدند، یا سال‌ها در سیاه‌چال‌های مخوف زندانی شدند.

جنایات هولناک بنی‌امیه علیه مبارزه‌ها و روشنگری‌های امامان، فشار اقتصادی در اثر مالیات‌های سنگین و نادیده گرفته‌شدن غیر عرب در نظام حکومتی بنی‌امیه موجب قیام مسلمانان عراق، خراسان و شمال آفریقا علیه این خاندان شد و به حکومت یک قرن ظلم و جنایات آنان خاتمه داد.

بنی‌عباس، پس از سرنگونی بنی‌امیه، به جای آن که حکومت را به شایسته‌ترین فرد، امام صادق (ع) واگذارند، خود بر قدرت تکیه زدند و به محض دست گرفتن قدرت، مانند ستمگران گذشته، برای حفظ سلطنت خود، بر امام صادق (ع) و یارانش سخت گرفتند.

بنی‌عباس تلاش کردند جامعه را از خاندان نبوت دور کنند تا مبادا حکومتی را که به نام دودمان پیامبر و با تظاهر به اسلام به دست آورده‌اند را از دست دهند.

«سفاح» اولین خلیفه عباسی، مدت چهار سال و منصور دوانیقی دومین خلیفه، بیست و دو سال - یعنی تا ده سال پس از شهادت امام صادق (ع)- قدرت را در دست داشتند.

نهضت فرهنگی امام صادق (ع)

امام صادق (ع) از اوضاع آشفته دستگاه خلافت اموی استفاده کردند و با آغاز برنامه اصلاحی و نهضت فرهنگی، از همان ابتدا دو دو موضوع کناره‌گیری از مناقشات سیاسی و بهره‌گیری از پوشش تقیه و دعوت به امامت و پاسداری از آن را در دستور کار قرار دادند.

این مرحله از مبارزه امام صادق (ع) با نفی امامت حکمرانان معاصر خود همراه بود به طوری با شیوه‌های مختلف، موضع باطل و ضد اسلامی خلفا و کارگزاران آنها را گوشزد کردند و با بازداشتن پیروان خود از همراهی آنها، مشروعیت دستگاه خلافت را نفی می‌کردند.

دومین کار امام هشتم شیعیان اثبات امامت خود بود؛ ایشان خود را جانشین پیامبر (ص) پیشوای امت و صاحب اصلی حکومت می‌دانستند که این تلاش متناسب با شرایط سیاسی جامعه و موقعیت و نیاز مخاطبان به شیوه‌های مختلف انجام می‌گرفت.

امام صادق (ع) در عمل و با رفتار مردم را به راستی و درستکاری فرامی‌خواندند و می‌فرمودند «اگر مردم راستی و درستی و پاکی را در شما دیدند، خودشان خواهند آمد، با مردم طوری رفتار کنید که دیگران بگویند خدا جعفر بن محمد را بیامرزد، چقدر پیروان خود را نیکو تربیت کرد».

روش تدریس و سلوک اجتماعی خاص امام صادق (ع)

امام هشتم شیعیان روش تدریس و سلوک اجتماعی خاص خود را داشتند به طوری که به سوالات و سخنان طرف مقابل به طور کامل و با صبر و حوصله بسیار گوش می‌دادند و با محبت و خیرخواهی پاسخگوی سوالات بودند.

ایشان ابتدا اجازه می‌دادند تا شاگردان و یا مباحثه‌کنندگان تمام سوالات خود را بیان کنند و بعد از آن بر اساس روش عقلی و استدلال صحیح مطالب خود را عنوان می‌کردند.

امام صادق (ع) در طول 34 سال امامت خود با مجاهدت علمی و دینی، ضمن پایه‌گذاری مکتب جعفری، شریعت محمد (ص) و مکتب تشیع را احیا کردند و مانع از نابودی شیعه و فراموشی اسلام ناب محمدی شدند.

این امام همام در طول حیات پربرکت خود بیش از 4 هزار شاگرد در مکتب معارف دینی و اندیشه‌های اسلامی تربیت نمودند و آنها را برای صیانت از مکتب دینی و علمی و تبلیغ تشیع راستین روانه جهان اسلام کردند.