بحران آبادان، مهندسان ساختمان و ارگان‌های ذیربط

آنچه در آبادان رخ داد یک در هزاران ساختمانی است که متاسفانه در کشور ساخته شده و می شود. حدود بیست سال پیش کمی کیفیت ساخت و ساز بهتر شد که متاسفانه باز با گرانی ها بسیار بد و افراد زیادی با بیان بهینه سازی و کاهش وزن و موارد مصرفی وارد عمل شدند که بدترین صدمات را به کشور زدند. متاسفانه این صدمات در اولین زلزله ها در کشور بطور واضح رویت خواهد شد.

امروز همه خود را مهندس طراح و همه خود را مهندس اجرا می دانند با رزومه های آنچنانی و تقریبا کلا ساختگی، این رزومه ها را اساتید دانشگاه ام ای تی هم ندارند! این مطلب به من معلم مربوط نیست ولی آنچه مربوط است آن است که بعنوان یک شهروند مطلع از ساخت و سازه نکاتی را به عموم ملت و مسئولان برای یکبار دیگر تذکر بدهم. البته مسئولان عرایض بنده را ترتیب اثر بدهند یا نه به خودشان مربوط می شود. من مسئول اجرایی نیستم یک معلم رشته عمرانم و تنها کاری که از دستم بر می آید تربیت دانشجویان خوب و محقق و تذکر از اشتباه کاری ها در رشته می باشد البته در حد بضاعت ناچیزم. خیلی از عزیزان و همکاران ارجمندم این کار را هم نمی کنند و میفرمایند دشمن تراشی است؟ البته امام صادق ع فرموده اند که از عیبی که توسط یک برادر به انسان گفته می شود به عنوان «هدیه» باید پذیرفت، آن هم با آغوش باز و روی گشاده، نه اخم و ناراحتی. به هر حال روحیات در انسانها فرق می کند و همه عقاید قابل احترام است.

نکات و تذکرات زیادی طی سالها داده و تا نفس باقی است اگر اجازه داشته باشم خواهم داد. دو تذکر مهم را دوباره صریحتر در این یادداشت خاص با جو موجود در کشور بعد از ریزش ساختمان متروپل آبادان مجدادا بیان می کنم که امیدوارم دست اندرکاران محترم و جامعه مهندسی عمران به آنها توجه فرمایند، تنها کاری که از دست بنده بر می آید:

1- ساختمانهای موجود: دستور العمل قلابی بهسازی سازه ها برای ساختمان های موجود که ظاهری مکتوب دارد ولی باطن آن فقط ترجمه ای خام و فاقد روح سازه ای از ساختمان های ایران است باید توسط وزارت راه و شهرسازی و سازمان مدیریت ملغی اعلام شود. این کار بی محتوی بزرگترین صدمه را به حرکت مقاوم سازی در کشور زد چون در آخر پس از رجوع به مفاد آن عملا کار مقاوم سازی متوقف می شود. آنقدر بد که مجری طرح به استناد نامه موجود سازمان مدیریت وقت حتی قبول به ادامه کار با تیم تهیه کننده (از نظر ایشان مترجم!) نشد و اجازه ثبت نام خود را روی متن دستورالعمل به سازمان مجری نداد. این دستورالعمل بی محتوی و مضر باید ملغی و بر اساس علم موجود، آیین نامه ای سهل با سازگاری مصالح، نحوه ساخت و ساز ایرانی و سازه های ایران تهیه و تدوین شود. شنیده ها حاکی از آن است که از این دستور العمل قلابی در طراحی و مقاوم سازی ساختمان 6 طبقه به 9 و سپس 11 طبقه در ساختمان متروپل آبادان گویا استفاده و عملکرد آن همان کمانش و شکم دادن ستونها و ریزش سازه بود! (نیاز به بررسی بیشتر دارد)

2- طراحی و ساخت سازه های جدید: شیوع طراحی و ساخت با سقف های وافل که عملکرد کشنده گوشه ای کوچک از آن را در ساختمان متروپل آبادان دیدم که در واقعیت خیلی بدتر از آنچه که عمل کرد می باشد؟ باید تا اطلاع ثانویه از آن جلوگیری بعمل آید و از همان سقف های دال بتنی که عملکرد تعریف شده ای در علم سازه دارند فعلا استفاده تا مراحل بررسی محدویت های این نوع سقف ها روشن شود. مطالعات بنده از محدودیت های جدی در این سقفها بر اساس سیستم های انتخابی سازه را نشان می دهد که باید حتما لحاظ شود. پروژه های سنگین ملی و بین المللی که با اصرار کارفرما های محترم برای استفاده از وافل که با مخالفت شدید بنده الحمدالله کارفرما ها مجاب و در نهایت مجبور به طراحی از این سقف ها نشدم که اگر هم نمی شد ادامه نمی دادم. متاسفانه عده ای از عزیزان بدون درک رفتار سازه ای سیستم های نو، با تبلیغ اساتید پیمانکار دروغین مبادرت به ساخت این نوع از سقفها می نمایند، چون بلی در ابتدا تعداد ستونها کم و به اشتباه سبک سازی و صرفه جویی در مصالح می شود همان طوری که متاسفانه در ساختمان متروپل شد!؟

تصاویر که همه به ترتیب در کمتر از چند ثانیه رخ می دهد:

برای این دو مهم وظیفه این معلم بیان کلی مشکلات و تاکید چند باره خطرات آنها بود که مکررا در سالهای گذشته عرض کرده ام قبل از تمامی جو گیری های امروزی! برای مدارک علمی می شود به مقالات علمی روز دنیا بخصوص بعد از زلزله مکزیک و برخی یافته های نگارنده رجوع کرد. تصمیم به اجرای آنها یا عدم اجرای آنها بدست مسئولان ساخت و ساز کشور است. ولی توصیه جدی دارم قبل از اینکه یک زلزله این سازه ها را کن فیکون کند چاره ای اندیشیده شود. والسلام

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران، بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران و موسس انجمن زبدگان شهر در کشور