بحران‌های روانشناختی خانواده‌ها و کرونا
ساری - ایرنا - با وضعیت بحران کرونا و لزوم ماندن در خانه، خانواده‌ها، کودکان و نوجوانان، بحران‌های دیگری هم لمس می‌کنند و این شرایط، نیاز به کسب آموزش در مقاطع مختلف از جمله پیش از ازدواج را یاداوری می‌کند.
بحران ناشی از کرونا، اغلب افراد جامعه را در شرایط جدیدی قرار داده است، شرایط ماندن در خانه اگرچه لازم و ضروری است تا از بحران کرونا عبور کنیم اما برای بعضی از زوجین، شرایط دشواری را رقم زده است. افرادی که روزانه حداقل هشت ساعت زمان کاری را بیرون از خانه می‌گذراندند اکنون باید این زمان را با هم در خانه سپری کنند.
در فضای مجازی این روزهاشاهد طنزهایی در این زمینه هستیم، به عنوان نمونه "ما آمادگی این سطح از زندگی مشترک رو نداریم، به ما گفته بودن صبح میره شب میاد، تلفات ناشی از کرونا و تصادف هیچی، تلفات دعوای زن و شوهرا 50 تا، اونایی که میگن بمونین خونه حتما زن و شوهرای ایرانی رو نمی‌شناسن".
این صحبت‌ها اگرچه به شکل طنز بیان می‌شود در واقعیت هم افزایش سه برابری آمار تماس اختلافات زوجین در قرنطینه مواجه هستیم. این خبر از سوی مدیرکل مشاوره و امور روانشناختی بهزیستی کشور اعلام شده که شرایط کرونا باعث شده روزانه تا چهار هزار تماس با صدای مشاور بهزیستی کشور، برقرار شود. در شرایط بحران کرونا و لزوم ماندن در خانه، در یک میزگرد مجازی با حضور مشاوران حوزه کودک، نوجوان و خانواده، مسائل روانشناختی زوجین، کودکان و نوجوانان را بررسی کردیم.
زوجین تفریح مشترک ندارند
یک روانشناس حوزه کودک و خانواده به ایرنا گفت: مساله مهمی که در خانواده‌های امروزی قابل درک و مشاهده است نداشتن مشاوره پیش از ازدواج است.
مرجان سلیمانی با بیان اینکه زوج‌ها از اهداف همدیگر، آگاهی ندارند، افزود: زوجین لذت‌های همدیگر از زندگی را نمی‌شناسند که بتوانند در شرایط قرنطینه به یکدیگر کمک کنند.
وی با اشاره به اینکه زوجینی که روزانه حداقل هشت تا 10 ساعت شرایط کاری بیرون از خانه داشتند و خیلی با هم در ارتباط نبودند اکنون به دلیل شرایط ویروس کرونا، مجبور به ماندن در کنار یکدیگر در خانه هستند، تصریح کرد: زوجین آموزش ندیده‌اند وقتی هر یک از آنها، ساعت کاری را می‌گذرانند برای یکدیگر پیام محبت‌آمیز بفرستند و تنها پیامی که بین زوجین رد و بدل می‌شود، فهرست خرید است که در آن هم کلام محبت‌آویزی وجود ندارد.
این روانشناس با بیان اینکه اغلب ما پیش از آن که شنونده خوبی باشیم، قاضی‌های خوبی هستیم و با شنیدن هر کلام و دیدن هر رفتاری، دست به قضاوت می‌زنیم، ادامه داد: وقتی زوجین از اتفاق‌های محل کار برای یکدیگر تعریف می‌کنند به جای شنونده بودن، دست به قضاوت می‌زنند که چرا با همکار خانم یا آقا چنین صحبتی داشته است، همین مساله باعث می‌شود زوجین با یکدیگر حرف نزنند و همدیگر را در جریان مسائل خود قرار ندهند.
وی اظهار کرد: حالا این زوجین در شرایط کرونا، مجبور هستند در خانه بمانند و هیچ تفریح مشترکی ندارند، این مساله فقط مربوط به زوج‌های جوان نیست و گاهی دیده می‌شود زوجین با سابقه 20 سال زندگی مشترک، هنوز نمی‌دانند طرف مقابل چه تفریحی را دوست دارد روحیات یکدیگر را نمی‌شناسند.
این روانشناس حوزه خانواده با بیان اینکه زوجین باید زبان همدیگر را بشناسند، خاطرنشان کرد: اکنون مشاهده می‌کنیم یکی از زوج‌ها در حال مطالعه کتاب در اتاق و زوج دیگر در حال تماشای تلویزیون است، چون با یکدیگر در تعامل نیستند این فعالیت فردی باعث بی‌حوصلگی می‌شود.
سلیمانی ادامه داد: از آنجا که زوج‌ها راه تعامل با یکدیگر را آموزش ندیده‌اند در زمان صحبت با یکدیگر هم دستوری حرف می‌زنند.
وی افزود: زوجین به جای به کار بردن جملاتی مانند "کی کرونا تموم می‌شه که از خونه بری بیرون، عادت ندارم این همه ببینمت" به همدیگر کمک کنند تا شرایط بحران تسهیل شود؛ به کار بردن این جملات به اصطلاح "غر زدن" است و آستانه تحمل طرف مقابل را کاهش می‌دهد.
وی اظهار کرد: بزرگ‌ترین چالش امروز زوج‌ها در قرنطینه، این است که هیچ فعالیت مشترکی ندارند و یا اینکه آن را نساخته‌اند، اگر فعالیت مشترک داشتند از کنار هم بودن بیشتر لذت می‌بردند چون در طول سال برای بسیاری از تفریحات 2 نفره، فرصتی وجود ندارد و اکنون زمان این تفریحات است، درست کردن پازل هزار تکه یکی از این تفریحات است که در صورت علاقه‌مندی زوجین می‌تواند بسیار مفرح باشد در حین اینکه کار بسیار ساده و پیش پا افتاده‌ای است.
سلیمانی افزود: زوجین می‌توانند با آشپزی مشترک، لحظات نابی برای یکدیگر رقم بزنند.
وی با بیان اینکه همه تفریحات در بیرون از خانه نیست، تصریح کرد: می‌توانیم در خانه فیلم تماشا کنیم و کتاب بخوانیم و بعد دریافت‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذاریم و درباره آن بحث و گفت و گو کنیم.
سلیمانی با اشاره به اینکه زوجین با یکدیگر امری صحبت نکنند، گفت: در زمان صحبت با طرف مقابل این را بدانیم که شخص مقابل، انسانی با نیازهای متفاوت است، به شخصیت مستقل یکدیگر احترام بگذاریم.
وی اظهار کرد: برخی زوجین، به جای همزیستی مسالمت‌آمیز در این شرایط بحران، یکدیگر را ربات تلقی می‌کنند که باید به طرف مقابل داده بدهند و آن طرف، اعمال کند و فراموش می‌کنند که شخصیت مقابل، روحیاتی متفاوت از آنها دارد.
این روانشناس با بیان اینکه همه ما به عنوان انسان نیازمند توجه هستیم، افزود: زوجین به یکدیگر توجه کنند و با زبان گفت و گوی محبت‌آمیز، گذر از بحران کرونا را برای همدیگر مساعد کنند.
وی با اشاره به مقاومت برخی از افراد در مقابل یادگیری، تصریح کرد: نباید با مطالعه 2 یا چند کتاب انگیزشی تصور کنیم که توانایی حل مشکلات زناشویی خود و دیگران را داریم، گرفتن کمک حرفه‌ای می‌تواند بسیاری از مشکلات همسران را کاهش دهد، در شرایط بحرانی که امروز درگیر آن هستیم، مشکلات همسران بیشتر بروز داده می‌شود.
سلیمانی با بیان اینکه هزینه جلسات مشاوره برای بیشتر اقشار جامعه، رقم بالایی است، گفت: هر 45 دقیقه زمان مشاوره بین 90 تا 120 هزار تومان هزینه دارد و اگر قرار باشد هر خانواده در هفته فقط یک جلسه مشاوره داشته باشد در ماه حدود 400 هزار تومان هزینه مشاوره خواهد بود که البته این رقم شامل پوشش‌های بیمه‌ای هم نمی‌شود.
وی ادامه داد: اگر مانند خدمات پزشکی، خدمات روانشپزشکی و روانشناسی هم زیر پوشش خدمات بیمه‌ای بود شاید اقشار بیشتری از جلسات مشاوره برخوردار می‌شدند و اختلافات همسران کاهش می‌یافت.
سلیمانی با اشاره به اینکه ما برخی کارگاه‌های مشاوره‌ای را رایگان برگزار می‌کنیم، خاطرنشان کرد: این کارگاه‌ها مملو از مشتاقانی است که می‌خواهند یاد بگیرند اما ظرفیت ما محدود است، می‌بینیم که برخی زوجین، کلاس‌های رایگان را حضور می‌یابند اما توان پرداخت هزینه مشاوره خصوصی را ندارند، پس بخشی ازمردم، مشتاق یادگیری است.
وی با بیان اینکه در کنار بخشی از مردم که مشتاق آموزش هستند، گروهی هم همچنان روانشناس بالینی را از روانپزشک تشخیص نمی‌دهند و اختلالات اضطرابی را نمی‌پذیرند، افزود: این بخش از جامعه، تعریفی از درمان غیردارویی ندارد و تصور می‌کنند اگر در شرایط بحران کرونا و یا هر بحران دیگری، دچار استرس و یا ترس از مرگ شد، یا باید دارو مصرف کند که درمان شود و یا اینکه هیچ کاری نکند و دیگران هم متوجه اضطراب او نشوند و مقاومت نسبت به مشاوره در این افراد بسیار بالا است.
سلیمانی تصریح کرد: این افراد هنوز اختلال اوتیسم و بیش‌فعالی را در کودکان خود نمی‌پذیرند و تصور می‌کنند بیش‌فعالی، فقط شیطنت زیاد فرزند است و در اختلال اوتیسم، تصور می‌کنند بچه در حال لوس کردن خود است.
وی بر آموزش در زمینه‌های مختلف اختلالات اضطرابی برای عبور از بحران کرونا تاکید کرد.
بخش دیگری از این نشست مجازی به کودکان، اختصاص داشت، کودکانی که امروز نمی‌توانند از خانه خارج شوند، به مهد یا پارک بروند، در خانه مانده‌اند و گاهی با خواهر یا برادر خود سر ناسازگاری دارند.
زمانی برای آموزش به کودکان
سلیمانی با اشاره به اینکه بخشی از انرژی روزانه کودکان با رفتن به مهد کودک و یا پارک و بازی، تخلیه می‌شد، اظهار کرد: انرژی بچه‌ها بسیار زیاد است و اکنون در شرایط قرنطینه باید به اندازه‌ای سرگرم باشند که رفتار ناهنجار بروز ندهند.
این مشاور کودک افزود: اکنون در برخی سوپرمارکت‌ها هم مشاهده می‌کنیم که به شکل محدود، اسباب‌بازی عرضه می‌کنند چون تقاضای این وسایل در این ایام بالا رفته و کودک با وسایل اسباب‌بازی قبلی خود خیلی بازی نمی‌کند و وسایل جدیدتری می‌خواهد.
وی با اشاره به اینکه نمی‌توانیم از کودک بخواهیم فقط با اسباب بازی‌های خود سرگرم باشد و یا فقط کارتون تماشا کند، تصریح کرد: تلویزیون هم به شکلی نیست که شبکه‌ای به شکل مداوم کارتون پخش کند تا کودک سرگرم شود.
سلیمانی با بیان اینکه کودکان به شدت نیازمند توجه هستند، ادامه داد: اکنون بهترین زمان برای آموزش به کودکان است، وقتی با کودکان فعالیت مشترک انجام می‌دهیم آنها بیشتر پیش‌قدم می‌شوند و حاضر هستند هر باجی به پدر و مادر بدهند تا والدین بیشتر با آنها کار کنند.
وی درباره تنش بین کودکان در خانواده، گفت: خانواده‌ها اغلب به کودک بزرگ‌تر یا مسئولیت ندادند و یا مسئولیت نابه‌جا دادند، به جای اینکه به فرزند بزرگ‌تر بگویند در نگهداری از فرزند کوچک‌تر به آنها کمک کند مدام گفته‌اند به فرزند کوچ‌تر آسیب نزن، در این شرایط، فرزند بزرگ‌تر اگر فضای خلوت به دست آورد حتما به فرزند کوچک‌تر آسیب می‌زند.
این مشاور با بیان اینکه باید برای فرزندان در خانه، تفریح مشترک، متناسب با توانایی هر یک، ایجاد کنیم و آنها را در یک تیم قرار دهیم، خاطرنشان کرد: بچه‌ها باید در یک تیم قرار گیرند تا همدیگر را رفیق بدانند نه رقیب، وقتی در تیم‌های متفاوت باشند همدیگر را رقیبی می‌بینند که باید به او آسیب بزنند و این منجر به بروز دعوا بین فرزندان می‌شود.
وی ادامه داد: برای سرگرمی بچه‌ها می‌توانیم مواد ژله را در اختیار آنها قرار دهیم تا با هم ژله درست کنند که قیمت چندانی ندارد و در صورت خرابکاری، فشار اقتصادی مضاعفی بر خانواده نیست.
سلیمانی یادآور شد: بزرگ‌ترین مشکل ما در این است که شیوه تربیت پدر و مادر متفاوت باشد، بچه‌هایی که پدر و مادر تربیت یکسان اما اشتباه دارند کمتر از کودکانی آسیب می‌بینند که شیوه تربیت پدر و مادر درست اما متفاوت است، این کودکان دچار تناقض می‌شوند چرا که یک رفتار از سوی مادر مورد تایید و از سوی پدر ممنوع است یا برعکس؛ در این شرایط حرف هر کدام از والدین برای فرزند، بی‌ارزش می‌شود و اکنون پدرو مادر چون با هم در خانه هستند این تناقض بیشتر برای کودک ملموس می‌شود.
این روانشناس حوزه کودک خاطرنشان کرد: بچه‌ها چون تعریفی از استرس ندارند شرایط موجود در خانه ماندن هم برای آنها قابل درک نیست و والدین باید سرگرمی‌هایی برای آنها درنظر بگیرند که منجر به تخلیه انرژی کودک شود.
وی با بیان اینکه کودکان نمی‌توانند مانند جامعه بزرگسال، عمق شرایط امروز بحران ناشی از کرونا را پردازش کنند، افزود: برخلاف تصوری که فکر می‌کند شرایط برای کودکان بسیار خوب است باید بگوییم کودکان اکنون شرایط سخت‌تری دارند، چون بزرگ‌ترها تعریفی از بحران دارند و تا حدودی شرایط ماندن در خانه را می‌پذیرند اما کودکان چنین تعریفی ندارند.
بحران‌های دوره نوجوانی شاید از بحث‌های قابل توجه در زمینه روانشناسی باشد، بحران‌هایی که ویژه سنین نوجوانی است و باعث می‌شود این گروه از افراد گوشه‌نشین شوند و اکنون در شرایط بحران کرونا و لزوم ماندن در خانه، شاید شرایط سخت‌تری داشته باشند و تلفن همراه، همان یار همیشگی دیروز را بیشتر از گذشته، دوست روزهای بحران بدانند. این روزها در صفحات مجازی روان‌درمانگرها پدران و مادران مستاصلی را می‌بینیم که به دنبال راه حل برای عبور نوجوان خود از بحران کرونا هستند، بحران کرونایی که با بحران‌های دوران نوجوانی درهم تنیده شده و شرایط سخت‌تری را برای آنها و خانواده به وجود آورده است. برخی والدین از درمان‌گرها سوال می‌پرسند چه کتابی بخوانیم که به فرزند خود کمک کنیم.
بحران در هم تنیده کرونا و نوجوانی
روانشناس حوزه نوجوان به ایرنا گفت: شاید یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شده نوجوان غرق در فضای مجازی باشد جذابیت این فضا باشد، ما به عنوان خانواده سعی نمی‌کنیم جذابیت مورد نظر نوجوان را فراهم کنیم.
فهیمه پورقربان با بیان اینکه هر نوجوان، علایق و استعداد خاصی دارد، اظهار کرد: در این شرایط، خانواده باید توجه بیشتری به علاقه‌مندی‌های فرزند نوجوان خود داشته باشد.
وی افزود: واقعیتی که وجود دارد این است که در این سن خیلی مشتاق خواندن کتاب نیستند تا بتوانند درخانه سرگرم باشند، اگر هم علاقه‌ای به مطالعه وجود داشته باشد بسیارکم و سطحی است.
این روانشناس حوزه نوجوان ادامه داد: ما در این شرایط می‌توانیم بازی‌هایی را که نوجوانان دوست دارند به آنها پیشنهاد داده و به شکل مشترک، انجام دهیم، یا با همدیگر کاردستی‌هایی که مناسب سن آنها است درست کنیم، مطالبی را که فکر می‌کنیم نوجوان ما در آن زمینه‌ها علاقه‌مند است از اینترنت دانلود و گردآوری کند.
وی با بیان اینکه تهیه پاورپوینت از دیگر علاقه‌مندی‌های نوجوانان است، تصریح کرد: می‌توانیم از فرزندمان بخواهیم مطالبی که از اینترنت گردآوری کرده به عنوان یک کار هوشمند درست، در قالب پاورپونت ارائه کند، به این شکل هم با کامپیوتر و اینترنت مشغول است و هم مطلبی را آموزش می‌بیند.
وی یادآور شد: اینکه این روزها حال پدرها و مادرها خوب نیست و همه دچار یک نگرانی و استرس و یا حتی افسردگی شدند قابل درک است ولی اینکه فکر کنیم با یک کتاب خواندن بتوانیم بچه‌ها را از این وضعیت نجات بدهیم اشتباه است باید به عنوان پدر و مادر و نزدیکان یک نوجوان برایش وقت بگذاریم تا بتواند این روزها را با موفقیت و آسیب کمتر بگذراند.
*س_برچسب‌ها_س*