برزخ کسب‌وکارهای اینترنتی
فعالان بخش خصوصی چندان با ادعای اخیر وزیر ارتباطات مبنی بر بازگشت شرایط کسب‌وکارهای اینترنتی به حالت عادی موافق نیستند. آنها با غیردقیق خواندن اظهارات سیاستگذار معتقدند آسیب‌های کسب‌وکارها از محدودیت‌های اینترنتی اخیر آن‌طور که تحلیل می‌شود، ساده نیستند. پیش‌بینی می‌شود که مشکلات ایجادشده، به زودی اکوسیستم استارت‌آپی را با بحران‌های تازه مواجه کند.
ماه هاست که کاربران نسبت به رویکرد وزیر ارتباطات در برابر محدودیت‌های اینترنتی انتقاد دارند؛ حالا و در شرایطی که هیچ پیشرفتی در رفع انسداد برنامه های محبوبی مانند اینستاگرام، واتساپ و دیگر پلتفرم های پرکاربر خارجی حاصل نشده، عیسی زارع پور در اظهارنظری جدید مدعی شده است که کسب و کارهای اینترنتی به شرایط عادی بازگشته اند.
وی در توجیه این ادعا به آمارهای اخیر شرکت ملی پست ایران و بانک مرکزی استناد و تشریح کرده است که چون بیشتر کسب و کارهای اینترنتی، کالا‌محورند و اکنون شاهد افزایش حجم مرسولات و درآمد شرکت پست هستیم، پس محدودیت‌های اینترنتی اختلالی در روند پیشرفت تجارت الکترونیک کشور ایجاد نکرده و شرایط به حالت عادی بازگشته است. این ادعا اما با انتقاد جدی از سوی کاربران و فعالان حوزه مواجه شده است و آنها معتقدند که چنین تحلیلی با واقعیت فرسنگ ها فاصله دارد و وزیر ارتباطات با این اظهارات صرفا نمک به زخم فعالان این حوزه می پاشد.
استدلال وزیر دقیق نیست
پس از اظهارات اخیر وزیر ارتباطات که در حاشیه جلسه هیات دولت در هفته گذشته مطرح شد، کارشناسان نقدهای متعددی مطرح کردند؛ عیسی زار ع پور در گفت‌وگوی اخیر با طرح این ادعا که کسب و کارهای اینترنتی مسیرشان را پیدا کرده اند، تلاش کرد تا از قبح طولانی شدن این محدودیت‌ها بکاهد و بر عادی شدن شرایط تاکید کند. حال آنکه این ادعا جای بحث فراوانی دارد؛ محور انتقاداتی که از سوی کارشناسان نسبت به اظهارات وزیر ارتباطات مطرح شده از این قرار است که اولا کسب و کارهای اینترنتی محدود به فروشگاه های اینترنتی فعال بر بستر شبکه های اجتماعی نیستند؛ ثانیا افزایش ترافیک پستی لزوما ثابت نمی کند که پلتفرم های بومی توانسته اند جای خالی پلتفرم محبوبی مانند اینستاگرام را پر کنند. از طرف دیگر نیز اثرات سوء سیاست فیلترینگ، صرفا کوتاه‌مدت و محدود به افت و خیز فروش نیست و از اثرات بلندمدتی که ناامیدی از بهبود شرایط در اکوسیستم استارت‌آپی کشور ایجاد می‌کند نباید غافل شد.
رضا الفت نسب، از اعضای هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی با اشاره به صحبت‌های اخیر وزیر، به «دنیای‌اقتصاد» می گوید: اگرچه نمی‌توان اظهارات مطرح شده را کاملا رد کرد، اما باید توجه داشت که این ادعا تا حدی غیردقیق است. وی می افزاید: حتی اگر کسب و کارهای اینترنتی را به فروشگاه های اینترنتی تقلیل دهیم نیز باز نمی‌توان مدعی شد که شرایط عادی است. الفت نسب چنین تشریح می‌کند که اگرچه گفته می‌شود حجم مرسولات پستی شرکت ملی پست افزایش داشته و به سطح پیش از محدودیت‌های اینترنتی رسیده باشد، باز این اثباتی بر آن نیست که فروش انجام‌شده صرفا ناشی از فعالیت فروشگاه های اینترنتی بر بستر پلتفرم های جدید و بومی بوده و دولت در کوچ دادن کسب و کارها به این پلتفرم ها موفق بوده و نیاز به پلتفرمی مانند اینستاگرام که سال‌ها یکی از مهم‌ترین بسترها برای پیشبرد تجارت اجتماعی بود رفع شده است. وی با تاکید بر آنکه اکنون قریب به اتفاق مردم از ابزارهای مختلفی برای دور زدن محدودیت‌های اعمال‌شده و دسترسی به پلتفرم های فیلتر شده ای مانند اینستاگرام و واتساپ استفاده می‌کنند می گوید: مشاهده می‌شود که حالا دیگر درصد زیادی از فروشندگان اینستاگرامی به لطف استفاده از ابزارهایی مانند VPN، کار خود را مجدد شروع کرده اند و مردم نیز به روال قبل به تعامل با این صفحات فروشگاهی و خرید مشغولند؛ در نتیجه اینکه تصور کنیم مردم از این پلتفرم خارجی قطع امید کرده و آن را با پلتفرم هایی مانند روبیکا و بله جایگزین کرده اند تا حدی غیرمنطقی است.
این عضو اتحادیه کسب و کارهای مجازی با بیان اینکه سیاست تداوم محدودیت‌های اینترنتی تاثیر چندانی بر تغییر ذائقه مردم و هدایت آنها به پلتفرم های داخلی نداشته می گوید: نتیجه پافشاری بر این رویکرد آن است که تنها بر دشواری دسترسی مردم به پلتفرم های موردنیازشان افزوده شده و اکنون هر فردی ناچار است به چند VPN و فیلترشکن مختلف متوسل شود که این امر بسته به نوع ابزار مورد استفاده، هزینه های مالی قابل توجهی به کاربران تحمیل می‌کند یا در موارد متعددی نیز امنیت اطلاعاتی آنها را به خطر می اندازد. بسیاری از کاربران با گلایه از هزینه هایی که این محدودیت‌ها برای آنها ایجاد کرده اظهار می‌کنند که گاهی در ماه حدود 200هزار تومان باید برای خرید VPN هزینه کنند که این مورد، در کنار دیگر هزینه ها و بار روانی افت کیفیت ارتباطی، فشار مضاعفی به آنها وارد می‌کند.
معیار واقعی، نظر بخش خصوصی است
گذشته از نقدی که به انگاره وزیر از کسب و کارهای اینترنتی و تقلیل آنها به فروشگاه های فعال بر بستر شبکه های اجتماعی وارد است، برخی از کارشناسان معتقدند که اساسا وزیر ارتباطات که در بدنه حاکمیت فعال است در جایگاهی نیست که بتواند از عادی شدن شرایط سخن بگوید. آنها معتقدند که اساسا وقتی چنین محدودیتی از سوی خود نهادهای بالادستی اعمال شده، نمی‌توان انتظار داشت که یکی از ارکان همین سیستم، به سادگی زیر بار پذیرش آسیب های این تصمیم برود. حامد بیدی، مدیرعامل پلتفرم کارزار در گفت‌وگوی خود با «دنیای‌اقتصاد» تاکید می‌کند که اگر قرار است نمود شرایط واقعی کسب و کارهای اینترنتی پس از ماه ها محدودیت اینترنتی مشخص شود، باید فعالان صنفی این حوزه، اعضای اتحادیه ها، مدیران کسب و کارهای اینترنتی بزرگ و... مرجع باشند و نظر این افراد معیار بازگشت شرایط به حالت عادی یا غیر‌آن قرار گیرد. وی با اشاره به اظهارات زارع پور درباره عادی شدن شرایط کسب و کارهای اینترنتی می گوید: آنچه اکنون و در صحبت با مدیران استارت‌آپ‌های مختلف شنیده می‌شود آن است که بسیاری از این کسب و کارها هنوز حتی نتوانسته اند به نیمی از فروشی که پیش از محدودیت‌های اینترنتی داشتند بازگردند؛ چه رسد به آنکه به حالت عادی بازگشته باشند.
بیدی در ادامه صحبت‌های خود تاکید می‌کند که سیاست فیلترینگ و محدودسازی فضای مجازی، اثرات منفی بلندمدتی نیز دارد که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. وی با اشاره به موج ناامیدی ایجاد شده در اکوسیستم استارت‌آپی کشور می گوید: اکنون شاهد آن هستیم که بسیاری از نیروهای متخصص شرکت‌ها به حدی از وضعیت ناامیدند که عزم خود را برای مهاجرت جزم کرده اند و به زودی فضای کاری کشور از تخصص و مهارت چنین افرادی خالی می‌شود که این مشکل به سادگی قابل جبران و جایگزینی نیست. مدیرعامل پلتفرم کارزار ادامه می‌دهد: از سوی دیگر، همین ناامیدی به سرمایه‌گذاران نیز سرایت کرده و حالا دیگر کمتر کسی حاضر است ریسک کند و پول خود را در قالب سرمایه‌گذاری خطرپذیر در اختیار کسب و کارهای کوچک و نوآور و صاحب ایده قرار دهد. نتیجه چنین تصمیمی تضعیف صنعت VC و در نهایت سرکوب ایده های خلاقانه در نطفه است و بدون چنین کسب و کارهایی نمی‌توان به رشد اقتصاد دیجیتال کشور و ایجاد تحول امید داشت.
اظهارات نماینده کسب و کارهای اینترنتی در اتحادیه نیز به خوبی این نظر بیدی را تایید می‌کند. الفت نسب در گفت‌وگوی خود با «دنیای‌اقتصاد» تاکید می‌کند: «آنچه ما شاهد هستیم آن است که وضعیت کسب و کارهای اینترنتی نسبت به چند ماه پیش بهبودی نداشته و حتی با فرا رسیدن سال جدید و افزایش هزینه ها، بدون شک روزهای دشواری در انتظار فعالان این حوزه است.» وی تصریح می‌کند: حالا که در این مدت، وزیر ارتباطات که در سمت رئیس کمیسیون اقتصاد دیجیتال نیز فعالیت می‌کند قدم چندانی برای رفع محدودیت‌های موجود برنداشته، ای‌کاش دست کم دقیق تر و موشکافانه تر دست به اظهارنظر بزند و با طرح چنین ادعاهایی، بخش خصوصی را بیش از این رنجیده خاطر نکند. این عضو اتحادیه کسب و کارهای مجازی با اشاره به صحبت‌های اخیر زارع پور که تاکید کرده بود وزارت ارتباطات نقشی در اعمال فیلترینگ ندارد و محدودیت‌های ایجاد شده حسب نظر نهادهای امنیتی بوده اند می گوید: از ایشان به عنوان رئیس کمیسیون اقتصاد دیجیتال دولت انتظار می‌رود دست کم با حضور فعالانه تر در کنار کسب و کارها، بستری فراهم کنند تا فعالان این حوزه بتوانند نظرات خود را به گوش نهادهای امنیتی برسانند، راه حل ارائه دهند و هرچه سریع تر جلوی آسیب هایی که در انتظار اقتصاد دیجیتال کشور است گرفته شود.
--> اخبار مرتبط