به پایان آمد این «جشنواره»، حکایت همچنان باقی!

گذشت چهل دوره از یک برنامه لااقل در مقام اجرا، باید حکایت از پختگی یک جشنواره و رسیدن به یک ثبات داشته باشد؛ آن هم جشنواره‌ای دولتی که از طرف وزارتخانه متولی سینما (و دیگر هنرها) برگزار می‌شود و لابد از نظر امکانات و پشتوانه مالی باید دست بازتری داشته باشد. اما واقعیت جشنواره فیلم فجر حالا که چهلمین دوره آن نیز برگزار شده، در یک جمع بندی کلی حکایت از فاصله محسوس با جشنواره‌های مطرح جهانی دارد.

خلاء یک دبیرخانه دائمی که فعالیت آن محدود به دو سه ماه قبل و بعد جشنواره نباشد و همچنین ضرورت برخورداری از محل ثابت برگزاری تحت عنوان کاخ جشنواره که برنامه‌های اصلی جشنواره مثل نمایش فیلمها، برگزاری نشست‌ها، فضایی برای فرش قرمز و همچنین عکاسی از هنرمندان حاضر در جشنواره و همچنین پذیرایی از میهمانان و.... در آن متمرکز باشد، همچنان از معضلات مبتلا به جشنواره فجر محسوب می‌شود. چیزی که لااقل دو دهه ای ست هرساله بر ضرورت آن تاکید شده است. اما با وجود آنکه جابجا شدن محل برگزاری جشنواره در این چند ساله به خوبی بر ضرورت این نکته حکایت داشته است اما کماکان چاره ای برای آن اندیشه نشده است.

امسال البته یک قدم کوتاه در این زمینه برداشته شد و محل برگزاری جشنواره که به طور مرسوم در دیگر کشورها «کاخ جشنواره» نامیده می‌شود، در شکل وطنی‌اش به عنوان «خانه جشنواره» نامگذاری شد. هرچند که بعید به نظر می‌رسد برای دیگر الزامات جشنواره به این زودی‌های چاره‌ای اندیشیده شود.

از مهمترین مشکلاتی که جشنواره فیلم فجر هرساله با آن درگیر بوده است، بحث داوری ها و جوایزی است که نحوه انتخاب برگزیدگانش همواره با بحث و جدل همراه بوده است. این درست که همیشه بحث اختلاف سلیقه‌ها وجود دارد اما در جشنواره فیلم فجر گاه اتفاقاتی افتاده است که این مهم را تحت الشعاع قرار داده است. از طرفی ماهیت دولتی آن نیز بر این حاشیه‌ها دامن زده است، بخصوص که گردانندگان جشنواره اغلب این را حق طبیعی خود دانسته اند که در جشنواره ای که خود برگزار می‌کنند، به فیلمهایی جایزه بدهند، که در راستای سیاست‌های‌شان قرار دارند و یا لااقل از در تقابل یا انتقاد از آنها در نیامده اند.

با اینکه داوران سالهای مختلف جشنواره به صورت جسته و گریخته از اعمال نظرهای بیرونی برای تحت تاثیر قراردادن نتایج جشنواره سخن گفته اند؛ چند سال پیش مرحوم علی معلم در یک برنامه تلویزیونی آشکارا به صورت مصداقی از این اعمال فشارها سخن گفت که گاه به تغییر نتایج انجامیده بود.

بروز این گونه حواشی امسال هم دور از انتظار نبود و از همان زمان که اسامی هئیت داوران اعلام شد، زمزمه‌های از آن به گوش رسید که به کنار کشیدن مسعود کیمیایی انجامید. این تصمیم ریشه در اتفاقات دو سال پیش داشت که شهاب حسینی به انتقاد از کیمیایی پرداخته و تلویحا او را فیلمسازی نابلد و تمام شده دانسته بود.

حضور شهاب حسینی در هیئت داوران حواشی دیگری هم داشت که تا روزهای آخر جشنواره پشت پرده مانده بود، تا اینکه شایع شد، تاخیر اعلام نامزدهای رشته های مختلف جشنواره به دلیل اختلافاتی بوده که شهاب حسینی با دیگر اعضای هیئت داوری داشته است و ظاهرا علاوه بر شهاب حسینی از بیرون جشنواره نیز اعمال نظرهایی برای انتخاب برگزیدگان جشنواره شده است. این شایعات اما زمانی پررنگ‌تر شدند که نام نامزدهای جشنواره بیرون آمد.

این ماجرا همزمان شد با اعلام حذف سیمرغ بلورین فیلم برگزیده مردم در جشنواره امسال. پیش‌درآمد این ماجرا به اعتراضاتی بر می‌گشت که در روزهای پیشین به نحوه جمع آوری آرا توسط سامانه سمفا شده بود، اعتراضاتی که بیشتر از سوی تهیه کننده فیلم شادروان صورت گرفت و نهایتا با اعلام بدست آوردن مستنداتی برای مخدوش بودن این رای گیری به اوج رسید.

نقاش‌زاده دبیر جشنواره هیاتی را مسئول رسیدگی این مسائل کرد و در نهایت تصمیم گرفته شد با وجود اینکه مشکلات سامانه به قدری نبوده که نتایج نهایی را جابجا کند، برای پایمال نشدن حق فیلمها، این جایزه کنار گذاشته شود.

کنار گذاشته شدن سیمرغ بلورین فیلم برگزیده مردم خود نیز به حاشیه‌ای دیگر بدل شد. دست اندرکاران فیلم «ملاقات خصوصی» ساخته امید شمس که در نتایج بدست آمده همواره در صدر لیست آمار اعلام شده، قرار داشت در اعتراض به این مسئله از جشنواره چهلم کنار کشیدند. این دلخوری زمانی جدی تر شد که در اسامی نامزد های جشنواره خبری از انتخاب بازیگران اصلی این فیلم هوتن شکیبا و پریناز ایزدیار نبود، که به گفته بسیاری از بهترین بازی های امسال محسوب می شدند.

این نوع کم توجهی‌های عجیب را در سالهای پیش هم شاهد بودیم، وقتی نوید محمد زاده با دو فیلم درخشان کنار گذاشته شد و جایزه به بازیگر فیلم دیگری که مطلوب نظر گردانندگان جشنواره بود اهدا شد. مسئله ای که باعث شد او نیز همانند برخی چهره‌های مستعد دیگر تمایل به حضور در جشنواره نداشته باشد.

سرانجام اختتامیه جشنواره غروب روز 22 بهمن برگزار شد. بعد از صحبت‌ها و تعارفات همیشگی این گونه مراسمات سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی که امسال به جایزه قاسم سلیمانی تغییر نام یافته به بهروز شعیبی داده شد که فیلم بدون قرار قبلی را ساخته بود داده شد.

چگونگی اهدای جوایز در جشنواره امسال تفاوتی با سالهای گذشته نداشت. همانگونه که حدس زده می‌شد، فیلمهای نزدیک به نگاه گردانندگان جشنواره جایزه های اصلی را از آن خود کردند. جالب اینکه در آستانه برگزاری مراسم لیست برگزیدگان جایزه‌ها بیرون آمد و دست به دست شد. نحوه داوری هم شکلی از تقسیم جوایز داشت که کماکان از نقاط ضعف اصلی جشنواره‌ای ست که پاشنه آشیل آن نگاه دولتی حاکم بر آن است. این بود که در هنگام برگزاری مراسم اختتامیه برخی از حاضران به اعتراض سالن را ترک کردند.