بیداری شب را به هیچ قیمتی از دست ندهید

به گزارش مشرق، آیت الله محمدعلی جاودان در کتاب ره‌نمای طریق در پاسخ به سوالی درباره سحرخیز و شب زنده داری توصیه کرد که قبل از خواب قرآن بخوانید و با وضو به رختخواب بروید و همچنین پای فیلم و تلویزیون ننشینید.

سوال: بنده فردی 35 ساله ام که با توفیقات خداوند سحرها برای نماز شب بیدار می شوم اما متاسفانه با توجه به درگیری های کاری روز و مشکلاتم سر نماز حضور قلب ندارم و با توجه به این که لذت مناجات را درک نمی کنم فشار جسمی فراوانی متحمل می شوم. گاهی اوقات به نظرم می رسد که از بیداری سحر جز سختی چیزی عایدم نمی شود و کار بیهوده‌ای انجام می دهم و این بیداری فقط به خاطر عادت است و نتیجه ای ندارد. لطفاً راهنمایی بفرمایید که این کار را ادامه دهم یا مدتی آن را ترک کنم؟

آیت الله جاودان نوشت: این توفیق بزرگی است که در سحر بیدار می شوید. آن را بسیار قدر بدانید. برای حل مشکل سعی کنید شب زودتر با وضو بخوابید، قرآن بخوانید و بعد بخوابید. امید به خدا که تاثیری بتواند داشته باشد. البته تاثیر قرآن برای معالجه حواس پرتی قطعی است؛ هر چه بیشتر بهتر. در هر صورت به هیچ قیمتی بیداری شب را از دست ندهید.

استناد آیت الله جاودان برای خوابیدن باوضو، این روایت امام صادق است که فرمود هر کس وضو بگیرد و به بستر خواب رود، شب را به سحر رساند درحالی که رختخوابش چون سجده گاه اوست. (165)

وی در پاسخ به سوالی دیگر برای شب زنده داری و سحرخیزی چند سفارش کرد. پرسش: بنده به خواندن نماز شب خیلی علاقه مند ولی خوای سنگینی دارم که اغلب متوجه زنگ ساعت نمی شوم و اطرافیانم ساعت را خاموش می کنند و اگر مرا هم صدا کنند، اغلب اوقات متوجه نمی شوم. اگر برای حل مشکل بنده راه حلی هست راهنمایی بفرمایید.

این استاد اخلاق در پاسخ نوشت: شب بسیار کمتر غذا بخورید. شب زودتر بخوابید. در روز خودتان را خیلی خسته نکنید. پای فیلم و تلویزیون ننشینید. با وضو بخوابید. قبل از خواب مقداری قرآن بخوانید و بدانید نه کم غذایی و نه زود خوابیدن و نه هیچ کار دیگری نمی تواند آدم را از خواب سحر بیدار کند و فقط باید خدای متعال بخواهد.

استناد این بخش از سفارش های جاودان چند حدیث و آیه است؛ مثل روایتی از رسول خدا (ص) که فرمود «خود را از غذا سیر نکنید. زیرا نور معرفت در دل هایتان خاموش می شود» یا این روایت از حضرت علی (ع) که فرمود «با فشار بر قلبت جلوی فهمت را نگیر. چرا که هر عضوی از بدن به استراحت نیاز دارد».(صفحه 166)

سحرخیزی در نگاه استادِ جاودان

خدا رحمت کند استاد آیت الله جاودان یعنی آیت الله عبدالکریم حق شناس را که در این زمینه گفت: نفوس خود را با تلاوت قرآن و تضرع در سحر ادب کنید که امام سجاد (ع) می فرماید بین شب و روز باغ هایی است که ابرار و نیکان در آن باغ ها تنعم می کنند.

وی با بیان حدیثی از امام حسن عسکری افزود: کسی به‌دنبال نورایت درون است، باید نصف شب‌ها رابطه قلبی با پروردگار داشته باشد. وقتی بنده‌ای در دل شب، با خدای خود خلوت کند، پروردگار، قلب او را نورانی می‌کند. تا از راه شب‌زنده‌داری وارد نشوی، غیرممکن است که بتوانی سفر الی الله بکنی. تمام اولیا و علمای اعلام و بزرگان دینی، اهل شب‌زنده‌داری بودند. همت کن تا سحرها بیدار باشی. اگر هم حال نداری که نماز بخوانی، چایی بخور. به بیداری سحر عادت کن. داداش جون! در روایت آمده پروردگار در سحرها به قلوب بیداران نظر می‌کند. اگر بخواهم این حجاب‌ها را بر طرف کنم و از این خانه ظلمانی بگذرم، باید پروردگار مرا یاری کند.

آن که سحر ندارد...

آیت الله حسن زاده آملی در کتاب الهی نامه نوشت «الهی! آن که سحر ندارد از خود خبر ندارد» یا «آه که خروس در سحر به ذکر قدوس و سبوح در خروش است، کم از خروس مباش! چون به خروش آمدی، بدان بهترین عطای دوست، لقای اوست».

مشکل رسانه‌ها و فضای مجازی

چندین سال است که مردم به گونه‌ای اسیر و گرفتار فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شده اند که شب و روز ندارند. اگر تا چند سال پیش شاهد افزایش قارچ گونه رادیو و تلویزیون‌های 24 ساعته به ویژه در خارج کشور بودیم، حالا فضای مجازی گوی سبقت را ربوده و بسیاری از کاربران حتی یک خواب راحت ندارند و گاهی به قدری در این فضا مشغول می شوند که متوجه نیستند کِی صبح شده است.

تلاوت قرآن در دل شب

به قول حافظ «هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ، از یمن دعای شب و ورد سحری بود» و پیامبر اکرم (ص) فرمود «سحرخیز باشید. زیرا سحرخیزی مایه برکت است». در روایات نیز تصریح شده که رزق و روزی را در سحرها تقسیم می کنند و آنان که خوابند از این تقسیم محروم می شوند. این ضرب المثل که سحرخیز باش تا کامروا شوی، مصداق همین روایات است که هر چه زودتر از خواب برخیزیم، در کسب روزی هم بیشتر موفق خواهیم بود.

البته سحرخیزی، یک موضوع است و نماز شب، موضوعی دیگر. روایات بسیاری بر خواندن نماز شب تاکید دارد و در فضیلت نماز شب همین بس که بزرگان اخلاق گفته اند اگر توفیق نماز شب پیدا نکردید، قضای آن را در روز بعد بخوانید، درحالی که نمازهای مستحب را نمی توان قضا کرد و برخی هم گفته اند اگر احتمال می دهید که نمی توانید نیمه شب برای نماز شب بیدار نشوید، سر شب آن را بخوانید.

حضرت علی (ع) در خطبه متقین، ویژگی هایی را برای پرهیزکاران نقل کرده و یکی از این ویژگی ها بیداری در شب و تلاوت قرآن است. آن حضرت فرمود «متقین شب هنگام بر پای خود (به نماز) می ایستند و آیات قرآن را شمرده و با تدبر می خوانند... آنها قامت خود را در پیشگاه خدا خم می کنند (و به رکوع می روند) و پیشانی و کف دست ها و سر زانوها و نوک انگشتان پا را (به هنگام سجده) بر زمین می گسترانند و آزادی خویش را از پیشگاه خداوند متعال درخواست می کنند».