تئاترهایی که بی‌خبر فروخته می‌شوند!

از چند سال قبل انتشار نسخه‌های دی‌وی‌دی بعضی تئاترها برای علاقه‌مندان به این هنر بویژه در شهرستان‌ها و نیز آن‌هایی که نقد و تحقیق و پژوهش می‌کنند فرصتی گرانبها بود تا نمایشی را که نتوانسته بودند روی صحنه ببینند تماشا کنند. بعدها با رونق گرفتن VOD این نسخه‌های تصویری تئاترها راحت‌تر در دسترس قرار گرفت و شیوع کرونا و تعطیلی سالن‌های تئاتر هم سبب شد "فیلم - تئاتر" تنها دلخوشی تئاتری‌ها برای ارتباط با مخاطب در قرنطینه مانده و همچنین کسب درآمد در روزهای بیکاری باشد.

البته داغ شدن این موضوع چشم‌ها را جور دیگری هم باز کرد، چون اگر از جدل‌های اخیر بر سر نحوه پخش آنلاین و الزام تئاتری‌ها به گرفتن مجوز محتوایی آثارشان از سازمان سینمایی بگذریم، نکته عجیب برای تعدادی از کارگردان‌های تئاتر مواجه شدن ناگهانی آن‌ها با فروش اینترنتی آثارشان در یکی از سامانه‌های پخش اینترنتی تئاتر است.

ماجرا از این قرار است که نزدیک به یکصد فیلم تئاتر که مربوط به سال‌های گذشته می‌شوند و تقریبا بیشتر آن‌ها در گذشته توسط مرکز بتهوون عرضه شده بودند، از مدت‌ها قبل در یکی از سامانه‌های وی‌اودی به اشتراک گذاشته شدند. در واقع به نظر می‌رسد این فیلم‌ها همان نسخه‌های دی‌ودی‌دی تئاترها بوده که در اینجا مثل محصولی از شبکه نمایش خانگی بارگذاری شده‌اند و هر کسی که بخواهد یکی یا همه آن‌ها را تماشا کند، ابتدا باید در سایت مورد نظر مشترک شود و بعد تمام این آثار برای او قابل دیدن هستند.

اما اتفاق جالب توجه این است که بعضی از همین فیلم تئاترها از چند روز گذشته در یک وی‌اودی تازه تاسیس دیگر با قیمت 10 یا 15 هزار تومان به فروش می‌رسند، در حالی که در سامانه قبلی با یک اشتراک ماهانه، 10 برابر آن یک فیلم تئاتر را می‌توان تماشا کرد. با این حال قیمت‌گذاری موضوع اصلی این گزارش نیست و نکته قابل تامل مربوط به کارگردان‌هایی است که می‌گویند بلیت فروشی نمایش‌های خود را خیلی اتفاقی متوجه شده‌اند و برایشان سوال است که آیا نباید این موضوع به آن‌ها اطلاع داده می‌شد؟ آیا از فروش نباید چیزی به آن‌ها تعلق گیرد؟

اگرچه تعداد زیادی از کسانی که اثرشان در این دو سامانه عرضه شده خبری از انجام این کار نداشتند، اما بلیت فروشی جدید برخی از این‌ها با اطلاع کارگردان و با توافق 70 به 30 درصد انجام شده و به نظر می‌رسد آن‌هایی مشمول این قرارداد می‌شوند که نسخه تصویری نمایش در اختیار خود صاحب اثر بوده و پیش‌تر از طریق شرکتی خاص فیلمبرداری یا عرضه نشده است، از جمله «طپانچه خانم» شهاب حسین‌پور که تمام مراحل تهیه نسخه تصویری نمایش و پخش دی‌وی‌دی آن را خودش پیگیری می‌کرده و الان این فیلم تئاتر را برای مدتی محدود در تیوال پخش آنلاین می‌کند.

از میان کسانی که خبری از عرضه اینترنتی فیلم تئاتر خود نداشته‌اند به محمد رحمانیان می‌توان اشاره کرد که فیلم نمایش «ترانه‌های قدیمی» او در دسترس است. او در این باره می‌گوید: با شیوع کرونا دیده شدن فیلم تئاترها خیلی بیشتر شد و من هم از دوستان و اطرافیان شنیدم که نمایش «ترانه‌های قدیمی» در یکی از vodها نمایش داده می‌شود و اطلاعی از آن نداشتم و جالب اینجاست که گروه ما نه در زمانی که این نمایش به صورت دی‌وی‌دی عرضه شد و نه الان که اینترنتی است، حتی یک ریال پول نگرفتیم. 

او که قصد داشته و دارد تا یکی دیگر از فیلم تئاترهای خود را که با کیفیت 4K فیلمبرداری کرده، در vod پخش کند به انتقاد از نوع قراردادها و برخورد با تئاتر پرداخت و گفت: در این سامانه‌های اینترنتی برای برخی سریال‌ها که کیفیتی هم ندارند پول‌های خوبی داده می‌شود و قراردادهای درست هم منعقد می‌شود، اما با تئاتر طوری برخورد می‌کنند انگار که قرار است کالایی مفت بخرند.

ایوب آقاخانی هم که دو نمایش «تکه‌های سنگین سرب» و «کسوف» به کارگردانی او در سامانه اینترنتی عرضه شده، می‌گوید: این دو نمایش احتمالا به دلیل اینکه قبلا توسط مرکز بتهوون منتشر شده، بدون هماهنگی با من پخش شده و دیناری بابت آن نه تنها دریافت نکردم، بلکه صادقانه هم بگویم اصلا پیگیری نکردم چون آنقدر وجه فرهنگی کار برایم مهم بود که موضوع را دنبال نکردم و شاید این اشتباه من بود چرا که فکر نمی‌کردم روزی تنها راه کسب درآمد جامعه تئاتر همین فیلم تئاترها باشد.

او همچنین اشاره می‌کند که یک بار دیگر خواسته مستقیم وارد همکاری با یکی از این VODها شود اما به دلیل پیچیدگی‌هایی که وجود داشته داشت از جمله اینکه فقط باید اثرش را واگذار می‌کرده، آن هم بدون حمایت مالی، منصرف شده است، اضافه می‌کند: این هم برای زمانی بود که فیلم تئاترها برای زنده نگه داشتن تئاتر یک ضرورت نشده بود و صرفا برای در دسترس بودن نمایش می‌خواستم اقدام کنم، چون حتی در زمان انتشار دی‌وی‌دی هم هیچ پول نقدی نگرفتم و فقط از یک نمایش 50 و از دیگری 80 یا 100 دی‌وی‌دی گرفتم و البته نمی‌دانم روال اصلی کار چه بود.

اما بحز آن نمایش‌هایی که از گذشته عرضه شده و به نظر می‌رسد صاحبان اثر از سر دوستی یا همان نگاه فرهنگی و بدون چشمداشت مالی به تئاتر با ماجرا برخورد کرده‌اند، تعدادی از کارها اخیرا در سامانه‌ای دیگر به فروش گذاشته شده‌اند از جمله نمایش «اسم» به کارگردانی لیلی رشیدی که با 10 هزار تومان می‌توان آن را در یکی از سایت‌های شناخته شده حوزه تئاتر تماشا کرد.

رشیدی ضمن اشاره به اینکه از طریق اطرافیانش متوجه این اتفاق شده می‌گوید: قبلا مجوز فیلمبرداری را به مرکز بتهوون داده بودیم و بندی در قرارداد ما وجود داشت که تا یک جایی از فروش را به عنوان دست اندرکار نمایش پول نگیریم (چون فیلمبرداری توسط این مرکز انجام شده بود) و از یک تعدادی به بعد، باید گزارش دریافت می‌کردیم تا اگر هزینه کار آن‌ها درآمده بود ما هم از آن به بعد پول فروش را بگیریم. اما هیچ وقت گزارشی دریافت نکردیم و از این قضیه جدید هم اصلا خبر نداشتم.

او افزود: ای کاش قبل از آنکه چنین اتفاقی بیفتد به ما اطلاع داده می‌شد چون پخش کار در یک جای جدید است و در قرارداد ما مطلبی درباره فروش یا نمایش در VOD نبود، پس حق ما به عنوان گروه نمایشی این است که هم در جریان قرار می‌گرفتیم و هم پولی بابت فروش اثر دریافت کنیم.

محمد یعقوبی هم که چند فیلم تئاتر او در هر دو سامانه قرار گرفته و «خشکسالی و دروغ» و «مرد بالشی» هر کدام 10 هزار تومان به فروش می‌رسد این اتفاق را «امری خلاف می‌داند که از سال‌ها قبل در تماشاخانه ایرانشهر باب شد و نمایش‌ها براساس ماده‌ای تحمیلی در قراردادها باید تصویربرداری می‌شدند.» او می‌گوید: سال‌ها قبل چند بار پیگیر این موضوع شدیم اما بی‌فایده بود و نمایش‌های «خشکسالی و دروغ»، «مرد بالشی» و «شام با دوستان» بدون اجازه ما پخش می‌شوند و الان هم از فروش این فیلم تئاترها هیچ سودی نمی‌بریم.

با وجود این اظهارات و اینکه باز هم کارگردان‌های دیگری هستند که از این اتفاق‌ها بی‌خبر بوده و الان هم به نوعی ناراضی‌اند، به نظر می‌رسد در حوزه فیلم تئاتر هیچ گاه قراردادی اصولی و با آگاهی کامل منعقد نشده و به همین دلیل خیلی از همین تئاتری‌های معترض چندان امیدی به رسیدن به نتیجه مطلوب ندارند چون اذعان می‌کنند همیشه بر مدار دوستی و رفاقت کارهای مروبط به فیلم تئاتر را پیش برده‌اند.

241241