تاثیر الگوهای نوپدید مصرف دخانیات در سبک زندگی شهروندان تهرانی

نشست تخصصی الگوهای نوپدید مصرف دخانیات در سبک زندگی شهروندان تهرانی توسط مرکز مطالعات شهر تهران برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری مهر، به نقل از مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، نشست تخصصی الگوهای نوپدید مصرف دخانیات در سبک زندگی شهروندان تهرانی به همت گروه مطالعات سبک زندگی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران و با حضور مجید قربانی، مشاور نماینده رئیس جمهور و دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در حوزه درمان، صلاح الدین قادری، دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی و مرتضی گنجی، پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

نقش کلیدی شهرداری‌ها در پیشگیری و مقابله با اعتیاد

در ابتدای این نشست، صلاح الدین قادری، دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه مصرف دخانیات و مواد از عوامل اصلی مرگ و بیماری در جهان است، گفت: ظهور اشکال نوین مصرف، تغییر سبک زندگی شهری، الگوهای جدید مصرف فرهنگی، تفریحی و تفننی و سرگرمی در نسل Z و آلفا به ویژه در تهران و آثار و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی، پرداختن به این موضوع را مهم کرده است.

قادری با تأکید بر اینکه بخشی از نابسامانی حل مسأله اعتیاد و دخانیات به دلیل وجود گردش مالی در صنایع مختلف است، گفت: این گردش مالی سنگین مانع از اقدام جدی برای پیشگیری و مقابله در این حوزه می‌شود.

وی با اشاره به الگوی مصرف مواد نوپدید اظهار کرد: مت آمفتامین (شیشه) که نحوه مصرف آن دودکردن با پایپ یا فویل است، بیشتر در در مهمانی‌های شبانه یا محیط‌های پر تنش استفاده می‌شود و متأسفانه در جمعیت‌های خاص مثل برخی رانندگان حرفه‌ای و بدنسازان با هدف بیداری، تمرکز، کنترل وزن یا میل جنسی و... گزارش شده است.

قادری به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی مصرف دخانیات و مواد اعتیادآور جدید اشاره کرد و افزود: قلیان به عنوان «فعالیت جمعی» در کافه، رستوران و دورهمی‌ها عامل هنجارپذیری و عادی سازی نیکوتین در جوانان شده و به عنوان آئین اجتماعیِ شهری با جذب نوجوانان، جوانان و زنان به ویژه در میان نسل Z به سرعت همه‌گیر خواهد شد.

دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه شهرداری‌ها به دلیل ارتباط مستقیم با محلات و خدمات اجتماعی، نقش کلیدی دارند گفت: آموزش و فرهنگ‌سازی محلی، توسعه فضاهای سالم شهری، تقویت خدمات اجتماعی شهری، مشارکت‌جویی اجتماعی و... از جمله اقداماتی است که شهرداری‌ها می‌توانند در حوزه پیشگیری و مقابله ایفا کنند.

سونامی مصرف مواد اعتیادآور در کشور / 4 میلیون معتاد داریم

در ادامه این نشست، مجید قربانی، مشاور نماینده رئیس جمهور و دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در حوزه درمان با اشاره به آخرین گزارش مواد مخدر سال 2025 دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) گفت: بر اساس این آمار، 316 میلیون نفر در سال 2024 میلادی، حداقل یک بار اقدام به مصرف مواد مخدر و روانگردان‌ها کرده‌اند.

وی با اشاره به مأموریت ستاد مبارزه با مواد مخدر که معطوف به اعتیاد است، گفت: این ستاد به طور مستقیم به مقوله دخانیات و الکل نمی‌پردازد.

قربانی با تأکید بر اینکه وظیفه پرداختن به موضوع دخانیات بر عهده شرکت دخانیات است، اظهار کرد: این در حالی است که شرکت دخانیات تولید کننده و توزیع کننده سیگار در کشور است و در واقع، بخشی از فروش سیگار باید در راه مبارزه با سیگار هزینه شود!

دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در حوزه درمان تصریح کرد: کشور با یک «سونامی مصرف مواد اعتیادآور» مواجه است که عملاً امکان پیشگیری اولیه را دشوار کرده است.

وی با بیان اینکه سالانه بیش از 2 هزار نفر به دلیل «اُور دوز» جان خود را از دست می‌دهند، گفت: تخمین زده می‌شود بین 3,5 تا 4 میلیون معتاد در کشور وجود دارد.

قربانی اعتیاد را نه یک علت، که یک معلول دانست و تأکید کرد: با افزایش سایر آسیب‌های اجتماعی، شیوع اعتیاد نیز بیشتر می‌شود، در واقع، اعتیاد یک بیماری پیچیده با ابعاد زیستی، روانی، اجتماعی، معنوی و حتی سیاسی است که مقابله با آن تنها از طریق پیشگیری ممکن است.

وی درباره دخانیات نوپدید همچون ویپ و پاد گفت: این دخانیات بر پایه نیکوتین هستند که اغلب با ادعای کم‌خطرتر بودن یا آسیب کمتر به اطرافیان و کنترل بو استفاده می‌شوند، این در حالی است که ویپ عوارض بسیار مخربی برای ریه دارد.

مانور استعمال سیگار در سریال‌های ایرانی

در ادامه مرتضی گنجی، پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: قوانین دخانیات در ایران مجزا از مواد مخدر است، در حالی که در بسیاری از کشورها الکل، مواد مخدر و دخانیات در یک دسته قرار می‌گیرند.

وی با تأکید بر اینکه این موضوع یکی از چالش‌های جدی موضوع دخانیات به شمار می‌رود، گفت: متأسفانه همین قوانین موجود هم به روز رسانی نشده و برخی از مواد مخدر مانند الکل اصلاً در بندهای قانونی نیست.

گنجی یکی دیگر از چالش‌ها را بازدارنده نبودن مقررات دانست و تصریح کرد: جریمه‌ها به حدی نیستند که مانع از ارتکاب جرم شوند، ضمن اینکه ما هم در اجرای قانون و هم در پیگیری قضائی ضعف داریم.

پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی و اعتیاد مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه صنعت دخانیات یک صنعت پر گردش (70 میلیارد دلاری) است، افزود: سیاست‌های دولتی در قبال این صنعت همچون اعطای جایزه مسئولیت اجتماعی به این صنعت یک تناقض آشکار است.

وی ادامه داد: مشکل دیگر ما نمایش استعمال سیگار در سریال‌های شبکه نمایش خانگی است، سریال‌هایی که در آن بیش از آقایان، خانم‌ها مصرف کننده سیگار هستند و متأسفانه قانونی برای ساترا جهت منع نمایش سیگار وجود ندارد.

تجویز بی رویه داروهای آرام بخش باید ممنوع شود

در پایان این نشست، احسان حبیبی، فعال اجتماعی با اشاره به پیچیدگی رفتاری نسل جدید، آموزش‌های این نسل را مشکل اساسی و دشوار اجرای برنامه‌های پیشگیری دانست و افزود: نسل جدید پذیرای نصیحت نیستند و خود را آگاه و برتر می‌دانند.

حبیبی به الگوسازی نامناسب و منفی رسانه‌ها و به تصویر کشیدن سیگار از ابتدا تا انتهای سریال‌های نمایش خانگی، اشاره کرد و گفت: علاوه بر بحث‌های آموزشی در پیشگیری، نیاز به قوانین دولتی جهت کنترل مسأله دخانیات و اعتیاد و همچنین جلوگیری از در دسترس قرار گرفتن و فرهنگ‌سازی دخانیات برای نوجوانان و جوانان داریم.

وی خاطرنشان کرد: اجرای اقدامات بازدارنده همچون جریمه برای مصرف سیگار در اماکن عمومی، افزایش آگاهی والدین و نظارت بر تجویزهای بی‌حساب و کتاب داروهای آرام‌بخش توسط پزشکان و روانپزشکان می‌تواند راهگشا باشد.