تانکر LNG تحریمی روسیه به چین رسید
پهلو گرفتن تانکر روسی «Arctic Mulan» در پایانه ال‌ان‌جی بندر بهای در جنوب چین در روز پنج‌شنبه، 28 ماه اوت موضوعی فراتر از تحویل یک محموله عادی گاز مایع بود.
این بار، نه صرفا انتقال انرژی، بلکه آغاز مسیری تازه در معادلات ژئوپلیتیک انرژی جهان رقم خورد. محموله‌ای که تخلیه شد، نخستین محموله رسمی از پروژه عظیم Arctic LNG 2 روسیه بود؛ پروژه‌ای که با شدیدترین تحریم‌های غرب روبه‌رو است، اما با وجود تمام محدودیت‌ها توانست راه خود را به چین باز کند و دروازه‌ای تازه برای همکاری انرژی میان دو قدرت بگشاید.
این اتفاق یک معامله تجاری ساده نیست، بلکه بیانگر شکل‌گیری ائتلافی انرژی‌محور میان مسکو و پکن است که می‌تواند توازن قوا در بازار جهانی گاز را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد. اهمیت این رویداد درست در همین نقطه نهفته است: روسیه موفق شد تحریم‌های آمریکا و اروپا را در یکی از حساس‌ترین پروژه‌های خود دور بزند، چین نیز در نقش مشتری و حامی کلیدی وارد میدان شد. از زمان آغاز جنگ اوکراین، پروژه Arctic LNG 2 همواره در مرکز توجه قرار داشت. این پروژه در شبه‌جزیره یامال و در دل یخ‌های قطب شمال بنا شده و هدف آن صادرات سالانه‌میلیون‌ها تن گاز مایع به بازارهای جهانی است.
اما تحریم‌های آمریکا و متحدانش که به‌طور مستقیم همکاری شرکت‌های اروپایی، کره‌ای و ژاپنی را قطع کرد، مانعی بزرگ بر سر راه تکمیل این پروژه ایجاد کرد. کشتی‌های یخ‌شکن ویژه، تجهیزات توربین‌های گازی و حتی سیستم‌های ذخیره‌سازی که باید از غرب وارد می‌شدند، دیگر در دسترس نبودند و بسیاری از شرکای خارجی از جمله توتال و سی‌ان‌پی‌سی به‌طور رسمی مشارکت خود را متوقف کردند.
حتی در مقطعی برخی ناظران معتقد بودند پروژه عملا نیمه‌جان خواهد ماند. اما روسیه با اتکا به صنایع داخلی و مهم‌تر از آن با اتکای روزافزون به چین، توانست پروژه را زنده نگه دارد و نخستین خروجی عملی آن را به جهان عرضه کند. ورود این محموله به چین را باید یک پیروزی دیپلماتیک - اقتصادی برای ولادیمیر پوتین دانست؛ آن هم درست در آستانه سفر او به پکن. پیام روشن این محموله آن است که مسکو در برابر فشارهای غرب تنها نمانده و می‌تواند برای فروش انرژی خود بازارهای بزرگی پیدا کند.
سود دوچندان پکن
چین نیز در این میان سودی دوچندان می‌برد: از یک سو دسترسی به گازی ارزان‌تر از قیمت‌های متداول بازار به‌دست می‌آورد و از سوی دیگر خود را در موقعیتی قرار می‌دهد که عملا کلید تداوم یا توقف یکی از مهم‌ترین پروژه‌های انرژی روسیه را در دست دارد. اما این محموله فقط بعد اقتصادی ندارد؛ بار ژئوپلیتیک آن به‌مراتب سنگین‌تر است. چین و روسیه با این اقدام عملا در حال آزمودن میزان واکنش ایالات متحده‌اند. همان‌گونه که برخی تحلیلگران دانشگاه کلمبیا اشاره کرده‌اند، اگر واشنگتن واکنشی سخت به این تحویل نشان ندهد، این مسیر برای سایر خریداران از جمله هند باز خواهد شد.
دهلی در سال‌های اخیر یکی از خریداران اصلی نفت تخفیفی روسیه بوده و حالا اگر مسیر ال‌ان‌جی نیز برایش هموار شود، تحریم‌های غرب به‌طور کامل کارآیی خود را از دست خواهند داد. از این منظر، نخستین محموله Arctic LNG 2 می‌تواند به‌مثابه یک «پروژه آزمایشی» تلقی شود که نتیجه آن در آینده تصمیم بسیاری از کشورها را درباره خرید یا عدم خرید گاز روسیه تعیین می‌کند. نگاهی به بعد فنی ماجرا نیز اهمیت این تحویل را بیشتر روشن می‌کند. پروژه Arctic LNG 2 در شرایطی تکمیل شد که بسیاری آن را غیرممکن می‌دانستند.
قطع همکاری شرکت‌های کره‌ای در ساخت کشتی‌های یخ‌شکن، خروج تامین‌کنندگان اروپایی توربین و حتی توقف شرکای ژاپنی به‌معنای نیمه‌کاره ماندن طرح بود. با این حال روس‌ها با اتکا به صنایع داخلی و استفاده از «ناوگان سایه» در بازار حمل‌ونقل، توانستند کشتی‌های لازم را فراهم و محموله را به مقصد برسانند. چین نیز نه‌تنها خریدار بلکه حامی فناوری در برخی مراحل شد و همین موضوع پیوند دو کشور را در حوزه انرژی محکمتر ساخت. تحلیلگران معتقدند این رخداد می‌تواند تاثیرات عمیقی بر ساختار تحریم‌های انرژی بگذارد.
تاکنون تحریم‌ها توانسته بودند روسیه را تا حدی از صادرات ال‌ان‌جی جدید بازدارند و این بخش را آسیب‌پذیر کنند. اما حالا اگر مسیر صادرات به چین هموار شود، تحریم‌های غرب اثربخشی خود را از دست خواهند داد. افزون بر این، پرداخت‌ها با یوآن و مسیر حمل‌ونقل از طریق دریای شمال، نشان‌دهنده دور شدن تدریجی از دلار و نظام مالی غرب است. این خود شکافی بزرگ در نظم اقتصادی جهانی محسوب می‌شود، زیرا بخش مهمی از تجارت انرژی در حال خارج شدن از مدار سنتی دلار است. بعد نمادین این تحویل نیز بسیار مهم است. روسیه همواره تلاش کرده پروژه‌های قطبی خود را نمادی از قدرت ملی و توانایی غلبه بر شرایط سخت معرفی کند.
تبلیغ شکست تحریم‌ها
حالا که نخستین محموله Arctic LNG 2 به چین رسیده، کرملین می‌تواند این رویداد را به‌عنوان «شکست تحریم‌ها» تبلیغ کند و آن را در داخل و خارج به‌عنوان موفقیتی استراتژیک نمایش دهد. برای چین نیز این موضوع صرفا خرید یک محموله گاز نیست؛ بلکه اعلام غیررسمی ورود به دوره‌ای است که پکن بدون توجه به فشارهای غرب، تصمیمات انرژی خود را به‌طور مستقل اتخاذ می‌کند. تحویل این محموله در سطح بازار جهانی نیز می‌تواند پیامدهایی داشته باشد. اگر صادرات Arctic LNG 2 ادامه یابد، عرضه جهانی ال‌ان‌جی افزایش پیدا کرده و فشار بیشتری بر قیمت‌ها وارد می‌سازد؛ هرچند حجم کنونی هنوز برای تغییر بزرگ کافی نیست، اما در بلندمدت حضور پایدار روسیه در بازار می‌تواند رقابت را تشدید کند.
اروپا که اکنون یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان ال‌ان‌جی از آمریکا و قطر است، با نگرانی به این روند نگاه می‌کند، زیرا می‌داند چین در صورت واردات گسترده از روسیه، ظرفیت بیشتری برای مانور قیمتی پیدا می‌کند و بازارهای دیگر را به‌چالش خواهد کشید. از نگاه استراتژیک، ماجرا چیزی فراتر از یک محموله گاز است: این تحویل نماد تغییر ژرف در ژئوپلیتیک انرژی است. اگر دوران گذشته را «عصر نفت» بنامیم، امروز شاید بتوان از آغاز «عصر ائتلاف‌های گازی» سخن گفت.
در این عصر جدید، کشورها نه صرفا بر مبنای ذخایر یا ظرفیت تولید، بلکه بر اساس توانایی دور زدن تحریم‌ها، انعطاف مالی و ظرفیت‌های دیپلماتیک خود رتبه‌بندی می‌شوند. چین و روسیه در حال ساختن الگویی هستند که می‌تواند آینده بازار انرژی را بازتعریف کند. در نهایت باید گفت نخستین محموله Arctic LNG 2 فقط آغاز یک مسیر است. آنچه اهمیت دارد، تداوم این روند و واکنش‌های احتمالی غرب است. اگر ایالات متحده و متحدانش واکنشی قاطع نشان دهند، مسیر برای سایر خریداران دشوار خواهد شد.
اما اگر واکنش‌ها محدود و نمادین باقی بمانند، به‌زودی شاهد شکل‌گیری بازار جدیدی خواهیم بود که در آن روسیه با حمایت چین و شاید هند، جایگاهی تازه برای خود تثبیت می‌کند. آن‌گاه تحریم‌های غرب نه‌تنها ناکارآمد جلوه خواهند کرد، بلکه خود به عاملی برای نزدیک‌تر شدن رقبای ژئوپلیتیک تبدیل خواهند شد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.