تحلیلی بر داده‌های بخش مجازی نمایشگاه کتاب تهران
در جلسه «ارائه گزارش تحلیلی داده‌های بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» که با حضور خبرنگاران حوزه کتاب برگزار شد، روایت‌های تولیدشده بر اساس داده‌کاوی اطلاعات بخش مجازی نمایشگاه کتاب سی‌وچهارم، ارائه شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، جلسه «ارائه گزارش تحلیلی داده‌های بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران»، با حضور علی رمضانی؛ مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، سیاوش صلواتیان؛ پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما و جمعی از خبرنگاران حوزه کتاب در محل استودیوی تلویزیون اینترنتی کتاب برگزار شد.
علی رمضانی در این جلسه گفت: پس از آغاز به کار دوره جدید فعالیت‌های خانه کتاب و ادبیات ایران، از این نهاد به عنوان مرجع آمار در حوزه نشر خواسته شده بود تا به انتشار عمومی داده‌هایی که در موضوعات مختلف به دستش می‌رسد، بپردازد. با انتشار این آمار می‌توان نقش دیده‌بانی را انجام داد که به آشنا شدن عموم مردم با صنعت نشر کمک می‌کند. اقدامی که می‌تواند منجر به انتخاب مسیر صحیح توسط سیاست‌گذاران، فعالان صنعت نشر و مخاطبان شود. وی افزود: پیش‌تر، اطلاعات بخش تولید کتاب مبتنی بر اعلام وصول منتشر می‌شد و همه کتاب‌های منتشر شده در کشور در بانک اطلاعات کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران به ثبت می‌رسید. بر اساس این اطلاعات تاکنون بیش از یک میلیون و 800 هزار «عنوان» کتاب چاپ اول و تجدید چاپ در کشور منتشر شده و این آمارها در سایت ketab.ir قابل مشاهده است. مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران درباره آمار و اطلاعات فروش کتاب در کشور نیز چنین توضیح داد: خانه کتاب و ادبیات ایران پیش‌تر از طریق طرح‌های فصلی فروش کتاب، کتاب‌های پرفروش، کتابفروشی‌های پرفروش و ناشران پرفروش را معرفی می‌کرد. در ارائه این آمار با خوداظهاری روبه‌رو هستیم. در ارائه این آمار نیز اطلاعات خریدار و اطلاعات کتاب فروخته‌شده کنترل‌نشده و به دلایل مختلف امکان مخدوش بودن اطلاعات هست. به همین دلیل در دوره‌های آخر اطلاعات طرح‌های فصلی منتشر نشد، چرا که آدرس غلط به مجموعه دریافت‌کننده این اطلاعات می‌داد. وی با تاکید بر اینکه دقیق‌ترین اطلاعات موجود در کشور، داده‌های بخش مجازی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و اطلاعات سامانه «بازار کتاب» است، گفت: مابقی اطلاعات که احتمال دست‌کاری‌ها و مداخله‌های انسانی دارد با این دقت نیست. لذا از ما خواسته می‌شد اطلاعات این بخش را که نشان‌دهنده ذائقه مردم کشور است و همه آثار کشور در آن عرضه می‌شود، ارائه کنیم تا ذائقه عمومی مشخص شود. این کار صورت گرفت و نسخه شماره یک آن با عنوان «تکتا؛ تصویر کتاب ایران» آماده انتشار شده است. هفته گذشته این اطلاعات به مدیران تشکل‌ها و برخی ناشران ارائه شد. در تلاش هستیم درباره اطلاعات دیگری هم که از سامانه «بازار کتاب» در دسترس داریم نیز این روش را پیش می‌گیریم.
در ادامه این جلسه سیاوش صلواتیان به‌عنوان پژوهشگر، نتیجه داده‌کاوی رفتار مشتریان سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بخش مجازی را که منجر به تولید کتابچه گزارش «تصویر کتاب ایران (تکتا)» شده است، ارائه داد.
وی با بیان اینکه روزنامه‌نگاری مبتنی بر داده، یک جریان جدی در حوزه روزنامه‌نگاری است که در آن تولید خبر، گزارش و گزارش‌های تحقیقی مبتنی بر حجم عظیمی از داده انجام می‌شود، گفت: بر اساس این داده‌ها، روندهایی کشف و یافته‌هایی به دست می‌آید که می‌تواند مبنای تهیه خبر و گزارش باشد. صلواتیان ادامه داد: وقتی از داده‌پردازی صحبت می‌کنیم درباره مفهومی حرف می‌زنیم که می‌خواهد داده‌ها را از منابع مختلف کنار هم قرار داده و از تقاطع دادن آن‌ها با هم، معنایی را کشف کند. این داده‌ها مربوط به بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است و این داده‌ها نمی‌تواند کل رفتار خرید مردم را نمایندگی کند؛ بلکه این آمار، برشی از کسانی که در بخش مجازی نمایشگاه سی‌وچهارم خرید کردند، به ما نشان می‌دهد. هرچند نمی‌توان این آمار را به صورت روش‌مند به کل جامعه تعمیم داد، اما به هرحال یک فضای کلی را برای ما روشن می‌کند. وی در ادامه به ارائه مقایسه تحلیلی تعداد خریداران کتاب، تعداد نسخه‌های فروش رفته، مبلغ فروش کتاب، پدیدآورندگان پرمخاطب، تعداد ناشران و کتابفروشان حاضر در نمایشگاه، سن و جنسیت خریداران کتاب و... در بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پرداخت. بخشی از محتوای روایت تکتا از صنعت نشر ایران که با تحلیل و پردازش داده‌های بخش مجازی سی‌وچهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به‌دست آمده، به شرح زیر است:
صنعت با ارزش نشر
پردازش داده‌های بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نشان داد که میزان فروش بخش مجازی این نمایشگاه عدد 169 میلیارد و661 میلیون تومان بوده است. به طور تقریبی از هر 3 کتاب خریداری‌شده در نمایشگاه سی‌وچهارم یک کتاب از بخش مجازی تهیه شده بوده است. به عبارتی در هر ثانیه بیش از 196 هزار تومان خرید توسط دوستداران کتاب صورت گرفته است. میانگین قیمت در کتاب‌های عرضه‌شده ناشران 163 هزار تومان و میانگین قیمت کتاب‌های به فروش رسیده 123 هزار تومان بوده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که متوسط ارزش سبد خرید خریداران نیز 644 هزار تومان بوده است. خرید هفت جلد کتاب توسط هر حساب کاربری روایت تکتا از بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب نشان می‌دهد که هر حساب کاربری به طور متوسط بیش از هفت کتاب تهیه کرده است و از این جهت میان نمایشگاه‌های مجازی تاکنون برگزار شده، سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، رکورد جدیدی را ثبت کرده است.
استقبال گسترده مخاطبان از نمایشگاه مجازی کتاب / فروش 8 میلیاردی تا روز دومنمودار زیر به مقایسه تعداد کتاب‌های فروش رفته در نمایشگاه‌های مجازی پرداخته است: تنوع بیشتر برای مخاطب بیشتر روایت تکتا از بخش مجازی سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب نشان می‌دهد که تعداد عناوین عرضه‌شده توسط ناشران و کتابفروشان در نمایشگاه مجازی سی‌وچهارم نسبت به دوره قبل 23 درصد رشد داشته است. در سال 1399، 163هزار و 257 عنوان کتاب، در سال 1400، 197 هزار و 335 عنوان، در سال 1401 نیز 217 هزار و 854عنوان و در سال 1402 تعداد عناوین کتاب‌های عرضه‌شده به 269 هزار و 374 عنوان رسیده است.
نمودار زیر به مقایسه تعداد عناوین کتاب‌های عرضه‌شده در نمایشگاه‌های مجازی پرداخته است:
