تحلیل ماهواره‌ای سطح زیرکشت گندم در سه استان شمالی کشور انجام شد
مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان فضایی گفت: با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای، برای نخستین‌بار سطح زیرکشت گندم در سه استان گیلان، مازندران و گلستان به‌صورت دقیق و دیجیتال شناسایی شده است.
به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، رویداد «فناوری فضایی در خدمت توسعه پایدار» با حضور رئیس سازمان فضایی ایران و جمعی از مدیران دستگاه‌های بهره‌بردار از خدمات فضایی در پارک فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برگزار شد.
حاجی‌تبار؛ مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان فضایی به تشریح تجربه‌ها و چالش‌های این شرکت در اتصال فناوری فضایی به حوزه بیمه زراعت پرداخت و گفت: شرکت ما چندین سال است که ارزیابی خسارت در حوزه زراعت را در سطح کشور انجام می‌دهد. شرکت ما در پارک فناوری شریف مستقر است و هدف اصلی از تشکیل این مجموعه، تحلیل داده‌های ماهواره‌ای بوده است.
وی با بیان اینکه فعالیت شرکت در ابتدا بر کشاورزی متمرکز شد، توضیح داد: دلایلی وجود داشت که مانع ورود ما به سایر بخش‌ها مثل معدن، نفت و گاز شد. به همین دلیل تمرکز را بر حوزه کشاورزی قرار دادیم تا بتوانیم وارد فضای بین‌الملل شویم و با کشورهای مختلف در این عرصه همکاری کنیم.
محدودیت ابزارهای سنتی و مزیت ماهواره‌ها
مدیرعامل این شرکت یکی از مشکلات اساسی در حوزه کشاورزی را ضعف ابزارهای نظارتی دانست و افزود: در حال حاضر، مهم‌ترین ابزارهای نظارتی که سازمان‌های مادر در کشور استفاده می‌کنند، نیروی انسانی است؛ ابزاری که هم هزینه بالایی دارد و هم دسترسی به بسیاری از نقاط کشور را ناممکن می‌کند. پهپادها نیز در سطح وسیع چندان مفید نیستند و سنسورها نیز به دلیل هزینه‌های بالایشان، صرفاً در بخش محدودی کاربرد دارند. در حالی که فناوری ماهواره‌ای سال‌هاست در جهان به کار گرفته می‌شود ولی متأسفانه ظرفیت استفاده از آن در کشور ما هنوز بسیار پایین است.
تجربه‌های اجرای پروژه‌های بیمه‌ای و هوش مصنوعی
وی با اشاره به پروژه‌های بیمه‌ای که شرکت او در سال‌های اخیر اجرا کرده، بیان کرد: در حال حاضر، ما گزارش‌های هفتگی و ماهانه‌ای در حوزه بیمه کشاورزی داریم و چندین سال است ارزیابی خسارت بیمه زراعت را در سطح کشور انجام می‌دهیم. به نظر ما، مدل کاری‌مان، مدلی موفق بوده است. چرا که وقتی با کشاورز طرف هستید، حتی کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند باعث توقف پروژه شود؛ با وجود فشارهای زیاد، این طرح پابرجا مانده و توانسته در برابر چالش‌ها دوام آورد.
وی ادامه داد: همانند هر سیستم دیگری، خطاهایی هم وجود دارد و ما سعی کرده‌ایم آنها را برطرف کنیم. اما مسئله اصلی در کشاورزی کشور این است که قبل از ورود فناوری‌های جدید، کارها چگونه انجام می‌شده است. وقتی داده‌ها را جمع‌آوری کرده و به سمت مدل‌سازی و هوش مصنوعی می‌رویم، طبیعتاً در سال‌های نخست با چالش‌هایی مواجه می‌شویم، ولی با گذشت زمان، مدل‌ها دقیق‌تر می‌شوند.
راه‌اندازی سیستم اعتبارسنجی و کیف پول کشاورزان
مدیرعامل این شرکت با اشاره به طراحی مدل‌های جدید در بیمه کشاورزی افزود: یکی از اهداف آینده ما، مدیریت مزرعه و کاهش ریسک خسارت است. همچنین، طی دو سال اخیر موفق شدیم طرح اعتبارسنجی کشاورزی را اجرا کنیم و نتایج بسیار مطلوبی به دست آمده است.
وی در توضیح جزئیات این طرح گفت: در قالب این سیستم، کشاورز اعتبارسنجی می‌شود و کیف پول او از سوی بخش خصوصی شارژ می‌گردد؛ این طرح کاملاً مستقل از دولت اجرا می‌شود. در این فرآیند، نهاده‌هایی مانند بذر، کود و سم در اختیار کشاورز قرار می‌گیرد. شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در این پلتفرم نقش مارکت‌پلیس ایفا کنند و از طریق داده‌های ماهواره‌ای و سنسورهای هوشمند خدمات خود را عرضه کنند. سپس محصول نهایی بیمه شده و به خریدار تحویل می‌شود.
الگوی کشت و رتبه‌بندی کشاورزان
وی در ادامه اظهار کرد: در طراحی این پلتفرم تلاش کردیم الگوی کشت رعایت شود تا کشاورز نگرانی بابت فروش محصول نداشته باشد. اکنون یکی از مشکلات عمده کشاورزان این است که فقط به دنبال افزایش تولید هستند، بدون آنکه بازار مصرف مشخصی داشته باشند. سعی کردیم این مسئله را تا حد زیادی مدیریت کنیم.
به گفته حاجی‌تبار، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این طرح، رتبه‌بندی کشاورزان است.
وی توضیح داد: تمام اعتبارات صرف کشاورزانی می‌شود که واقعاً در حال تولید هستند. این سیستم هم‌اکنون به‌صورت خصوصی اداره می‌شود و ارتباطی به یارانه‌های دولتی ندارد. بخش خصوصی می‌تواند به‌تدریج با اتکا به همین مدل، رشد پیدا کند و بخش بزرگی از مشکلات ساختاری کشاورزی کشور را حل کند.
پایش محصولات راهبردی در سطح ملی
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به پروژه‌های کلان اجراشده گفت: یکی دیگر از کارهای ما، مدیریت کشاورزی در سطح کلان بوده است. توانستیم داده‌ها را در سطح کشور برای برخی محصولات کلیدی مانند برنج و گندم جمع‌آوری کنیم. در این طرح، هم سطح زیرکشت و هم میزان تولید این محصولات مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است.
وی تأکید کرد این داده‌ها می‌تواند برای سیاست‌گذاری‌های کلان کشور و تعیین برنامه‌های تولید هدفمند به کار گرفته شود و در آینده نزدیک، با پیوند هوش مصنوعی و خدمات فضایی، دقت پیش‌بینی‌ها در بخش کشاورزی کشور چند برابر خواهد شد.
مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان به موانع ادامه همکاری میان وزارت ارتباطات، سازمان فضایی ایران و وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین چالش در روند اجرای پروژه‌های ملی این است که با وجود تأیید 95 درصدی پژوهشگاه فضایی در طرح‌های چهار تا پنج‌ساله، امکان تداوم اجرای پروژه‌ها وجود ندارد و همکاری میان دو وزارتخانه متوقف می‌شود.
وی توضیح داد: این پروژه‌ها صرفاً پایلوت نیستند بلکه در سطح ملی اجرا شده‌اند و نتایج آنها قابل تعمیم به کل کشور است. به گفته وی، پژوهشگاه و سازمان فضایی ایران که زیرمجموعه وزارت ارتباطات هستند، نمی‌توانند پروژه‌هایی را که از مرحله آزمایشی عبور کرده‌اند ادامه دهند و این مسئله یکی از بزرگ‌ترین موانع پیش روی بخش خصوصی است.
مدیرعامل این شرکت افزود: هزینه‌هایی که شرکت‌های خصوصی در این مسیر انجام داده‌اند، به‌ویژه در زمینه زیرساخت‌های هوش مصنوعی، سرور، تجهیزات، و جمع‌آوری داده‌های چندساله، باید نهایتاً به‌کار کشور بیاید. او اظهار کرد در پروژه‌های کشاورزی از جمله گندم و برنج، این شرکت داده‌هایی را در اختیار نهادهای مرتبط قرار داده تا بتوانند در حوزه‌هایی چون بیمه محصولات، تعیین اراضی بیمه‌نشده، و تخصیص منابع آبی و بودجه‌ای به شهرستان‌ها تصمیم‌گیری علمی‌تری داشته باشند.
وی گفت: خوشبختانه مختصات دقیق سطح زیرکشت و نیز برآورد میزان تولید به تفکیک قطعه زمینی در اختیار این نهادها قرار گرفته است. به گفته حاجی‌تبار، پروژه سطح زیرکشت در همکاری با پژوهشگاه فضایی ایران طی چند سال اخیر در استان‌های گیلان، مازندران و در سال پایانی در گلستان اجرا شده است.
وی تأکید کرد: با وجود دقت بالای این داده‌ها، هنوز از آنها استفاده کاربردی نشده و لازم است سازمان فضایی ایران نقش حمایتی خود را در قبال شرکت‌های بخش خصوصی فعال‌تر ایفا کند. حاجی‌تبار با اشاره به نمونه‌های بین‌المللی توضیح داد که در کشورهای اروپایی اتحادیه اروپا از طریق سازمان فضایی خود از چنین پروژه‌هایی حمایت مالی می‌کند، اما در ایران، طرح‌های مشابه فاقد حمایت‌های مؤثر هستند و بخش خصوصی امکان درآمدزایی از آنها را ندارد.
وی افزود: بیشتر این پروژه‌ها با سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت انجام شده و سود مادی چندانی برای مجریان نداشته است، با این حال نتایج تجاری مناسبی از منظر ملی دارد. این شرکت در حال حاضر تقریباً کل کشور را پایش می‌کند و مسئولیت ارزیابی خسارت‌ها را نیز برعهده دارد.
مدیرعامل این شرکت ادامه داد: بزرگ‌ترین چالش پیشین، جمع‌آوری داده از سطح زمین بود، اما اکنون با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای این مشکل برطرف شده و روش‌های دقیق‌تری جایگزین نیروی انسانی شده است. وی اضافه کرد که شرکت‌های خصوصی موفق شده‌اند مدل‌های تخمین عملکرد محصولات را با دقت بالا توسعه دهند و هم‌اکنون این داده‌ها در قیمت‌گذاری محصولات بیمه کشاورزی اثر مستقیم دارد.
به گفته حاجی‌تبار، پروژه‌های توانمندسازی و کشت قراردادی نیز با همکاری سازمان مرکزی تعاون روستایی اجرا شده و به صورت کاملاً غیردولتی پیش رفته است. وی تأکید کرد که هزینه‌های این پروژه را بخش خصوصی پرداخت کرده و طرح گردش مالی قابل توجهی داشته که در 9 استان کشور اجرا شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: این شرکت پروژه‌هایی در حوزه کاربری اراضی و مدیریت اسناد مربوط به کشت و صنعت‌ها نیز انجام داده است. سپس خطاب به مدیران سازمان فضایی ایران گفت مسئله اصلی این است که مشخص شود نقش سازمان در حمایت از این گونه طرح‌ها دقیقاً چیست و چرا پروژه‌هایی که در سطح ملی به نتیجه رسیده‌اند، توسعه پیدا نمی‌کنند.
حاجی‌تبار توضیح داد: ساختارهای سازمانی کشور عموماً دولتی هستند و همین امر روند توسعه فناوری را کند کرده است. حاجی‌تبار به عنوان نمونه از همکاری یک‌ساله و نیمه با سازمان حفظ نباتات یاد کرد که در قالب آن مدل نهایی پروژه طراحی و در 59 مزرعه آزمایش شد. به گفته وی، تمام آزمون‌ها موفق بوده اما اجرای عمومی پروژه به دلایل غیرفنی متوقف شده است.
وی افزود: تمامی این کارها در سطح کشور انجام شد و هیچ یک در حد پایلوت نبوده است. شاید بتوان درباره دقت این پروژه‌ها بحث کرد اما نمی‌توان انکار نمود که برآورد سطح زیرکشت در مقیاس ملی انجام گرفته است.
حاجی‌تبار در ادامه با اشاره به دیگر فعالان حاضر در همایش از جمله آقای معتمدی، تصریح کرد: بخش خصوصی توانسته پروژه‌های موفقی را در حوزه فضایی اجرایی کند، اما نبود حمایت و سرمایه‌گذاری دولتی باعث شده توسعه‌ی آنها متوقف بماند.
به اعتقاد وی، مهم‌ترین مانع بر سر راه این روند، ترس ساختارهای سازمانی از هوشمندسازی و شفاف‌سازی است. وی توضیح داد که نیروهای انسانی شاغل در دستگاه‌های دولتی به دلیل عادت به روش‌های سنتی، در برابر هوشمندسازی مقاومت می‌کنند و سازمان‌ها هم برای حل این چالش برنامه‌ای ندارند.
وی خاطرنشان کرد: صندوق بیمه کشاورزی با سه هزار نیرو در سراسر کشور با هزینه سنگین مواجه بود، اما با استفاده از مدل‌های هوشمند توانست این چالش را برطرف کند و نتایج عملی آن نیز در دسترس است. به گفته حاجی‌تبار، این الگو موفقیت‌آمیز بوده و چندین سال است به‌صورت پایدار اجرا می‌شود.
حاجی‌تبار در جمع‌بندی سخنان خود اظهار کرد: مهم‌ترین مسئله در حال حاضر، ترس از شفاف‌سازی و ناتوانی سازمان‌ها در مدیریت منابع انسانی متناسب با فناوری‌های نو است. وی خواستار بررسی نمونه‌های بین‌المللی شد و تأکید کرد کشورهای دیگر با تکیه بر فناوری ماهواره و داده‌های فضایی، کشاورزی خود را مدیریت می‌کنند و ایران نیز باید از این مدل‌ها الگو بگیرد.
وی گفت: از سال 1397 تا 1398 سازمان فضایی ایران به‌صورت جدی وارد این حوزه شده، اما علی‌رغم آگاهی دستگاه‌های اجرایی، تاکنون خروجی عملی و ملی مشاهده نشده است. حاجی‌تبار تأکید کرد خروجی پروژه‌ها باید در سطح ملی تعریف شود تا باعث درآمدزایی سازمان‌ها شود، نه در حد پایلوت‌های محدود.
حاجی‌تبار در پایان افزود: صندوق بیمه کشاورزی توانسته است با استفاده از داده‌های فضایی از بروز خسارت‌های صوری و تقلب جلوگیری کرده و متقابلاً به سود مطلوبی برسد. سایر سازمان‌ها نیز می‌توانند با استفاده از مدل‌های مشابه، چه در داخل و چه در خارج از کشور، به درآمدزایی برسند.