تشابه و تفاوت های اسلام و مسیحیت در حوزه بافت دینی

پنجمین نشست از سلسله نشست های چالش های ایمان و عصر جدید با موضوع (ایمان ارجائی در اسلام و مسیحیت) به همت انجمن کلام اسلامی حوزه و معاونت پژوهشی پردیس فارابی دانشگاه تهران و با همکاری کمیته برگزاری کرسی های آزاداندیشی حوزه های علمیه و گروه کلام و ادیان جامعه المصطفی برگزار گردید. حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد باقر قیومی در این نشست که به صورت مجازی برگزار شد، عنوان کرد: واژه ارجاء از ماده رجء به معنای تأخیر انداختن یا امیدوار کردن است و مراد از ایمان ارجائی عرات از آن است که هیچ نقش وجایگاهی برای عمل (البته براساس شریعت) در مفهوم و حقیقت ایمان نیست و گناه و معصیت (در هر سطح) کمترین ضرر وضربه ای به ایمان نمیتواند بزند. عضو هیئت علمی جامعه المصطفی افزود: کاربرد این اصطلاح در مبحث فرقه شناسی وتاریخ اندیشه وکلام اسلامی ابتداء در صحنه ی سیاسی وپس از جریان کشته شدن عثمان بن عفان و بیعت باامام علی (ع) و دعواهای جناح کوفه وشام پدید آمد، به این معنا که داوری درباره آن دو شخص را واگذار به قیامت میکرد؛ ولی رفته رفته تبدیل به یک اندیشه وجریان کلامی درباب حقیقت ایمان گردید و در معنای دوم شاهد هستیم که تقریبا از هرمذهب حتی تشیع، کسانی صاحب این رای شده اند. عضو انجمن کلام اسلامی حوزه اظهار کرد: جریان اهل رأی در کوفه و ابوحنیفه از نمایندگان اصلی این نظریه تلقی شده و در ابتدا ودرتقابل با حروریه (جریان افراطی خوارج) که باکافر خواندن گناهکار ومرتکب کبیره دایره مومنین را ضیق میکردند، کسانی از خیرخواهان امت که بعضا عالم وزاهد بودند به قصد توسعه ی مدار دینداری قول ارجاء را مطرح کردند. حجت الاسلام قیومی تصریح کرد: از دیگر انگیزه های مثبت تهیه فضایی برای تنفس در مقابل وضع موجود و خصوصا سلاطین بنی امیه و همچنین نوعی عقلگرایی اجتماعی ومصلحت ورز در تقابل با اهل حدیث ظاهرگرا و عقل‌گرایی عنان گسیخته معتزله بسان جریان سوم میتوان تلقی کرد؛ اما دیری نپایید که جایی برای اباحه گری و شهوترانی و توجیه گر مفاسد حکام بنی امیه گردید و به سمت حذف یا باطنی نمودن شریعت حرکت کرد. وی بیان کرد: در تقابل با این خطر جدی، ائمه اطهار وبه ویژه امام باقر (ع) و امام صادق (ع) وارد کارزار شدند و بر اهمیت عمل ونقش آن در ایمان تاکید کردند تا جایی که در برخی روایات ایمان را تماما عمل دانستند وحتی معرفت نیز بعنوان عمل قلب لحاظ شد؛ لذا بنطر میرسد تاکید بر عنصر ایمان در روایات ائمه اطهار بیشتر تقابلی است تا آنکه بخواهد عمل را از مولفه ایمان قرار دهد و نیز صدور روایاتی بر رد و لعن مرجئه میتواند همین محمل را داشته باشد. وی با بیان اینکه با رجوع به متون قرآن وسنت، ایمان را مانند مرکزی مییابیم که همه فضائل اخلاق حول آن میگردد، عنوان کرد: ایمان به خدا وامور غیبیه منشا وسرچشمه تمام ارزشهای اسلامی است وایمان قرآنی حقیقتی پویاو دینامیک است ومتاسفانه وقتی وارد مجادلات کلامی می‌شود خشک و بیروح میشود. وی بااشاره بر اینکه این منظر ودیدگاه یعنی کنارزدن نقش عمل در ایمان در عالم مسیحیت نیز به نوعی مسبوق به سابقه ومورد مناقشه بوده است، تصریح کرد: متون عهدجدید، مباحثه واختلاف نظر بین پولس وبرخی حواریون حضرت عیسی را گزارش میکند و نامه یعقوب اوج این دعواها را ارائه میدهد و این امر درتاریخ مسیحیت با پیروزی جناح پولسی بنفع (حذف یا) باطنی کردن شریعت به نهایت رسید. حجت الاسلام قیومی افزود: خطر اینکه در اسلام نیز چنین وضعیتی نسبت به شریعت مشابه با آنچه در مسیحیت اتفاق افتاد پیش آید علما، محدثین وفقها را برآن داشت تا حکم به بدعت آلود بودن جریان ارجاء بدهند؛ لذا این احتمال که ارجاء در اسلام به منشا مسیحی سبق برد خیلی دور از ذهن نیست به ویژه آنکه اولین افراد مرجئه در بعض امور دیگر مثل اندیشه قدریه یا بحث حدوث وقدم کلام الهی با مسیحیان مراوده داشتند. وی خاطرنشان کرد: البته صرف نظر از مشابهت دو بافت دینی اسلام ومسیحیت نسبت به اصل نظریه واحتمال منشأیت فکر مسیحی، افتراقات فراوان ازجهت عوامل، ادله و سرنوشت ان با یکدیگر دارند، درمسیحیت این دیدگاه درقامت موسس ظاهرشده است لذا در ذات دین وارد شده است ولی در اسلام به جهت هدایتهای قرآنی و ارشادات و امامان دین آینده ی متفاوتی رقم زده شد.

انتهای پیام