تعارض منافع شدید در سیاست‌گذاری پزشکی / وزارت بهداشت در برابر افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی مقاومت می‌کند

علی ملکی استاد دانشگاه صنعتی شریف در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو پیرامون مسئله پیری جمعیت و تغییرات در ارائه خدمات پزشکی، اظهار کرد: به نسبت بسیاری از کشور‌ها با شرایط مشابه و کشور‌های منطقه، به نظر می‌آید که سرانه پزشک متخصص و عمومی ما خیلی پایین است، حتی پزشک متخصص کمتر هم است.

وی افزود: هم‌اکنون حدودا 118 پزشک به ازای هر صد هزار نفر برآورد می‌شود که در حال فعالیت هستند. در حالی که این عدد در کشوری که شرایط مشابهی با کشور ما دارد و یا کشور‌های منطقه بالاتر از 200 پزشک است. در کشور‌های پیشرفته و کشور‌هایی که جمعیت مسن بیشتری دارند حدود 300 و یا بالاتر هم است.

استاد دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: ما دو تا سه برابر پزشک نیاز داریم که از این تعداد هم حداقل باید بالای 60 الی 70 درصد هم پزشک متخصص در رشته‌های مختلف بنا بر نیاز جامعه باشد. از این بدتر موضوع این است که بیشتر این عزیزان پزشک هم متمرکز در تهران و شهر‌های بزرگ و مراکز استان هستند. به شکلی که در تهران و یا حتی در شهر‌های بزرگتر و سایر مراکز استان به اندازه‌ی یک شهر اروپایی دسترسی به انواع متخصص دارند؛ ولی از مراکز استان و شهر‌هایی که دارای دانشگاه پزشکی هستند شما دور می‌شوید دسترسی‌ها کم می‌شود و یا مردم مجبور می‌شوند در نوبت بمانند و یا مجبور به طی کردن مسافت قابل توجه‌ای می‌شوند و این شرایط از نظر عدالت صحیح نیست که مردم ما در مناطق مختلف دسترسی به پزشک نداشته باشند.

ملکی عنوان کرد: در مقابل بحث هزینه‌ها، خودش یک مسئله جدا است که باید بررسی شود؛ بنابراین چیزی که قطعا باید اتفاق بیفتد این است که حتی در وضعیت فعلی ما کمبود قابل توجه‌ای داریم. بدیهی است که تا 20 سال آینده جمعیت مسن و بالای 60 سال کشور که الان طبق برآورد‌هایی که مرکز آمار کرده است حدود 20 درصد از کل جمعیت کشور می‌شود و معنی آمار این است که نیاز به خدمات پزشکی ما بیشتر خواهد شد. این شرایط در کنار هم نشان دهنده این موضوع است که ما کمبود قابل توجه‌ای از نیروی پزشکی داریم و باید آموزش بدهیم.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به دلیل مقاومت شدید وزارت بهداشت در برابر افزایش ظرفیت پذیرش آزمون تخصصی در کشور، بیان کرد: تا یک مدتی در دولت قبلی عمده استدلالی که دوستان مطرح می‌کردند این بود که ما کمبود نیروی متخصص نداریم. چون روند هفت، هشت سال گذشته به صورت متوسط سالی هفت تا هشت درصد ظرفیت پذیرش پزشکی توسعه پیدا کرده است، اما اکنون شاهد هستیم از حدود 400 هزار و 500 هزار نفر ظرفیت پذیرش در رشته پزشکی در سال 90_91 تا کنکور سال 1400 روند افزایشی وجود نداشته است.

استاد دانشگاه صنعتی شریف اظهار داشت: در حالی که حتی اگر این افراد وارد بازار پزشکی بشوند باز هم نیروی پزشکی کم داریم، دلیلش این است که میزان مطلوب را تعداد 170 تا 180 یعنی پایین‌تر از میزان کشور‌های مشابه کشور خودمان در نظر می‌گیرند. ضمن اینکه در محاسبات و برآورد‌ها ایرادات و اشکالات دیگری هم وجود دارد، مثل اینکه معتقد هستند ما نباید پزشک بیکار داشته باشیم و هر پزشکی می‌تواند 20 تا 40 درصد بیشتر از یک نفر تمام وقت هم کار کند و بنابراین نیاز ما پوشش داده می‌شود.

ملکی تاکید کرد: این‌ها استدلال‌های مختلفی است که مطرح می‌شود. ولی یک بحثی همیشه وجود داشته است و این موضوع است که سیاست‌گذاری در حوزه سلامت باید مستقل از بدنه اجرایی اتفاق بیوفتد. این کاریست که متاسفانه در کشور اتفاق نمی‌افتد؛ یعنی سیاست گذاری برای موضوعی مثل تعیین تعداد پزشک، تعرفه پزشکی، مثل نظام پرداخت پزشکی باید خارج از دست پزشکان باشد. این سیاست‌گذاری‌ها نباید در اختیار کسانی قرار بگیرد که ذینفع هستند.

وی افزود: همین تعارض منافع در ساختار سیاستگذاری و تصمیم‌گیری نظام سلامت مانع این می‌شود که سیاستگذاری‌ها در راستای منافع ملی باشد و بعضا منافع گروه‌ها و بخش‌های خاص نسبتا به منافع عموم جامعه اولویت پیدا میکند. این از نقطه نذراتی است که در موردش بحث می‌شود.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: هنوز هیچ مرجعی رسمی در وزارت بهداشت اعلام نمی‌کند که تعداد پزشک موجود فعال ما در تک تک نقاط کشور چقدر است، چه تعداد در حال خدمات‌دهی هستند و چه تعداد در کدام مناطق کمبود داریم که مشخص بشود به شکل سر جمع کشور کمبود دارد و یا خیر. این اثبات هم هزینه اضافی برای کشور ندارد و بار زیادی را بر آموزش پزشکی تحمیل نمی‌کند. به نظر من این موضوع و آمار باید شفاف بشود. شفافیت باعث مسئولیت پذیری و پاسخگو بودن می‌شود.

وی با اشاره به کمبود پزشک در بحران کرونا، گفت: به شکل کلی روشن است که به لحاظ تخصص ما با کمبود مواجه هستیم. حالا اینکه ما در چه بخشی کمبود داریم و در چه بخشی کمبود نداریم به آمار و اطلاعاتی بر‌می‌گردد که مسئولین وزارت بهداشت باید ارائه بدهند. بعضا ارجاع می‌شود به این موضوع که آزمون دستیاری در بعضی رشته‌ها متقاضی نداشته است و با اتکا به این موضوع که می‌گویند ما کمبود داریم، چون متقاضی نیست، به نظر من کفایت نمی‌کند و باید آمار و ارقام جدا و دقیق بر اساس آمایش در حقیقت مشخص بشود در تخصص‌های مختلف از جمله اطفال گرفته تا رشته‌های عفونی، قلب و یا هر تخصص دیگری چقدر نیرو موجود داریم و در نهایت چقدر فاصله با وضعیت مطلوب داریم.

وی ادامه داد: به شکل خاص در حوزه عفونی که برمی‌گردد به بیماری‌هایی که مربوط به کرونا است، وقتی این چنین بیماری گسترده‌ای اتفاق می‌افتد، کمبود هم حاصل می‌شود و به عزیزانی که مشغول به ارائه خدمات هستند فشار می‌آید و این فشار خودش یک شرایط حادی را ایجاد می‌کند که اتفاقا تقاضا برای این رشته کمتر هم می‌شوند. چون فکر می‌کنند اگر رشته عفونی را انتخاب کنند باید در همچین شرایط اورژانسی کاری قرار بگیرند. خب مطمعنا به بخش‌های ساده‌تر می‌روند که عملا همچین فشار کاری نیست.

ملکی در پایان با اشاره به وجود تعارض منافع در سیاست‌گذاران حوزه سلامت، رفع تعارض منافع و جدایی بخش تصمیم‌گیر از بدنه اجرایی پزشکی را راه حل مشکل کمبود پزشک در کشور دانست.