تقابل صنعتی‌سازی با معماری سنتی
منوچهر خواجه‌دلویی - کارشناس بازار مسکن
افزایش شهرنشینی و نیاز به ساخت‌وساز با سرعت بیشتر و کیفیت بالاتر باید ما را به این فکر بیندازد که در ساختمان‌سازی باید به سوی صنعتی‌سازی پیش برویم که یکی از این شاخه‌ها صنعتی شدن در فضاهای معماری است، اما به نظر می‌رسد با حرکت بخش ساخت‌وساز مسکونی به سمت صنعتی‌سازی، معماری سنتی ایرانی به فراموشی سپرده می‌شود. با این‌همه همواره اولویت دولت‌ها برمبنای رفع مشکلات این حوزه و تامین مسکن بنا شده است. برهمین اساس طرح‌های مسکنی دولت سیزدهم نیز بخشی از تقاضای بازار مسکن را مدیریت خواهد کرد. از طرف دیگر، پیشرفت‌های وزارت راه و شهرسازی در بخش تامین زمین و تکمیل برخی پروژه‌های در حال ساخت، بسیار چشمگیر بوده است.
این اقدامات، برای ساماندهی بازار مسکن موثر خواهند بود؛ اما در عمل برای اجرایی شدن این سیاست‌ها، باید در راستای تخصصی‌سازی و آموزش، گام‌های موثرتری برداشته شود. نهاده‌های مسکن باید در بحث مصالح ساختمانی، تعیین دستمزدها، صنعتی‌سازی و آموزش نیروی انسانی مدیریت شود تا بتواند هزینه تمام‌شده ساخت‌وساز را تحت‌تاثیر قرار دهد. همچنین، بحث مربوط به نقدینگی باید موردتوجه قرار بگیرد؛ یعنی اگر دولت در مدیریت نقدینگی برنامه‌های کارآمدی داشته باشد و با استفاده از ابزارهای مالی مختلف از دلالی مسکن فاصله بگیرد، می‌تواند به‌تدریج نقدینگی را به‌سمت تولید ببرد و بازار مسکن را کنترل کند. سیاست اخیر دولت برای ساماندهی بازار مسکن به‌علت فاصله نرخ ملک به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای با سطح اقتصادی دهک‌های پایین جامعه، نمی‌تواند تاثیر زیادی در کوتاه‌مدت برای فروکش کردن بازار مسکن بگذارد. موضوعاتی که در حال حاضر برای بهبود بازار مسکن مطرح می‌شود، آن‌چنان که باید کارساز نیست، بلکه دولت باید سیاست‌هایی را اجرایی کند که برای قشر متوسط رو به پایین، عرضه مدیریت‌شده مسکن را به‌همراه داشته باشد. همچنین، برای ساماندهی بازار اجاره باید نهادهای اجاره‌داری حرفه‌ای در کشور ایجاد شود، البته در حال حاضر وزارت راه و شهرسازی برای اجاره‌داری حرفه‌ای برنامه‌ریزی‌هایی کرده است که به‌زودی اجرایی می‌شود. همچنین، شهرداری‌ها همانند کشورهای پیشرفته می‌توانند به بخش اجاره‌داری حرفه‌ای ورود کنند و به کمک بازار مسکن بیایند.
از لحاظ قانونی کشور هیچ مشکلی برای ساخت مسکن ندارد، زیرا هم قانون حمایت از تولید و عرضه مسکن در کشور، هم قانون جهش تولید، توسط مجلس برای بهبود بازار مسکن تصویب شده است؛ اما باید درباره قانون نهضت ملی مسکن توجه کرد که ساخت یک‌میلیون واحد در سال تنها وظیفه دولت نیست و دولت باید با بسترسازی مناسب در زمینه اقتصادی و زیرساختی، مسیر همواری را برای ساخت و ساز ایجاد کند. باید توجه داشت مجلس بیش از 20 هزار میلیارد تومان منابع برای ساخت‌وساز در بافت فرسوده در نظر گرفته است که با برنامه‌ریزی هدفمند در بخش ساخت‌وساز در بافت فرسوده، می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی بر بازار مسکن بگذارد؛ اما در صورتی که ساخت‌وساز در بافت فرسوده پاسخ بازار را ندهد، دولت باید به فکر توسعه مناطق سکونتگاهی جدید بوده یا در داخل کلانشهرها، به مسئله ساخت‌وساز به حساب‌شده توجه داشته باشد. سرعت عملیات اجرایی در بسیاری از برنامه‌ریزی‌های ساختمانی به‌طورعام و ساخت و تولید مسکن به‌صورت‌خاص، در انتخاب سیستم صنعتی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کند. روش‌های سنتی ساخت ساختمان موجود در کشور نشان‌دهنده آن است که بیشتر این روش‌ها قادر به اجرای سیستم سازه‌ای ساختمان در مدت زمان‌های کوتاه و با کیفیت مناسب نیستند. از طرفی، روش‌های نوین ساخت صنعتی ساختمان هر یک قادر هستند که زمان اجرای سازه و کل ساختمان را به‌مقدار قابل‌ملاحظه‌ای نسبت به روش‌های متعارف ساخت‌وساز کاهش دهند. از نکات قابل‌توجه، مسائل مالی این گونه پروژه‌ها است. تامین مالی پروژه‌های با روش‌های صنعتی، نیازمند مکانیزمی متفاوت از روش‌های متعارف است. حجم سرمایه‌گذاری اولیه بالا در شروع پروژه‌ها و تخصیص اعتبار موردنیاز طی پروژه نحوه سرمایه‌گذاری متفاوتی را برای پیمانکار ایجاب می‌کند./ روزنامه صمت