تقلای طلایی برای فرار مالیاتی / شایعات، بازار را به‌هم ریخت

قصه از انتشار یک ویدئو در شبکه‌های مجازی آغاز شد؛ ویدئویی که در آن ادعا می‌شد مردم باید پس از خرید طلا اطلاعات خود را در سامانه‌ای ثبت و هنگام فروش، 25 درصد از سود آن را به‌عنوان مالیات به دولت بدهند. اما پس از انتشار این ویدئو سازمان امور مالیاتی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: صاحبان مشاغل با میزان فروش بیش از 18 میلیارد تومان در 6 ماه نخست امسال، مشاغلی با هر میزان فروش کالا براساس موضوع جزء 2 بند ط تبصره 6 قانون بودجه 1402، طلافروشان و فروشندگان مواد معدنی ملزم شده‌اند از ابتدای دی امسال در سامانه مودیان، صورت‌حساب الکترونیکی صادر کنند. طبق اطلاعیه سازمان امور مالیاتی هیچ نوع افزایش پایه مالیاتی برای فروشندگان و خریداران در نظر گرفته نشده، اما صادر نکردن صورتحساب الکترونیکی مشمول جرایم مالیاتی خواهد بود. همچنین با متشنج شدن وضعیت بازار پس از اجرای این سامانه و ویدئو جنجال‌برانگیز یادشده، سازمان امور مالیاتی اعلام کرد: «هیچ مالیات جدید یا افزایش نرخی در حوزه مالیات‌ستانی از صنف طلا صورت نگرفته و اخذ مالیات 25 درصد از طلا کذب است.» اما همین خبر کذب برای بهم‌ریختگی بازار طلا کافی بود، زیرا تصمیم سازمان امور مالیاتی برای آغاز فعالیت سامانه مودیان در بازار طلا با مخالفت‌های شدید این صنف و نگرانی شهروندان رو‌به‌رو شد. در هر حال مالیات‌ستانی از طلافروشان همیشه با اماواگرهای بسیاری همراه بوده است.

فرار مالیاتی طلافروشان

مالیات به‌عنوان یکی از پایدارترین منابع درآمدی دولت، می‌تواند بخش مهمی از منابع بودجه را تامین کند. در قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات‌ستانی از درآمد مشاغل پیش‌بینی شده است. برابر قانون هر فعالیتی که به درآمد منجر شود، مشمول مالیات خواهد بود. بر این مبنا، طلافروش‌ها هم مودیان مالیاتی محسوب می‌شوند و از فعالیت آنها در چارچوب قانون مطالبه مالیات می‌شود. دولت سیزدهم با اتخاذ رویکرد تحولی در نظام مالیاتی زمینه حرکت به سمت مالیات‌ستانی عادلانه را فراهم کرده است. یکی از قطعات پازل تحول در نظام مالیات‌ستانی اتصال مشاغل به سامانه مؤدیان مالیاتی و ارائه صورتحساب‌های‌شان در این سامانه است تا درآمد‌ها و معاملات اصناف شفاف شود. براساس اعلام سازمان امور مالیاتی، میانگین مالیات طلا و جواهرفروشان برای عملکرد سال 1399 حدود 4.1 میلیون تومان، سال 1400 حدود 6.4 میلیون تومان و برای سال 1401 حدود 9.6 میلیون تومان بوده است. مالیات عملکرد هر سال طبق قانون مالیات‌های مستقیم در سال بعد از آن پرداخت می‌شود. براساس آمار سازمان امور مالیاتی، از مجموع حدود 23 هزار و 900 طلافروشی در سطح کشور، 25 درصد که شامل 6 هزار واحد صنفی می‌شود، مالیات صفر برای عملکرد سال 1401 آنها محاسبه شده است. علاوه بر این برای 50 درصد طلافروشان تا 5 میلیون تومان مالیات در نظر گرفته شده است. یعنی حدود 12 هزار طلافروش ماهانه کمتر از 500 هزار تومان مالیات پرداخت کرده‌اند. بررسی آمار سازمان امور مالیاتی نشان می‌دهد مالیات بیش از 14 هزار و 500 واحد صنفی طلافروش که شامل 60 درصد طلافروشان می‌شود در سال 1401 کمتر از 10 میلیون تومان بوده است.

در این آمار آمده است بیش از 71 درصد واحد‌های صنفی طلافروشی که شامل 16 هزار و 500 مودی می‌شود در سال 1401 کمتر از 15 میلیون تومان مالیات داده‌اند. براساس آمار سازمان امور مالیاتی تنها حدود 2600 واحد صنفی طلافروشی در سال یادشده بیش از 30 میلیون تومان مالیات پرداخت کرده‌اند.

حال این سوال مطرح می‌شود که چگونه یک طلافروش با هزینه میلیاردی برای محل کسب و خرید طلا و سکه، حاضر به کسب درآمدی ناچیز و کمتر از 100 میلیون تومان در سال است؟ این در حالی است که مدت‌هاست بسیاری از طلافروشان برای فرار مالیاتی از روش «کارت به کارت» برای فروش طلا استفاده می‌کنند و برای طلاهای زیر یک گرم نیز فاکتور صادر نمی‌کنند. از همین رو مقرر شد طلافروشان از ابتدای دی به سامانه «مودیان مالیاتی» متصل شوند و از طریق این سامانه با ثبت معاملات‌شان، شفافیت مالیاتی داشته باشند.

هیچ مالیات جدیدی در کار نیست

پس از آغاز فعالیت سامانه مودیان در بازار طلا جنجال‌هایی در این بازار به پا شد و فعالان این صنف مخالفت شدیدی با این امر داشتند. در این میان نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران تاکید کرده بود که باید این اطمینان به طلافروشان داده شود که این سامانه تاثیری در بخش مالیات طلافروشان ندارد و تجربه تلخ قانون مالیات بر ارزش افزوده تکرار نخواهد شد. وی در ادامه افزود: در سامانه جامع تجارت از 24 مهر 1401 ثبت اطلاعات، اجرایی شده بود، اما صنف طلا مهلت دریافت کرد تا فرآیند آموزش تکمیل شود؛ با این حال سوال و ابهاماتی در زمینه ثبت سرمایه در این سامانه مطرح است؛ می‌گویند چرا باید سرمایه‌ای که چند نسل گشته و تعداد زیادی از افراد در آن سهم دارند در سامانه ثبت شود؟ مورد بعدی هم امنیت سامانه است؛ می‌گویند وقتی طلا ثبت شود و همزمان جنس بخواهد از شهری به شهری دیگر منتقل شود، با چه سامانه امنیتی از اطلاعات محافظت خواهد شد؟

توضیحات سازمان امور مالیاتی کشور پیرامون مالیات طلا به شرح زیر است:

1- هیچ مالیات جدید یا افزایش نرخی در حوزه مالیات‌ستانی از صنف طلا صورت نگرفته است؛ بنابراین اخذ مالیات 25 درصدی از طلا کذب است.

2- اصل طلا و جواهر و پلاتین بکاررفته در مصنوعات ساخته‌شده از فلزات مزبور، معاف از مالیات بر ارزش افزوده است و تنها اجرت ساخت و سود فروشنده که سهم کوچکی از مبلغ پرداختی بابت خرید است، مشمول مالیات ارزش افزوده است.

3- هیچ مالیات جدیدی بر خرید طلا وضع نشده، بلکه اصل طلا هم از مالیات بر ارزش افزوده معاف شده و از نظر سازمان امور مالیاتی کشور ثبت کد ملی خریدار هنگام خرید طلا الزامی نیست. در این باره مهدی موحدی‌، سخنگوی سازمان امور مالیاتی 5 دی اظهار کرد: فعالان صنف طلا، سالیان متمادی خواستار این بودند که مالیات ارزش افزوده از اصل طلا گرفته نشود و فقط از سود، اجرت و حق‌العمل طلا مالیات ارزش افزوده گرفته شود که در قانون ارزش افزوده مصوب 1400 این خواسته فعالان صنف طلا به رسمیت شناخته شد و مالیات ارزش افزوده فقط از سود و اجرت و حق‌العمل طلا گرفته می‌شود، اما لازمه تحقق این امر ثبت میزان ارزش طلای فروش‌رفته، اجرت و سود به تفکیک در صورتحساب الکترونیکی است. مطابق قوانین جاری هیچ الزامی برای درج مشخصات و کدملی خریداران نهایی طلا در سامانه مودیان مالیاتی نیست. به‌گفته سخنگوی سازمان امور مالیاتی، طبق قانون اگر سود فعالیت صاحبان مشاغل بین صفر تا 200 میلیون تومان باشد تا 15 درصد مشمول مالیات می‌شوند و در صورتی که سود بین 200 تا 400 میلیون تومان باشد تا 20 درصد و بیش از 400 میلیون تومان 25 درصد مشمول مالیات خواهند شد. درباره ارزش افزوده هم به موجب قانون اصلاحی ارزش افزوده مصوب سال 1400 اصل طلا معاف از مالیات بر ارزش افزوده است و صرفا مالیات بر ارزش افزوده بر اجرت و سود فعالیت طلافروشان وضع خواهد شد.

اما تکلیفی که از اول دی برعهده سازمان امور مالیاتی قرار داده شده برمبنای قانون سال 1398 مصوب مجلس است که به‌موجب قوانین بعدی، زمان اجرایی شدن الزام آن از اول دی 1402 بوده است. لازم به ذکر است که قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در سال 1398 مصوب شده و حدود یک سال و 3 ماه تا یک سال و نیم بعد از ابلاغ آن یعنی آبان 98 برای اجرای آن زمان در نظر گرفته شده بود، اما به‌دلایل مختلف نظیر پیچیدگی سامانه، کندی و تعلل پیمانکار راه‌اندازی آن از زمان مقررشده تاکنون انجام نشده است. موارد فوق در حالی بیان می‌شود که به‌عقیده برخی از کارشناسان مالیاتی، طلافروشان به شیوه‌های مختلف تلاش می‌کنند تا از پرداخت مالیات طفره بروند و حالا نیز با الزام این صنف به پیوستن به سامانه مودیان، باوجود اینکه هیچ مالیات جدیدی در کار نیست، با حاشیه‌سازی به‌دنبال شانه‌خالی کردن از پرداخت مالیات و شفافیت هستند. این در حالی است که همه اشخاص جامعه باید مالیات بپردازند؛ حتی فعالان بخش سیاه اقتصاد هم باید مالیات حقه خود را پرداخت کنند؛ طلافروشان، مشاوران املاک، رستوران‌داران، آرایشگران زنانه و اصناف دیگر هم باید درآمدهای‌شان شفاف شود و متناسب با آن مالیات بپردازند، اما معمولا بخشی از فعالیت در حوزه طلا هم به‌طور سیاه انجام می‌شود که قطعا دولت باید در این زمینه نیز ورود کند. صنف طلافروشان باید این موضوع را بپذیرد که مانند صنوف دیگر باید متناسب با درآمدش مالیات پرداخت کند‌. سال‌ها در نبود شفافیت و نظارت، طلافروشان به اخذ مالیات بر ارزش افزوده از مردم مبادرت می‌کردند، اما این مبلغ را به دولت تحویل نمی‌دادند. حالا باید نحوه عملکرد آنها شفاف شود. مقابله با فرارهای مالیاتی و دریافت مالیات حقه از همه امری است که تمامی کارشناسان به‌درستی به آن اذعان دارند.

ثبت سرمایه در سامانه جامع تجارت 3 ماه به تعویق افتاد

محمد کشتی‌آرای، کارشناس بازار طلا درباره شایعاتی مبنی بر اخذ مالیات 25 درصدی از طلا به صمت گفت: اخذ مالیات 25 درصدی از مردم برای معاملات طلا صحت ندارد و مالیات جدیدی وضع نشده است. به‌تازگی کلیپی در فضای مجازی از فردی که هیچ گونه مسئولیت صنفی ندارد، منتشر شد. در این کلیپ فرد ادعاهایی دارد که موجب نگرانی مردم شد. کما اینکه شاهد واکنش‌های مردم و فعالان حوزه طلا در این زمینه بوده‌ایم.

وی با اشاره به دلایل بهم‌ریختگی بازار پس از انتشار اخبار مربوط به مالیات طلافروشان اظهار کرد: در واقع همزمانی دو تکلیف داده‌شده به طلافروشان از ابتدای دی زمینه‌ساز اعتراض طلافروشان شده است. از اول دی 1402 به حکم ماده 26 قانون اصلاح قانون مالیات ارزش افزوده پیاده‌سازی تکلیف سامانه مودیان برای 4 گروه از جمله طلافروشان الزامی شده است. همچنین همزمان سامانه جامع تجارت تکالیفی را برای صنف طلافروشان مقرر کرده بود که متاسفانه اطلاع‌رسانی کاملی در این حوزه صورت نگرفته است. براساس این تکالیف، باید موجودی طلافروشان در سامانه جامع تجارت ثبت شود و در فاکتور‌های صادرشده کد ملی مصرف‌کننده نهایی نیز قید شود. در کل به‌علت عدم آشنایی با این سیستم چالش فکری برای مردم به‌وجود آمد.

این کارشناس بازار طلا با اشاره به تصمیمات جدید اتخاذشده در جلسه وزارت کشور که 9 دی برگزار شد، افزود: اعلام موجودی و دادوستدها در سامانه جامع تجارت دلیل اعتراض فعالان صنف طلا در روزهای گذشته بود که با جلسه برگزار شده در وزارت کشور، ثبت سرمایه در سامانه جامع تجارت و دریافت کد ملی خریداران طلا، 3 ماه به تعویق افتاد.

مالیات جدیدی نیست

کشتی‌آرای با بیان توضیحاتی به مردم اظهار کرد: مالیاتی برای افراد خارج از صنف وضع نشده است. تنها تغییر این است که وزارت امور اقتصاد و دارایی اعلام کرد از اول دی همه معاملات باید به‌صورت فاکتورهای الکترونیکی در سامانه مودیان ثبت شود.

وی در ادامه افزود: طبق قانون، مالیات ارزش افزوده از اصل طلا برداشته شده و هیچ کس مشمول پرداخت آن نیست. در هر صورت اصل طلا شامل مالیات نیست و اگر مالیاتی تعلق گیرد به اجرت و سود حاصل از خرید و فروش است.

شایعات، بازار را به‌هم ریخت

این کارشناس بازار طلا درباره تاثیر اخبار مالیات طلا بر بازار اظهار کرد: بی‌شک اخبار و شایعات اثر منفی در دادوستدها داشت که امیدواریم با توضیح مسئولان مربوط در رسانه‌ها برطرف شود. البته افزایش نرخ فعلی طلا در بازار هیچ ارتباطی به اخبار منتشرشده ندارد و تنها به‌دلیل افزایش نرخ جهانی این فلز است، زیرا نوسانات نرخ طلا تابعی از نوسانات نرخ جهانی و نرخ ارز است. کشتی‌آرای با اشاره به قرارگیری در 3 ماه پایانی سال گفت: روزهای پایانی سال یا مناسبت‌ها هیچ‌گونه تاثیری بر نرخ طلا ندارند.

سامانه جامع تجارت برای طلا قابل‌اجرا نیست

نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران با تاکید بر اینکه مسئولان باید درباره اجرای سامانه جامع تجارت، رفع‌ابهام کنند، اظهار کرد: سامانه جامع تجارت برای صنعت طلا قابلیت اجرایی ندارد، زیرا شرایط تولید و توزیع صنعت طلا خاص است. نیاز است که کارگروه‌های تخصصی ایجاد شود و یکسری جلسات کارشناسی داشته باشیم.

وی افزود: همکاران ما باید فاکتورهای الکترونیکی خود را در سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاه ثبت کنند. این سامانه یک‌سری تکالیف دارد و کار با آن نیازمند آموزش و اطلاع‌رسانی است که به‌نظر می‌رسد این آموز‌ش‌ها کم بوده است.

بذرافشان در ادامه اظهار کرد: فعلا مهم‌ترین موضوع صنعت طلا و جواهر و اعتراض همکاران و اتحادیه همین سامانه جامع تجارت است که مربوط به وزارت صمت است. قانون سامانه جامع تجارت سال‌ها اجرا نشده و دولت جدید برای اجرای آن عجله دارد. رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران افزود: این سامانه ضعف‌های بزرگی دارد و به‌همین دلیل همکاران ما در اجرای این قانون همکاری نمی‌کنند. موضوع ثبت سرمایه اولیه، امنیت سامانه و هویت اطلاعاتی مصرف‌کننده در این سامانه نیاز به اصلاح و اطلاع‌رسانی در سطح جامعه دارد که متاسفانه فعلا کمرنگ بوده است.

بذرافشان در ادامه بیان کرد: در سامانه جامع تجارت، گفته شده مصرف‌کننده یا خریدار ملزم به ارائه کد ملی است، اما می‌گویند این کار در سامانه مودیان الزامی نیست. ناهماهنگی و تعدد سامانه‌ها باعث ابهام و اعتراض همکاران ما و مردم شده است. این موارد باید قبل از تصویب و اجرا فرهنگ‌سازی می‌شد و اینها موازی‌کاری است.

ابهامات را برطرف کنید

ابراهیم محمدولی، فعال بازار طلا و جواهر با تکذیب اخذ مالیات 25 درصدی از دارندگان طلا به صمت گفت: اصل طلا، جواهر و پلاتین به‌کار رفته در مصنوعات ساخته‌شده از فلزات مزبور معاف از مالیات بر ارزش افزوده است و فقط اجرت ساخت و سود فروشنده که سهم کوچکی از مبلغ پرداختی بابت خرید است، مشمول ارزش افزوده است. دغدغه‌هایی به‌دلیل نبود اطلاعات کافی برای مردم و اعضای صنف وجود دارد. در هر صورت قانون باید اجرا شود و همه مردم نیز تابع آن هستند و هیچ نارضایتی در این زمینه نیست. پرداخت مالیات وظیفه اصناف است، اما موضوع موردنظر فعالان این صنف ابهامات موجود در این موضوع است که باید برای فعالان بازار طلا و حتی سازمان امور مالیاتی برطرف شود. همچنین سازمان امور مالیاتی باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کند و اطلاعات کامل را در اختیار اصناف بگذارد. البته قول‌هایی ازسوی سازمان امور مالیاتی برای اصلاحات داده شده است. وی با اشاره به تاثیر شایعات موجود بر بازار طلا بیان کرد: بی‌شک به‌دلیل نگرانی مردم و فعالان این حوزه، بازار متشنج شد و بسیاری از اعضای این صنف دو روز فعالیت خود را تعطیل کردند و در بازار طلا، رونق چندانی برقرار نبوده و بازار تقریبا نیمه‌تعطیل بود. درحال‌حاضر بازار در رکود به‌سر می‌برد و تقاضا کم شده است.

خریدوفروش زیر 6 ماه سودی ندارد

محمدولی با اشاره به قرارگیری در 3 ماه پایانی سال گفت: بازار طلا همیشه در اسفند وضعیت مطلوبی دارد، اما باتوجه به چالش‌های موجود نمی‌توان پیش‌بینی درستی از این بازار داشت. این فعال بازار طلا و جواهر با توصیه به خریداران گفت: توصیه ما به خریداران طلا این است که برای سرمایه‌گذاری به فکر سوددهی کوتاه‌مدت نباشند، زیرا خرید‌وفروش زیر 6 ماه طلا سودی ندارد. همچنین با پایان سال میلادی دولت‌ها سعی در جبران کسری خود دارند و در بازار خرید و فروش انجام می‌شود که اثرات این شرایط اکنون بر بازار حاکم و ممکن است این تغییرات نرخ تا اسفند ادامه داشته باشد. محمدولی درباره تاثیر اخبار فعلی بر نرخ طلا گفت: افزایش نرخ طلا نمی‌تواند تنها متاثر از التهاب ایجادشده در بازار باشد، مبنای قیمت‌گذاری طلا اونس جهانی است.

سخن پایانی

هرچند نمی‌توان خشک‌وتر را با هم سوزاند، اما مدت‌ها است که طلافروشان به فرار مالیاتی معروف هستند و شاید طرح‌های اخیر این یک تله سفت و محکم ازسوی سازمان امور مالیاتی برای آنها باشد. با این حال طلافروشان با ابراز نارضایتی و تعطیلی کسب‌وکار خود موفق به تعویق الزام ثبت سرمایه در سامانه جامعه تجارت شدند. امیدواریم با وضع قوانین مناسب نظارت بیشتری در زمینه فرارهای مالیاتی صورت گیرد. مردم نیز نباید درباره معاملات در بازار طلا دچار نگرانی شوند، زیرا اخذ مالیات از آنها قویا تکذیب می‌شود.