توران سمنان در تقلای شکستن کد انقراض یوزپلنگ آسیایی

به گزارش ایرنا، یوزپلنگ به عنوان سریع‌ترین گونه جانوری بر روی کره خاکی است که با خط سیاه روی صورت و خال‌های سیاه پررنگ روی پوستش شناخته می شود و نهم شهریور نیز به عنوان روز ملی حفاظت از این گونه ارزشمند نامگذاری شده است تا هر ساله تلنگری برای تلاش بیش از پیش به منظور حفظ این گونه نادر باشد.

منطقه توران یا خارتوران در شرق استان سمنان یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و 500 هزار هکتار، خاستگاه زیست یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود و در سال‌های گذشته سگ گله و تصادف‌های جاده مهم‌ترین عوامل تهدید کننده جان یوزپلنگ آسیایی بودند، اما با تلاش‌ها و اقدامات انجام شده مانند حصارکشی جاده‌های زیستگاه و نصب تابلوهای هشدار تردد یوز با هدف جلوگیری از تصادف‌های جاده‌ای و حذف سگ‌های گله در قلمرو یوزپلنگ، فضای مناسب برای زاد و ولد این گونه ارزشمند فراهم شده است.

آزادسازی در مجموع 510 هزار هکتار، یعنی بالغ بر یک سوم از مساحت کل محدوده پارک ملی توران و خالی شدن این منطقه از حضور دام و سگ گله که بهترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی در آن قرار دارد، از جمله اقدامات موثر انجام شده برای کمک به تامین حریم امن برای زادآوری یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران است.

انتقال سه یوزپلنگ کوشکی، دلبر و ایران در اوایل سال 99 به زادگاهشان در پارک ملی توران از دیگر اقدامات انجام شده برای تکثیر نسل این گونه ارزشمند است.

برنامه‌ریزی برای ارتقای سرعت اینترنت در منطقه توران از دیگر رویکردها برای پایش و نظارت بر محدوده پارک ملی توران برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی است. در واقع ایران از دهه 1970 به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ آسیایی شناخته شده است از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز می گویند. منطقه توران یا خارتوران یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و 470 هزار هکتار، زیستگاه یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود که در شرق استان سمنان قرار دارد.

در زمان حاضر یوزپلنگ آسیایی ایران و بخش‌هایی از استان سمنان را خانه امن خود یافته و برای حفظ این امنیت و زیستگاه باید بیش از پیش تلاش کرد.

یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، به معنای اینکه گونه ای در خطر انقراض است، حدود 2 هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند اما اکنون منحصر به نواحی بیابانی ایران شده اند.

«کوشکی» و «دلبر» 2 یوزپلنگ نر و ماده که سالها در پارک پردیسان با هدف تکثیر نگهداری می‌شدند، با ناکامی در زادآوری، دوباره در فرودین 99 از سوی سازمان حفاظت محیط زیست به پارک ملی توران در استان سمنان منتقل شدند.

کوشکی و دلبر 2 یوزپلنگ نر و ماده ای هستند که به ترتیب 10 آذر 1393 از پناهگاه حیات وحش میاندشت و 11 آذر 1393 از ذخیره گاه زیست کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به این مکان منتقل شدند. کوشکی یوزپلنگ نر بهمن ماه 1386 در 4 ماهگی و دلبر یوزپلنگ ماده فروردین 1390 در سه ماهگی به اسارت در آمدند.

اکنون دلبر بیش از 10 سال و کوشکی 13 سال سن دارد و از شرایط زادآوری خارج شدند.

ایران توله یوزپلنگ سه ساله‌ای است که در سال 96 به طور غیررسمی از زادگاهش در پارک ملی توران خارج شد و در پارک پردیسان نگهداری می‌شد و فروردین امسال دوباره به زادگاهش بازگشت.

به گفته کارشناسان یوزپلنگ جزو گربه‌سانان محسوب می‌شود و گربه‌سانان امکان زادآوری 2 بار در سال را دارند.

یوزپلنگ دوره بارداری سه ماه دارد و معمولا فصل‌هایی که رطوبت هوا بیشتر است برای جفت‌گیری این گونه ارزشمند مناسب است و براساس تحقیقات انجام شده دی و بهمن بهترین ماه‌های سال برای جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از 90 روز معمولا در اردیبهشت ماه توله به دنیا می‌آید.

براساس تحقیقات انجام شده یوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسری است و یوزپلنگ آسیایی از 2 تا سه سالگی بالغ شده و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و نوع زایش یوزپلنگ آسیایی چندقلوزایی است.

ثبت شناسنامه برای 14 یوزپلنگ آسیایی در پارک ملی توران مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان تصریح کرد: با مشاهده سه یوزپلنگ در بیست و هفتم مرداد امسال و 11 یوزپلنگ دارای شناسنامه سالجاری، در مجموع 14 یوزپلنگ در ذخیرگاه توران امسال ثبت شده است و تمام تلاش ها برای شکستن کد انقراض یوز و رسیدن به عدد 50 فرد پیگیری می شود.

امیر عبدوس ادامه داد: یوزپلنگ آسیایی قابل سرشماری نیست مگر اینکه در عرصه محصور باشد. وی خاطرنشان کرد: در مناطق زادگاه یوزپلنگ آسیایی دوربین تله‌ای به کار گرفته شده است و به طور مثال یک دوربین 11 تصویر از قلاده یوزپلنگ ثبت می‌کند و هنگام تطبیق عکس‌ها مشخص می‌شود تمام 11 عکس مربوط به یک قلاده یوزپلنگ است. مدیرکل محیط زیست استان سمنان یادآور شد: یوزپلنگ های آسیایی در پارک ملی توران قلمرو خود را علامت‌گذاری می کنند و حفاظت محیط‌زیست بر اساس شواهد موجود به صورت تقریبی می‌تواند حدس بزند چند قلاده در طبیعت وجود دارد، اما نکته مهم این است که این گونه انقراض‌یافته و تعداد آن کمتر از 50 قلاده است.

انتقال سه یوزپلنگ به زادگاهشان توران با هدف تکثیر مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان گفت: هدف از انتقال سه یوزپلنگ به منطقه حفاظت‌شده خارتوران در این استان دستیابی به بهترین روش تکثیر این گونه در خطر انقراض در شرایط نگهداری در زیستگاهشان است. وی افزود: پارک ملی توران در استان سمنان مناسب‌ترین زیستگاه زادآور یوزپلنگ محسوب می‌شود پارک ملی توران در استان سمنان مناسب‌ترین زیستگاه زادآوری یوزپلنگ محسوب می‌شود و انتقال کوشکی و دلبر به زادگاهشان در تکثیر این گونه ارزشمند موثر است. عبدوس، ابراز داشت: گونه‌ای جانوری که تعداد آن کمتر از 50 قلاده در طبیعت باشد گونه انقراض‌یافته تلقی می‌شود و اکنون تعداد یوزپلنگ آسیایی در کشور کمتر از 50 قلاده است. وی ادامه داد: زمانی که گونه‌ای در خطر انقراض قرار دارد جمع‌آوری و مراقبت در شرایط اسارت می‌تواند در تکثیر نسل موثر باشد، چرا که در طبیعت ممکن است به هر دلیل تلف شود ولی در اسارت به خوبی از گونه مراقبت می‌شود. وی بیان کرد: انتقال یوزپلنگ آسیایی ایران، کوشکی و دلبر به زادگاهشان در پارک ملی توران و نگهداری و مراقبت در شرایط اسارت می‌تواند زمینه‌ساز تکثیر نسل باشد.

آزادسازی محدوده امن زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در توران مدیر کل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: 100 درصد محدوده پارک ملی توران و بخش‌هایی از محدوده امن که بهترین زیستگاه یوز آسیایی است از آغل و دام به منظور حفاظت از جان یوزپلنگ آزادسازی شد. عبدوس ابراز داشت: سگ های گله بیشتر از تصادف های جاده ای در تلفات یوزپلنگ ایرانی در پارک ملی توران استان سمنان سهم داشتند. وی ادامه داد: وسعت منطقه توران 1.5 میلیون هکتار است که از این وسعت تنها 100 هزار هکتار پارک ملی است اما زیستگاه یوزپلنگ بیش از وسعت این پارک است. وی تصریح کرد: با اقدامات موثر 400 هزار هکتار اراضی بایر آن، در مجموع 510 هزار هکتار، یعنی بالغ بر یک سوم از مساحت کل این مجموعه خالی از حضور دام شده و نکته مهمتر اینکه هسته مرکزی این ذخیره گاه، متشکل از محدوده پارک ملی و بخشهایی از محدوده امن که بهترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی در آن قرار دارد نیز به طور کامل از دام تخلیه و در اختیار حیات وحش ارزشمند این ذخیره گاه زیستکره قرار گرفت. عبدوس ادامه داد: با توجه به کمبود اعتبارات سالانه سازمان حفاظت محیط زیست، امکان خرید و آزادسازی مراتع به صورت یکجا ممکن نبود و اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان برای اجرای قانون به منظور حمایت از زیستگاه گونه باارزش یوزپلنگ آسیایی و رفع تعارضات زیستگاهی این گونه طی چند مرحله اقدام به تخلیه، خریداری و آزادسازی این مراتع از هرگونه تعارض و دام کرد.

وی بیان کرد: سال 1381 بخش‌هایی از محدوده امن پناهگاه حیات وحش توران شامل 101 هزار هکتار به پارک ملی ارتقا یافت و برابر ماده هشت آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، این منطقه باید خالی از هر گونه معارضات و عاری از وجود دام می‌شد، ولی وجود پروانه بهره برداری از مراتع در این محدوده که دارای مجوز از مراجع ذیصلاح در سال‌های قبل بودند، روند خروج دام را با مشکل مواجه کرده بود و اکنون آزادسازی مراتع پارک ملی توران دستاورد بزرگی است. عبدوس یادآور شد: اولین و مهمترین اقدام، ممیزی مراتع موجود در محدوده پارک ملی توران با حضور نمایندگان دستگاه‌های مرتبط مانند منابع طبیعی، محیط زیست، عشایری و نیروی انتظامی در زمان حضور دام در توران، در سال 1385 صورت گرفت و در این ممیزی از 14 سامانه عرفی موجود در محدوده پارک ملی توران، 6 سامانه خالی از دام تشخیص داده شد و برابر با قانون منابع طبیعی، مراتع خالی از دام، باید از ید صاحب قبلی خارج شده و در اختیار افراد دیگری قرار می گرفت.

وی ادامه داد که با توجه به ممنوعیت صدور پروانه جدید در پارک‌های ملی، واگذاری و بهره برداری به هیچ شخص حقیقی و حقوقی امکان پذیر نبود و مدیریت این اراضی به اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان به عنوان نماینده دولت، محول شد و در نتیجه 6 سامانه عرفی به مساحت 34 هزار و 300 هکتار یعنی یک سوم محدوده پارک ملی آزاد اعلام شد.

نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در آزادسازی مراتع برای امنیت یوزها

وی افزود: در دومین مرحله سازمان‌های مردم نهاد به خصوص پویش مردمی «یوز تا ابد» با مشارکت داوطلبانه و همچنین اقداماتی نظیر برگزاری کنسرت، نمایشگاه آثار هنری و پخش فیلم، جمع آوری کمک به میزان 6 میلیارد و 200 میلیون ریال و در ادامه با مذاکره با دامداران موفق شدند با خرید حقوق عرفی بهره‌برداران، 24 هزار و 500 هکتار از مراتع پارک ملی و محدوده امن توران متشکل از چهار سامانه عرفی و یک سوم از یک سامانه عرفی دیگر شامل چشمه حرب در مجموع به ظرفیت پنج هزار و 536 واحد دامی این عرصه را از حضور دام تخلیه و آزادسازی کنند. وی اضافه کرد: در مرحله سوم با تخصیص اعتبارات لازم، اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان توانست بقیه سامانه‌های عرفی موجود به مساحت 42 هزار و 500 هکتار را در طی سال‌های بعد خریداری و آزاد کند. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سمنان بیان کرد: بخش پایانی با بیشترین وسعت در بین مراتع باقیمانده، مراتع موصوف به چشمه حرب بود که به مساحت هشت هزار و 700هکتار و ظرفیت باقیمانده به تعداد یکهزار و 200 واحد دامی، با اعتباری بالغ بر 9 میلیارد و 600 میلیون ریال در سال جاری خریداری و آزادسازی شد.

ارتقای زیرساخت اینترنتی زیستگاه یوزها به 3G مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان گفت: نوع پوشش آنتن دهی تلفن همراه کنونی در منطقه توران اکنون از نوع اینترنت تلفن همراه از نسل 2G و ناپایدار است. عبدوس گفت: برقراری ارتباط اینترنتی در این منطقه اکنون از نوع پرسرعت نیست و البته در همه نقاط هم امکانپذیر نیست، پایدار و مطمئن نبودن این شکل ارتباطی باعث شد برای ارتقای نوع ارتباطات طرحی پیش‌بینی شود. وی یادآور شد: ارتقای نوع ارتباط اینترنتی در منطقه توران برکت بزرگی برای اهالی هم محسوب می شود. وی با بیان اینکه مهمترین مزیت ارتقای پوشش آنتن دهی به نسل سوم اینترنت تلفن همراه (3G) در زیستگاه یوزها امکان پوشش تصویری و ارتباط دیجیتالی است، گفت: امکان ارتقای سطح تحقیقات و بررسی و پایش نیز بر بستر ارتباطی مطمئن و پرسرعت، دیگر مزیت این طرح خواهد بود.

سرمایه‌گذاری 30 تا 40 میلیارد ریالی برای ارتقای شبکه ارتباطی زیستگاه یوزها مدیر کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان سمنان گفت: زیستگاه یوزآسیایی در شرق استان زیر چتر پوشش آنتن‌دهی تلفن همراه و اینترنت قرار می‌گیرد. سید یاسر حسن پور بیان کرد: با دستور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در زیستکره توران استان سمنان با سرمایه‌گذاری 30 تا 40 میلیارد ریالی این وزارتخانه تحت پوشش آنتن‌دهی تلفن همراه و اینترنت پهن‌باند قرار می گیرد. وی با تاکید بر ضرورت حمایت از یوزپلنگ آسیایی به عنوان گربه‌سان نادر و در معرض خطر انقراض خاطرنشان کرد: ایجاد زیرساخت های ارتباطی و امکان پوشش آنتن دهی تلفن همراه و خدمات دسترسی اینترنت پهن باند سیار در زیستکره توران موجب نظارت، رصد و تحلیل دقیق تر رفتارهای یوزهای آسیایی به کمک فناوری های نوینی همچون اجرای طرح دوربین‌گذاری و دیگر ظرفیت های فناوری نوین در محدوده پارک ملی می شود. حسن پور بیان کرد: برخورداری از نعمت آنتن دهی و اینترنت پهن باند برای ساکنان و محیط بانان کیلومترها دورتر از شهرها و روستاها در دل کویر مرکزی ایران و درحال محافظت از گونه های جانوری و حیات وحش کشور از جمله مزایای اجرای این طرح است. مدیر کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان سمنان اضافه کرد: این طرح می تواند دسترسی آسان آنان را به جدیدترین خدمات دیجیتال و کلیه خدمات شبکه ملی اطلاعات از جمله آموزش الکترونیکی، دولت الکترونیکی، تلویزیون اینترنتی، بهداشت و سلامت الکترونیکی و خدمات بانکی، فراهم کند.

نامگذاری نهم شهریور به عنوان روز ملی حفاظت از سریع‌ترین گونه جانوری حیات وحش به نام یوزپلنگ آسیایی، در واقع نشان از اهمیت این گونه و فرصتی برای تلاش بیش از پیش به منظور حفظ این حیوان نادر در خطر انقراض است و استان سمنان با انتقال کوشکی، دلبر و ایران به منطقه توران گام‌های محکمی را برای تکثیر نسل این گونه برداشته است و انتظار می‌رود این شرایط با برنامه‌ریزی اصولی و زیرنظر کارشناسان تداوم داشته باشد تا کد انقراض این گونه از 50 نفر شکسته شود.

• سازمان حفاظت محیط زیست
• روز ملی یوزپلنگ آسیایی
• یوزپلنگ آسیایی

• کوشکی و دلبر در سمنان؛ انتقادها و پاسخ‌ها